Liều vitamin A cho trẻ suy dinh dưỡng

Vitamin A là một loại vi chất tăng trưởng cần thiết cho sự phát triển của trẻ, góp phần tăng cường hệ miễn dịch và chống lại các loại bệnh nhiễm khuẩn. Do đó việc bổ sung vitamin A cho trẻ suy dinh dưỡng là rất quan trọng để có thể lấy lại cân bằng sức khoẻ và tiếp tục phát triển trở lại theo đúng tiêu chuẩn của trẻ bình thường.

Vitamin A là một trong 3 vi chất (iod, sắt, vitamin A) đang được cộng đồng quan tâm vì sự thiếu hụt ở người dân các nước đang phát triển, đặc biệt là trẻ em. Đây là một vi chất dinh dưỡng tan trong dầu cần thiết cho sự phát triển thể chất và góp phần tăng cường hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể cho trẻ chống lại các bệnh lý nhiễm trùng. Những ảnh hưởng của vitamin A đến trẻ em gồm có:

• Tăng trưởng: Tham gia vào quá trình phân chia tế bào của cơ thể giúp trẻ tăng trưởng khỏe mạnh và phát triển bình thường
• Vitamin A có vai trò trong quá trình nhìn thấy của mắt, đặc biệt là vào ban đêm giúp cải thiện thị lực trong điều kiện ánh sáng yếu. Triệu chứng quáng gà chính là một dấu hiệu sớm của thiếu vitamin A
• Bảo vệ biểu mô: Vitamin A bảo vệ sự an toàn, toàn vẹn của da, niêm mạc mắt, niêm mạc khí quản, ruột non và các tuyến bài tiết. Khi thiếu vitamin A hoạt động sản xuất các niêm mạc giảm, da khô và xuất hiện sừng hoá, thường thấy ở mắt, lúc đầu là khô kết mạc rồi tổn thương đến giác mạc.
• Miễn dịch: Vitamin A tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, làm tăng sức đề kháng đối với các bệnh nhiễm khuẩn, uốn ván, lao, sởi,.... Nếu thiếu vitamin A trẻ sẽ dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn hơn, thời gian bệnh kéo dài lâu hơn và nguy cơ tử vong cao hơn

Cơ thể con người lấy vitamin A từ thức ăn và được dự trữ chủ yếu ở gan do đó khi thiếu vitamin A chủ yếu do lượng vitamin A ăn vào không đủ và vitamin A dự trữ bị hết. Các nhóm nguyên nhân cụ thể như sau:

• Do khẩu phần ăn bị thiếu hụt vitamin A: Cơ thể con người không thể tự tổng hợp được vitamin A mà phải do thức ăn cung cấp. Do đó nguyên nhân chính của sự thiếu hụt vitamin A là chế độ ăn uống nghèo vitamin A và Caroten (tiền vitamin A). Bữa ăn thiếu mỡ làm giảm hấp thu vitamin A (vì vitamin A tan trong chất béo). Sữa mẹ là nguồn vitamin A quan trọng của trẻ nhỏ. Trẻ không được bú mẹ rất dễ thiếu vitamin A
• Bệnh nhiễm khuẩn và ký sinh trùng: Các bệnh nhiễm khuẩn và ký sinh trùng có thể liên quan tới sự thiếu hụt vitamin A gồm có: sởi, tiêu chảy, viêm đường hô hấp và nhiễm giun nặng, nhất là nhiễm giun đũa. Bệnh sởi cũng gây thiếu vitamin A vì khi mắc sởi, nhu cầu vitamin A trong cơ thể tăng cao. Virus sởi tác động vào hệ thống niêm mạc, do đó rất cần vitamin A để bảo vệ. Mặt khác, sởi có thể có các biến chứng nặng nề dẫn tới suy dinh dưỡng toàn thân. Ngoài ra, tiêu chảy làm giảm hấp thu vitamin A ở ruột, nhiễm ký sinh trùng đường ruột nhất là nhiễm giun đũa làm giảm khả năng hấp thu vitamin A. Tẩy giun là phương pháp có thể cải thiện tình trạng này
• Suy dinh dưỡng protein- năng lượng (đặc biệt là thể Kwashiorkor): Trẻ em bị suy dinh dưỡng thường kèm theo thiếu vitamin A. Thiếu protein sẽ ảnh hưởng đến chuyển hóa, vận chuyển và sử dụng vitamin A trong cơ thể. Ngoài ra, thiếu một số vi chất khác như kẽm cũng ảnh hưởng tới chuyển hoá vitamin A trong cơ thể.

