Có xét nghiệm nào chẩn đoán vàng da ở trẻ sơ sinh không?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Đặng Thị Ngọc Chương - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Vàng da là một tình trạng khá phổ biến đối với hầu hết các trẻ sơ sinh. Hiện tượng này thường sẽ biến mất sau một thời gian. Tuy nhiên, đối với những trường hợp ngoại lệ, nó lại là dấu hiệu của những vấn đề sức khỏe mà trẻ đang gặp phải.

Có khoảng 60 % trẻ sinh đủ tháng bị vàng da trong một hoặc 2 tuần đầu đời. Trên thực tế, hầu như tất cả trẻ sơ sinh đều bị vàng da, nhưng không phải lúc nào chúng ta cũng nhận thấy điều này. Đối với hầu hết trẻ sơ sinh, đây chỉ là một tình trạng tạm thời, vô hại và tự khỏi hoặc chỉ cần các điều trị nhẹ. Nhưng trong một số trường hợp hiếm hoi, nó lại gây ảnh hưởng rất nghiêm trọng, vì vậy điều quan trọng là chúng ta phải để chú ý đến nó.

Nguyên nhân gây ra vàng da là do nồng độ cao của sắc tố trong máu gọi là bilirubin khiến da có màu vàng. Máu của chúng ta đều chứa bilirubin. Bilirubin là một trong những sản phẩm phụ được tạo ra khi các tế bào hồng cầu già bị phá vỡ. Thông thường, các bilirubin sẽ bị gan loại bỏ khỏi máu và cơ thể sau đó sẽ đào thải bilirubin khi đi tiêu. Khi mang thai, gan của mẹ đào thải bilirubin cho con. Nhưng sau khi sinh ra thì gan của trẻ phải mất một thời gian mới bắt đầu thực hiện công việc này. Kết quả là sắc tố tích tụ trong máu của trẻ và làm cho da của trẻ bị vàng.

Cho trẻ bú sữa mẹ có thể gây ra vàng da, nhưng vàng da nhẹ

Không đủ chất lỏng sẽ khiến nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Vì vậy, nếu con bạn đang bú mẹ và chưa được bú nhiều sữa mẹ thì nhiều khả năng trẻ sẽ bị vàng da. Trẻ bú sữa công thức cũng có thể bị vàng da nếu trẻ không bú đủ sữa công thức. Nếu bạn nghĩ rằng con bạn không bú đủ sữa mẹ, hãy thảo luận vấn đề cho con bú với bác sĩ để được tư vấn, cung cấp thêm thông tin và giải pháp phù hợp. Một khi con của bạn được bú đủ sữa mẹ thông qua các cải thiện về kỹ thuật cho con bú, bạn nên cho trẻ bú thường xuyên hơn, hoặc bổ sung sữa mẹ đã vắt ra hoặc sữa công thức thì vàng da có thể sẽ biến mất. Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo, bạn nên cho trẻ bú ít nhất 8 đến 12 lần một ngày trong vài ngày đầu.

Có một số trẻ sơ sinh có thể bị vàng da do sữa mẹ trong vài tuần đầu tiên. Nó thường được chẩn đoán vào khoảng từ 7 đến 11 ngày tuổi. Loại vàng da này được gọi là vàng da sinh lý, thường xuất hiện vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 sau sinh của trẻ và tự biến mất trong vòng hai tuần sau khi sinh ra. Ở trẻ sinh non, nó đạt đỉnh điểm từ 5 đến 7 ngày và có thể mất đến hai tháng để biến mất. Màu vàng có xu hướng xuất hiện đầu tiên ở mặt của trẻ, sau đó di chuyển xuống cổ, ngực và tiếp tục xuống có khi là đến ngón chân của trẻ.

Con của bạn vẫn có thể bú tốt và tăng cân bình thường, nhưng trong sữa mẹ có một thứ gây cản trở khả năng xử lý bilirubin của gan. Điều này thường xảy ra cùng với vàng da sinh lý và nó có thể diễn ra trong vài tuần hoặc thậm chí vài tháng. Vàng da do sữa mẹ khá phổ biến ở trẻ bú mẹ hoàn toàn và thường được coi là vô hại. Nếu mức độ bilirubin của trẻ tăng quá cao, bác sĩ có thể đề nghị bạn ngừng cho con bú trong 1 hoặc 2 ngày để hạ thấp. Bạn có thể sử dụng máy hút sữa để duy trì nguồn sữa trong thời gian này và khi mức bilirubin giảm xuống, bạn có thể bắt đầu cho con bú trở lại.

Trong phần lớn các trường hợp, vàng da không phải là một điều đáng lo ngại. Nhưng nếu mức độ bilirubin của trẻ tăng quá cao, bệnh vàng da có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho hệ thần kinh. Một tỷ lệ rất nhỏ trẻ sơ sinh bị vàng da phát triển một tình trạng gọi là kernicterus, có thể dẫn đến điếc, chậm phát triển hoặc một dạng bại não.

Một số trẻ sơ sinh có nhiều khả năng bị vàng da nếu thuộc vào nhóm có các đặc điểm như:

• Trẻ có một anh chị em bị vàng da
• Trẻ bị bầm tím khi sinh (các tế bào hồng cầu là một phần của vết bầm tím bị phá vỡ và tạo ra bilirubin như một sản phẩm phụ)
• Trẻ bị sinh non, vì gan chưa trưởng thành của chúng có thể không xử lý được mức bilirubin
• Trẻ là người gốc Đông Á
• Trẻ mắc một chứng rối loạn di truyền nhất định (chẳng hạn như hội chứng Gilbert; khiếm khuyết màng tế bào hồng cầu di truyền; bệnh galactosemia, một rối loạn chuyển hóa di truyền)
• Trẻ mắc một số bệnh nhất định chẳng hạn như xơ nang hoặc suy tuyến giáp

Vàng da trong 24 giờ đầu sau khi sinh cũng có thể do các tình trạng nghiêm trọng như rối loạn gan, túi mật và đường ruột, nhiễm trùng, chấn thương khi sinh, một số bệnh hoặc sinh non (sinh trước 28 tuần tuổi). Yếu tố Rh không tương thích và không tương thích nhóm máu cũng có thể gây vàng da trong ngày đầu tiên của trẻ.

Nhân viên y tế sẽ kiểm tra xem trẻ có bị vàng da khi sinh không. Tốt nhất, trẻ nên được khám ở thời điểm 3 đến 5 ngày sau khi sinh vì khi đó mức bilirubin của trẻ có khả năng đạt điểm cao nhất. Nếu có bất kỳ lo lắng nào về việc con bạn bị vàng da, bác sĩ có thể làm xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu để kiểm tra mức độ bilirubin của trẻ. Xét nghiệm chắc chắn sẽ được thực hiện nếu trẻ xuất hiện vàng da trong 24 giờ đầu tiên, vì vàng da này có nhiều khả năng là trẻ đã có một vấn đề không bình thường. Tuy nhiên, nếu bạn xuất viện ngay sau khi sinh con và vàng da có thể xuất hiện vào thời điểm bạn không ở bệnh viện thì bạn vẫn có thể nhận biết nó bằng cách như, đưa bé vào phòng có nhiều ánh sáng tự nhiên hoặc ánh sáng huỳnh quang. Nếu trẻ có làn da trắng, hãy ấn nhẹ ngón tay của bạn vào trán, mũi hoặc ngực của trẻ và tìm màu vàng trên da khi áp lực được giải phóng. Nếu trẻ có làn da sẫm màu, hãy kiểm tra màu vàng ở nướu hoặc tròng trắng của mắt trẻ.

Nếu thấy lòng trắng của mắt, bụng hoặc tay hoặc chân của bé có màu vàng bạn hãy gọi cho bác sĩ. Hoặc nếu trẻ khó đánh thức khi ngủ, quấy khóc, hoặc không muốn ăn và nếu trẻ bị vàng da nhẹ hơn ba tuần bạn cũng nên tìm kiếm sự trợ giúp từ các bác sĩ.

