Dinh dưỡng cho bệnh thiếu máu cơ tim

Bệnh động mạch vành (tên tiếng Anh là Coronary artery disease) là loại bệnh tim phổ biến nhất ở Hoa Kỳ. Đôi khi bệnh này được gọi là bệnh mạch vành hoặc bệnh thiếu máu cơ tim.

Bệnh động mạch vành xảy ra khi các mạch máu chính (động mạch vành) cung cấp máu, oxy và chất dinh dưỡng cho tim bị tổn thương hoặc bị bệnh. Các mảng bám cholesterol trong động mạch và tình trạng viêm thường là nguyên nhân của bệnh động mạch vành.

Khi mảng bám bị tích tụ sẽ làm thu hẹp lòng động mạch vành, làm giảm lưu lượng máu đến tim. Cuối cùng, lưu lượng máu giảm có thể gây đau ngực, khó thở hoặc các dấu hiệu và triệu chứng bệnh động mạch vành khác. Trường hợp tắc nghẽn hoàn toàn có thể gây ra cơn đau tim.

Do bệnh động mạch vành thường phát triển trong nhiều thập kỷ nên người bệnh có thể không nhận thấy vấn đề gì cho đến khi bị tắc nghẽn nhiều hoặc đau tim. Có rất nhiều biện pháp để giúp người bệnh ngăn ngừa và điều trị bệnh động mạch vành, trong đó có thực hiện chế độ sống và dinh dưỡng lành mạnh có thể tạo ra một tác động lớn khiến giảm mức độ tiến triển của bệnh.

Vai trò của chế độ ăn uống trong bệnh tim mạch vành thể hiện rõ từ quá trình bệnh lý của nó, bao gồm hình thành các mảng xơ vữa, thay đổi chức năng nội mô, tăng nguy cơ huyết khối và quá trình viêm.

Chế độ ăn uống đóng một vai trò thông qua việc điều hòa lipid máu và bằng cách tác động đến chức năng nội mô và tình trạng viêm tiềm ẩn gây ra tiến triển bệnh. Chế độ dinh dưỡng giúp cải thiện sức khỏe tim mạch nên bắt đầu càng sớm càng tốt vì chứng xơ vữa động mạch góp phần gây ra bệnh động mạch vành đã bắt đầu từ thời thơ ấu. Do đó, mục tiêu dinh dưỡng dành cho người bệnh thiếu máu cơ tim như sau:

• Kiểm soát nồng độ lipid máu. Chất béo bão hòa, chất béo trans và cholesterol trong chế độ ăn uống làm tăng nồng độ lipid trong máu, đặc biệt là cholesterol LDL, trong khi chất xơ hòa tan (soluble fiber) có xu hướng làm giảm các chất béo này. Kiểm soát nồng độ lipoprotein trong máu bằng cách kết hợp với chế độ ăn uống, tập thể dục và thuốc là nền tảng điều trị cho hầu hết người bệnh thiếu máu cơ tim.
• Giảm huyết áp. Tăng huyết áp là một yếu tố nguy cơ chính đối với thiếu máu cơ tim. Những thay đổi chế độ ăn uống và lối sống cũng làm giảm cholesterol toàn phần và LDL nên có thể làm giảm huyết áp đáng kể và giảm nguy cơ biến chứng trên tim.
• Kiểm soát lượng đường trong máu. Bệnh tiểu đường là tác nhân chính gây ra bệnh mạch vành và do đó, thiếu máu cơ tim là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở những người mắc bệnh tiểu đường. Can thiệp chế độ dinh dưỡng có thể làm tăng độ nhạy insulin ở người mắc bệnh tiểu đường type 2 và cải thiện khả năng kiểm soát đường huyết ở người mắc bệnh tiểu đường type 1 hoặc type 2.
• Cải thiện tình trạng chống oxy hóa và chức năng nội mô. Chất chống oxy hóa trong chế độ ăn uống, folate, magiê và các chất khác trong thực phẩm có thể làm giảm gánh nặng của LDL bị oxy hóa và cải thiện chức năng nội mô thông qua việc tăng lượng oxit nitric.
• Giảm viêm. Vai trò của các quá trình viêm trong xơ vữa động mạch ngày càng rõ ràng.

Để đạt được các mục tiêu trên, người bệnh thiếu máu cơ tim cần thực hiện chế độ ăn như sau:

• Hạn chế các sản phẩm thực phẩm có nguồn gốc động vật. Các sản phẩm sữa, thịt và trứng là nguồn chính của chất béo bão hòa và cholesterol. Thực hiện chế độ ăn ít chất béo bão hòa và cholesterol có thể giúp giảm tiến trình xơ vữa động mạch. Chương trình Giáo dục Quốc gia về Cholesterol (National Cholesterol Education Program - NCEP) khuyến cáo người bệnh giảm vừa phải tổng lượng chất béo (30% năng lượng), chất béo bão hòa (≤ 7% năng lượng) và lượng cholesterol (<200 mg / ngày).
• Tăng chất xơ. Chất xơ hòa tan được tìm thấy trong yến mạch, lúa mạch và đậu, có tác dụng rất lớn trong việc bảo vệ tim mạch. Trái cây và rau quả cũng là nguồn cung cấp chất xơ hòa tan và pectin làm giảm tiến trình xơ vữa động mạch.
• Sử dụng đậu nành và các loại đậu khác. Cả hai nghiên cứu dịch tễ học và lâm sàng đều chỉ ra rằng các sản phẩm từ đậu nành (ví dụ, sữa đậu nành và các chất thay thế thịt) có thể làm giảm nguy cơ thiếu máu cơ tim. Ngoài việc giảm lipid máu, đậu nành còn có tác dụng bảo vệ tim mạch, như giảm LDL bị oxy hóa và giảm huyết áp. Các cây họ đậu khác cũng làm giảm cholesterol toàn phần và LDL trong các nghiên cứu đối chứng ngẫu nhiên.

• Tăng cường trái cây và rau. Trái cây và rau có thể giúp giảm xơ vữa động mạch và giảm nguy cơ mắc thiếu máu cơ tim, đặc biệt nếu chế độ ăn ít chất béo bão hòa. Tuy nhiên, lợi ích của những thực phẩm này sẽ bị giảm nếu trong chế độ ăn không có cholesterol, rất ít chất béo bão hòa và nhiều chất xơ. Các thành phần hoạt động có trong trái cây và rau này là vitamin C, flavonoid chống oxy hóa và axit folic.
• Cắt giảm muối. Quá nhiều muối có hại cho huyết áp. Thay vào đó, sử dụng các loại thảo mộc, gia vị hoặc gia vị để tăng hương vị thực phẩm.
• Uống nước đầy đủ. Có đủ nước nước sẽ giúp người bệnh cảm thấy tràn đầy năng lượng và ăn ít hơn. Khuyến khích người bệnh uống 32 đến 64 ounce (khoảng 1 đến 2 lít) nước mỗi ngày, tuy nhiên để biết lượng nước chính xác, người bệnh thiếu máu cơ tim nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org, nutritionguide.pcrm.org