Các yếu tố nguy cơ làm cho trẻ dễ bị thiếu hụt vitamin A cũng đã được nghiên cứu như:

• Trẻ dưới 5 tuổi
• Trẻ không được bú sữa non
• Trẻ không được nuôi bằng sữa mẹ
• Trẻ ăn dặm quá sớm hoặc khẩu phần ăn nghèo nàn thiếu chất
• Trẻ bị nhiễm trùng tái diễn
• Trẻ là con của bố mẹ có kiến thức dinh dưỡng còn hạn chế

Bổ sung vitamin A liều cao cho trẻ:

• Trẻ từ 6-36 tháng tuổi được uống bổ sung viên nang vitamin A liều cao 2 lần/năm
• Trẻ từ 37- 60 tháng tuổi uống bổ sung viên nang vitamin A liều cao 2 lần/năm

Liều vitamin A cho trẻ suy dinh dưỡng với liều:

• Trẻ dưới 6 tháng: uống 50000 IU/ lần
• Trẻ 6-12 tháng: uống 100000 IU/ lần
• Trẻ trên 12 tháng: uống 200000 IU/lần

Liều vitamin A bổ sung cho trẻ phát hiện bị khô mắt, quáng gà, vệt Bitot, loét giác mạc:

• Ngay lập tức cho trẻ uống 200000 IU vitamin A
• Ngày tiếp theo cho uống thêm 200000 IU vitamin A
• Một tuần sau cho uống nốt 200000 IU vitamin A
• Trẻ dưới 12 tháng dùng nửa liều trên và đặc biệt nên bổ sung vitamin A cho các bà mẹ sau khi đẻ

Ngoài ra, uống bổ sung vitamin A còn được coi là điều trị hỗ trợ cho trẻ mắc sởi với liều cụ thể:

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi: uống 50000 IU/ngày x 2 ngày liên tiếp
• Trẻ 6-12 tháng tuổi: uống 100000 IU/ngày x 2 ngày liên tiếp
• Trẻ trên 12 tháng và người lớn: uống 200000 IU/ngày x 2 ngày liên tiếp
• Trường hợp có biểu hiện thiếu vitamin A: lặp lại liều trên sau 4-6 tuần

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích nhưng vitamin A là loại vitamin tan trong chất béo khi thừa sẽ tích lũy và gây ngộ độc cho cơ thể với các biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, nôn, rụng tóc, chậm tăng cân, thóp phồng, não úng thủy, đau xương ở trẻ em. Vì vậy không được tự ý mua và sử dụng vitamin A một cách tùy tiện.

Các phương pháp để phòng ngừa thiếu vitamin A cho trẻ gồm có:

Nâng cao chất lượng bữa ăn:

• Chế độ ăn hàng ngày cần cung cấp đủ nhu cầu vitamin A của trẻ
• Thực hiện nuôi con bằng sữa mẹ để cung cấp nguồn vitamin A tốt nhất đối với trẻ nhỏ, cho nhiều vitamin A cũng như các kháng thể giúp trẻ chống lại các tác nhân gây bệnh, thực hiện cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu
• Khi trẻ được 6 tháng cần cho trẻ ăn bổ sung hợp lý và duy trì bú sữa mẹ đến 2 tuổi
• Bữa ăn của trẻ cần sử dụng các loại thức ăn động vật giàu vitamin A như thịt gà, gan lợn, cá trê, lòng đỏ trứng gà. Bữa ăn cũng nên có dầu hoặc mỡ để giúp hấp thu tốt vitamin A
• Các loại thức ăn nguồn gốc thực vật như rau xanh cà rốt, rau dền, xoài, dưa hấu, đu đủ chín, cà chua, gấc,... và hoa quả chín có màu vàng đỏ, da cam chứa nhiều beta- caroten khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành vitamin A

Phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn: Đây là việc rất quan trọng phòng chống thiếu vitamin A ở trẻ em do các bệnh nhiễm trùng nhất là sởi tác động lên mắt đặc biệt nguy hiểm với trẻ thiếu vitamin A. Công tác phòng chống bệnh thiếu vitamin A cần phối hợp với cả chống suy dinh dưỡng và cải thiện cả vitamin A ở người mẹ.