Thế nào là trào ngược bàng quang niệu quản?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Võ Thiện Ngôn - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Bệnh trào ngược bàng quang niệu quản thường được chẩn đoán ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu, có thể dẫn đến tổn thương thận nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Hệ tiết niệu gồm các cơ quan: thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Thận làm nhiệm vụ lọc máu, tạo nước tiểu, nước tiểu theo niệu quản đi đến bàng quang và được lưu trữ tại đây. Niệu đạo là đường bài xuất nước tiểu từ bàng quang ra ngoài.

Trào ngược bàng quang - niệu quản là tình trạng có nước tiểu từ bàng quang chảy ngược lên niệu quản (ống nối giữa thận và bàng quang). Bình thường nước tiểu sẽ không quay trở lại niệu quản nhờ cơ chế chống trào ngược kiểu nắp túi áo. Bệnh trào ngược bàng quang - niệu quản thường được chẩn đoán ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh dễ gây nhiễm trùng đường tiết niệu và tổn thương thận.

Người ta chia trào ngược bàng quang - niệu quản thành 5 độ dựa vào phim cản quang bàng quang lúc đi tiểu. Cụ thể:

• Độ 1: Trào ngược chỉ đến niệu quản;
• Độ 2: Trào ngược lên đến đài thận;
• Độ 3: Giãn nhẹ niệu quản, đài bể thận, còn các góc nhọn đài thận;
• Độ 4: Giãn vừa niệu quản, đài bể thận và mất góc nhọn ở đài thận;
• Độ 5: Giãn nặng niệu quản (ngoằn nghèo) và đài bể thận, không hiển thị rõ hình ảnh đài thận.

• Cảm giác buồn tiểu nhiều và kéo dài;
• Tiểu buốt, hay nhịn tiểu do tiểu buốt;
• Tiểu nhiều lần, mỗi lần tiểu được lượng ít;
• Tiểu ra máu hoặc tiểu ra nước tiểu đục, nặng mùi;
• Sốt;
• Đau vùng hông lưng hoặc vùng bụng;
• Ở trẻ sơ sinh, biểu hiện bệnh là sốt, tiêu chảy, ăn kém, hay quấy khóc;
• Ở trẻ lớn hơn, bệnh có thể khiến trẻ hay tè dầm, táo bón, suy thận.

Nguyên nhân gây bệnh trào ngược bàng quang - niệu quản có thể là nguyên phát hoặc thứ phát:

Nguyên phát:

Bệnh nhân khi sinh ra có dị tật bẩm sinh ở đường tiết niệu, cụ thể là thiếu van ngăn không cho nước tiểu chảy ngược từ bàng quang vào niệu quản. Khi trẻ lớn lên, niệu quản dài và thẳng ra, có thể cải thiện và giải quyết được vấn đề trào ngược nước tiểu từ bàng quang lên niệu quản.

Ngoài ra, các dị tật bẩm sinh khác như: nhược cơ tam giác niệu, dị dạng niệu quản (lỗ niệu quản rộng, niệu quản lạc chỗ, trào ngược niệu quản do túi phồng niệu quản bên đối diện), dị dạng bàng quang (túi thừa bàng quang cạnh niệu quản, liệt bàng quang) cũng gây trào ngược bàng quang niệu quản.

Thứ phát:

Bàng quang không đào thải được nước tiểu, có tắc nghẽn, tổn thương cơ hoặc tổn thương thần kinh điều khiển quá trình tiểu tiện. Nước tiểu bị ứ lại bàng quang gây tăng áp lực và dẫn tới trào ngược. Nguyên nhân là do bệnh nhân mắc các bệnh lý như viêm đường tiết niệu, bàng quang thần kinh, tắc đường tiết niệu dưới (van niệu đạo sau, hẹp niệu đạo).

Ngoài những nguyên nhân trên, còn có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh trào ngược bàng quang niệu quản gồm:

• Thói quen: Nhịn tiểu, nhịn đi ngoài nhiều;
• Giới tính: Về nguyên nhân bẩm sinh, trẻ nam hay bị trào ngược bàng quang niệu quản hơn trẻ nữ. Tuy nhiên, về tỷ lệ mắc bệnh chung thì nữ giới cao hơn nam giới;
• Tuổi: Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi hay mắc bệnh trào ngược bàng quang - niệu quản hơn trẻ lớn;
• Tiền sử gia đình: Người có bố, mẹ, anh, chị em bị ngào ngược bàng quang - niệu quản có nguy cơ mắc bệnh cao.

Hiện vẫn chưa có phương pháp dự phòng trào ngược bàng quang niệu quản. Tuy nhiên, phụ huynh có thể áp dụng những gợi ý dưới đây để cải thiện đường tiết niệu của trẻ:

• Cho trẻ uống đủ nước theo lời khuyên của bác sĩ;
• Cho trẻ đi tiểu đều và vệ sinh từ trước ra sau;
• Thay bỉm sớm;
• Điều trị táo bón nếu có.

Phụ huynh nên chú ý quan sát trẻ, nếu bé có những triệu chứng cảnh báo bệnh trào ngược bàng quang niệu quản thì cần sớm đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán chính xác và có phương án điều trị kịp thời, giảm nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu hay các biến chứng nguy hiểm khác.

Cha mẹ khi thấy trẻ có dấu hiệu bị trào ngược bàng quang niệu quản có thể đưa trẻ đến Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec để được thăm khám và điều trị. Tại đây có đội ngũ bác sĩ phụ khoa được đào tạo bài bản, giàu chuyên môn và kinh nghiệm; hệ thống trang thiết bị hiện đại, đạt chuẩn quốc tế; chất lượng dịch vụ chuyên nghiệp, giúp quá trình chẩn đoán và điều trị đạt hiệu quả cao.

Bác sĩ Võ Thiện Ngôn đã có trên 7 năm kinh nghiệm làm bác sĩ điều trị, phẫu thuật Ngoại Niệu tại các Bệnh viện: Bệnh viện Trung Ương Huế, Bệnh viện Đại học Y Dược Huế, Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Đà Nẵng.

Bác sĩ Ngôn với khả năng điều trị chuyên sâu về lĩnh vực khám và điều trị các bệnh lý về hệ Tiết niệu và Nam khoa, phẫu thuật hệ Tiết niệu, phẫu thuật nội soi tiết niệu, phẫu thuật Laparo đường niệu, nội soi đường tiết niệu. Phẫu thuật điều trị các bệnh lý Nam khoa

Hiện nay, Bác sĩ Võ Thiện Ngôn là bác sĩ Ngoại Tiết Niệu – Nam học, khoa Ngoại Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng