Cơ thể ra sao nếu thừa kẽm?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Mỹ - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Kẽm là một trong những loại vi chất quan trọng đối với cơ thể con người. Trong từng giai đoạn phát triển, cơ thể cần được cung cấp những hàm lượng kẽm khác nhau. Vì vậy, trong trường hợp dư thừa kẽm sẽ có những ảnh hưởng đến cơ thể và gây ra những bệnh lý liên quan.

Kẽm là một trong những nguồn vi chất không thể thiếu đối với cơ thể con người và giữ vai trò trong quá trình sinh hóa diễn ra bên trong cơ thể chúng ta. Cụ thể, kẽm giúp cân bằng hàm lượng đường trong máu để ngăn ngừa tình trạng đường tăng lên. Ngoài ra, kẽm còn kìm hãm tốc độ chuyển hóa của cơ thể để tránh khỏi những ảnh hưởng tác động lên việc phân chia và tổng hợp phân tử ADN.

Một trong những chức năng quan trọng của kẽm là tăng cường sức đề kháng cho cơ thể để chống lại những bệnh từ tác động bên ngoài vào cơ thể. Kẽm còn đóng góp vào việc chữa lành vết thương, khả năng sinh sản, tăng trưởng tế bào, sức khỏe của xương. Ngoài ra, kẽm còn là một loại vi chất để thực hiện chức năng ngửi, nếm và tạo nên cảm giác ngon miệng.

Có thể nói rằng trong cơ thể người, kẽm có mối quan hệ mật thiết với cadmium là một kim loại nặng độc. Khi hàm lượng kẽm quá thấp, cơ thể sẽ dễ bị tổn thương khi tiếp xúc với chất cadmium.

Những thực phẩm có chứa hàm lượng kẽm cao bao gồm hàu, cá trích và những loại thịt đỏ. Ngoài ra, kẽm còn có trong hạt bí ngô, đậu lăng và rau bina. Để có thể lấy hết được lượng kẽm từ thức ăn vào hệ tiêu hóa, chúng ta cần nhai kỹ những thức ăn có chứa kẽm. Ngoài ra, những viên kẽm bổ sung cũng rất dễ hấp thụ tốt trong miệng. Theo các chuyên gia Y tế, lượng kẽm cần bổ sung cho cơ thể người bình thường mỗi ngày khoảng 40 mg để cơ thể phát triển và không bị mắc phải tình trạng thiếu kẽm hay thừa kẽm ở người lớn.

Để biết được cần bao nhiêu kẽm 1 ngày, ta cần tìm hiểu hàm lượng kẽm cần thiết cho mỗi độ tuổi như sau:

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi: 2 mg kẽm/ 1 ngày
• Trẻ từ 7- 12 tháng tuổi: 3 mg kẽm/ 1 ngày
• Trẻ từ 4- 8 tuổi: 5mg kẽm/ 1 ngày
• Nam giới từ 9- 13 tuổi: 8 mg kẽm/ 1 ngày
• Nam giới trên 14 tuổi: 11 mg kẽm/ 1 ngày
• Phụ nữ trên 19 tuổi: 8 mg kẽm/ 1 ngày
• Phụ nữ có thai: 11- 12 mg kẽm/ 1 ngày
• Phụ nữ đang cho con bú: 11- 12 mg kẽm/ 1 ngày

Vì mỗi độ tuổi cũng như mỗi nhu cầu sử dụng kẽm khác nhau của từng đối tượng trong những giai đoạn phát triển khác nhau như trên, chúng ta cần hiểu biết và cung cấp hàm lượng kẽm phù hợp cho cơ thể để tránh tình trạng thiếu kẽm hoặc thừa kẽm.

Nếu chúng ta bổ sung dư thừa kẽm trong những khẩu phần ăn hằng ngày sẽ không dẫn đến ngộ độc kẽm. Nhưng nếu ta cung cấp quá nhiều những loại vitamin tổng hợp hay dùng những dụng cụ gia dụng có chứa kẽm thì sẽ có thể làm cho dễ xảy ra hiện tượng thừa kẽm.

Khi xảy ra tình trạng thừa kẽm, cơ thể sẽ có những biểu hiện như sau:

2.1 Buồn nôn

Khi bổ sung dư thừa kẽm sẽ dẫn đến tình trạng buồn nôn, nôn, ợ nhiều lần. Được biết trong thuốc chống cảm lạnh có chứa 225 mg kẽm nên khi sử dụng thuốc này nhằm phòng chống cảm lạnh thì sẽ gây cảm giác buồn nôn ngay tức khắc. Theo những nghiên cứu trên thế giới, cứ 47 người dùng 15 mg kẽm một ngày sẽ có nửa số người đó buồn nôn và nôn nhiều lần trong ngày.

Nôn sẽ giúp chúng ta giảm bớt thừa kẽm ra ngoài nhưng cũng để lại những biến chứng nghiêm trọng nên người bệnh cần đến cơ sở y tế để được xử lý kịp thời.