Nếu một đứa trẻ bị vàng da trong 24 giờ đầu tiên sau khi sinh thì nó luôn được coi là nghiêm trọng và trẻ sẽ cần được theo dõi và điều trị chặt chẽ. Tuy nhiên, loại vàng da này không phổ biến và thường là do sự không tương thích về nhóm máu giữa mẹ và con. Nếu nhóm máu của mẹ là O hoặc Rh âm tính, nó có thể không tương thích với nhóm máu của trẻ.

Trong lần hẹn khám tiền sản đầu tiên, bác sĩ có thể đã kiểm tra nhóm máu của bạn để xem liệu bạn có nguy cơ mắc bệnh này hay không, nhưng không có cách nào để biết chắc chắn cho đến khi trẻ được sinh ra và bạn biết nhóm máu của con mình là gì.

Nếu nhân viên chăm sóc sức khỏe của bạn lo ngại về các nhóm máu không tương thích thì một mẫu máu sẽ được lấy từ con bạn ngay khi sinh ra để tìm ra nhóm máu của trẻ. (Một số nhân viên y tế có thể quyết định trì hoãn làm làm xét nghiệm máu cho đến khi em trẻ có dấu hiệu phát triển bệnh vàng da, vì bé có thể ổn ngay cả khi nhóm máu của mẹ không tương thích).

Xét nghiệm Coombs cũng sẽ được thực hiện để xem liệu sự không tương thích có ảnh hưởng đến các tế bào máu của trẻ hay không. Nếu trẻ không tương thích nhóm máu hoặc xét nghiệm Coombs dương tính, trẻ sẽ được theo dõi chặt chẽ để tìm vàng da.

Hầu hết bệnh vàng da không cần điều trị, nhưng khi mắc bệnh này, liệu pháp ánh sáng được coi là rất an toàn và hiệu quả để điều trị vàng da. Tiến trình bao gồm việc đặt em bé khỏa thân trong nôi, bịt mắt, trẻ nằm dưới đèn chiếu màu xanh lam, ánh sáng tia cực tím thay đổi bilirubin thành dạng mà em bé có thể dễ dàng thải ra trong nước tiểu hơn. Một lựa chọn khác là quấn em bé trong một chiếc chăn sợi quang được gọi là chăn bili hoặc đệm bili. Với sự cho phép của bác sĩ, bạn có thể thuê những chiếc chăn này để điều trị cho bé tại nhà.

Liệu pháp quang trị liệu thường có hiệu quả, nhưng nếu em bé bị vàng da nặng hoặc mức độ bilirubin của trẻ tiếp tục tăng mặc dù đã được điều trị bằng phương pháp quang trị liệu, thì trẻ có thể cần được đưa vào phòng chăm sóc đặc biệt để truyền máu. Việc truyền máu này sẽ thay thế một phần máu của em bé có chứa mức bilirubin cao bằng máu của người hiến có chứa mức bình thường.

Một điều khác bạn có thể tự làm để giúp giảm vàng da là đảm bảo rằng con bạn đang bú nhiều sữa mẹ hoặc sữa công thức, vì vậy trẻ sẽ đi tiêu thường xuyên. Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về bệnh vàng da, hãy hỏi ý kiến ​​bác sĩ để đảm bảo rằng bạn đang thực hiện các bước đúng đắn để lấy lại làn da hồng hào cho bé.

Trẻ sơ sinh tuổi nhìn chung dễ gặp bệnh về đường hô hấp, các bệnh lý nhiễm trùng hô hấp và nhiễm trùng đường tiêu hóa nếu bé ăn dặm sớm hoặc việc lưu trữ và pha chế sữa không đảm bảo. Để bảo vệ sức khỏe của trẻ, cha mẹ nên thực hiện tốt việc cho bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu (nếu được) và tiêm vắc-xin đúng lịch. Ngay khi thấy trẻ có các triệu chứng như biếng ăn, mệt mỏi, quấy khóc thì cần đứa trẻ đến bệnh viện để được các bác sĩ chuyên khoa tư vấn theo dõi và điều trị.

Nguồn tham khảo: babycenter.com