2.2 Đau bụng và tiêu chảy

Khi mắc phải hiện tượng thừa kẽm, người bệnh thường gặp những vấn đề về hệ tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy hoặc có cả táo bón là kết quả của hiện tượng này. Những đồ vật gia dụng như chất kết dính, hóa chất tẩy rửa có chứa chất kẽm clorua nên nếu bị ngộ độc kẽm từ những nguyên nhân này với lượng kẽm lớn hơn 20% thì sẽ gặp phải những vấn đề về tiêu hóa kể trên.

2.3 Đắng miệng thường xuyên

Đây là biểu hiện rõ rệt nhất của dư thừa kẽm. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng chán ăn, mất vị giác hoặc ăn không ngon miệng.

2.4 Triệu chứng giống bệnh cúm

Uống nhiều kẽm trong ngày có thể gây ra những dấu hiệu như sốt, ớn lạnh, ho, nhức đầu. Nhưng những triệu chứng trên cũng là khả năng của ngộ độc khoáng chất khác nên cần phải phân biệt với chúng.

2.5 Nồng độ cholesterol HDL thấp

Loại cholesterol tốt cho cơ thể là HDL với nhiệm vụ giảm nguy cơ bệnh tim mạch và ngăn chặn xơ vữa động mạch, với lượng khoảng lớn hơn 40mg/dL. Khi ta bổ sung 50mgr kẽm một ngày sẽ làm nồng độ HDL thấp đi và tăng lên lượng cholesterol xấu là LDL, kết quả là sẽ tăng khả năng bị những bệnh lý tim mạch.

2.6 Thiếu đồng

Theo nghiên cứu, đồng là chất cạnh tranh với kẽm để được hấp thụ vào ruột non của người. Khi ta sử dụng 40mg kẽm một ngày sẽ khiến đồng cũng không được hấp thụ vào ruột non. Do đó, cơ thể sẽ thiếu đồng và gây ra những bệnh lý liên quan đến thiếu máu nội bào và giảm bạch cầu trung tính.

2.7 Dễ bị nhiễm bệnh

Bổ sung thừa kẽm sẽ tạo ra những rối loạn về phản ứng miễn dịch trong cơ thể chúng ra. Những rối loạn này xảy ra là do hiện tượng thừa kẽm sẽ làm suy giảm chức năng của tế bào T, gây ảnh hưởng đến những phản ứng miễn dịch và cuối cùng cơ thể sẽ có nguy cơ mắc những bệnh xâm nhập.

Vitamin và những khoáng chất đóng vai trò rất quan trọng trong sự phát triển của trẻ em. Những trẻ có sức khỏe tốt, được bú mẹ và ăn đủ chất sẽ không xảy ra tình trạng thiếu vitamin và khoáng chất.

Khi trẻ sinh non, sinh đôi, hay lớn quá nhanh, ăn uống không đầy đủ, không được bú sữa mẹ, rối loạn hấp thu, tiêu chảy kéo dài, bị bệnh gan mật.. thì sẽ bị thiếu vitamin và khoáng chất, trong đó có hiện tượng thiếu kẽm. Vì vậy, trẻ thiếu những loại vitamin sẽ bị những bệnh về mắt, bệnh nhiễm khuẩn hô hấp và tiêu hóa (vitamin A), phù và viêm dây thần kinh (vitamin B1), chảy máu dưới da (vitamin C) và trẻ thiếu kẽm sẽ bị một số bệnh lý ngoài da.

Khi bổ sung vitamin và khoáng chất quá liều sẽ dẫn đến ngộ độc, tăng áp lực nội sọ, ảnh hưởng phát triển xương, làm trẻ chậm lớn, rối loạn thần kinh, quái thai... Trong đó, nếu trẻ bị dư thừa kẽm sẽ gây ra tình trạng biếng ăn, nôn và rối loạn tiêu hóa, cản trở hấp thu sắt.

• Vì vậy, việc bổ sung vitamin và khoáng chất trong đó có kẽm cùng với tìm hiểu về những thực phẩm bổ sung kẽm cho bé là cực kỳ quan trọng để không dẫn đến thiếu kẽm hay thừa kẽm:
• Cần theo chỉ định bổ sung vitamin và khoáng chất của bác sĩ đưa ra
• Dùng vitamin và khoáng chất ở dạng đa vitamin hay đa khoáng chất phải phân biệt công thức đối với trẻ dưới 1 tuổi và dưới 4 tuổi.
• Nên bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ dưới dạng dung dịch để dễ uống và dễ hấp thụ.
• Không dùng vitamin và khoáng chất thay thế bữa ăn mà phải cân bằng dinh dưỡng hợp lý.

Hiện tượng thừa kẽm có thể gây ra những biểu hiệu khó chịu cho cơ thể và ảnh hưởng đến những chu trình sinh hóa khác trong cơ thể. Vì vậy, việc bổ sung kẽm hợp lý, phù hợp với từng độ tuổi và những đối tượng khác nhau là cực kỳ quan trong và cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ.

Thạc sĩ. Bác sĩ Mỹ có kinh nghiệm trên 6 năm làm bác sĩ Nội khoa tại các Bệnh viện Trung Ương huế, Bệnh viện Đại học Y dược Huế; Bệnh viện Tâm Trí Đà nẵng; Bệnh viện Đà Nẵng. Hiện là Bác sĩ Nội Khoa Nội tổng hợp Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.