Lưu ý khi dùng thực phẩm chức năng cho trẻ kém hấp thu

Hội chứng kém hấp thu ở trẻ em là tình trạng không hiếm gặp với việc cơ thể bé không hấp thu đủ các chất dinh dưỡng cần thiết. Qua đó dẫn đến hậu quả thiếu hụt dinh dưỡng, chậm phát triển và phát sinh nhiều bệnh lý nguy hiểm. Để ứng phó với tình trạng này, cha mẹ thường tìm đến các loại thực phẩm chức năng cho trẻ kém hấp thu.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, hội chứng kém hấp thu ở trẻ em có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào, trong đó thường gặp nhất là giai đoạn dưới 5 tuổi và đặc biệt ở những trẻ mới bắt đầu ăn dặm.

Theo sinh lý bình thường, khi chúng ta cho trẻ ăn thì cơ thể con sẽ tự hấp thu các chất dinh dưỡng, bao gồm vitamin và khoáng chất có trong thức ăn. Tuy nhiên, với hội chứng kém hấp thu ở trẻ em thì dù bé vẫn ăn uống bình thường nhưng hệ tiêu hóa lại không thể hấp thu các chất dinh dưỡng. Hội chứng này là một vấn đề tiêu hóa thường gặp và ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ nhỏ.

Đặc biệt, ở những trẻ sơ sinh kém hấp thu chất dinh dưỡng, cơ thể bé sẽ rơi vào tình trạng thiếu hụt một số dưỡng chất quan trọng đối với sự phát triển của cơ thể. Các nhóm chất quan trọng như protein, vitamin và các khoáng chất nếu không được hấp thu đầy đủ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thể chất, trí não và hoạt động của các cơ quan trong cơ thể. Hội chứng kém hấp thu ở trẻ em có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như gãy xương, chậm tăng trưởng và tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng.

• Hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn thiện: Nguyên nhân này thường khiến trẻ sơ sinh kém hấp thu chất dinh dưỡng. Trong giai đoạn đầu đời, ống tiêu hóa của bé chưa hoàn thiện cả về cấu trúc lẫn chức năng, từ đó tăng nguy cơ gặp phải các rối loạn tiêu hóa mà tiêu biểu trong đó là tình trạng kém hấp thu dưỡng chất;
• Trẻ ăn dặm quá sớm: Ăn dặm là bước chuyển tiếp quan trọng cho tất cả trẻ nhỏ. Tuy nhiên nếu cha mẹ không cho con làm quen từ từ với một loại thức ăn mới, đặc biệt là những thực phẩm có cấu trúc phân tử phức tạp hoặc tính dị nguyên cao, sẽ rất dễ dẫn đến hội chứng kém hấp thu;
• Chế độ dinh dưỡng thiếu cân bằng giữa 4 nhóm chất chính là đường, béo, đạm và vitamin/khoáng chất;
• Loạn khuẩn đường ruột: Tình trạng này xảy ra khi hệ vi sinh đường ruột do nguyên nhân nào đó bị mất cân bằng, từ đó dẫn đến nhiều vấn đề khác nhau và trong đó nổi trội là hội chứng kém hấp thu ở trẻ em;
• Thiếu men (enzym) tiêu hóa: Các loại men tiêu hóa được bài tiết từ tuyến nước bọt, gan,... sẽ chuyển hóa thức ăn thành các vi chất dễ dàng hấp thu hơn. Do đó thiếu hụt enzym có thể xem là nguyên nhân quan trọng nhất khiến trẻ sơ sinh kém hấp thu chất dinh dưỡng.

Hội chứng kém hấp thu ở trẻ em có thể khiến cơ thể thiếu hụt các dưỡng chất thiết yếu, đồng thời làm tăng nguy cơ xảy ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe nếu không khắc phục kịp thời:

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nhiễm trùng do vi khuẩn, virus, vi nấm và ký sinh trùng;
• Tăng nguy cơ gãy xương;
• Chậm tăng cân, phát triển kém thể chất và trí não;
• Nặng hơn một số trẻ còn bị sụt cân, mất nước;
• Tăng nguy cơ thiếu máu bệnh lý;
• Một số loại vitamin rất cần thiết cho hệ miễn dịch của cơ thể. Do đó, khi không thể hấp thu đầy đủ thì sức đề kháng của bé sẽ suy giảm và tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý khác nhau.

4.1. Trái cây tươi

Bên cạnh sử dụng các loại thuốc bổ dành cho trẻ kém hấp thu, cha mẹ nên tăng cường bổ sung vào chế độ ăn của con các loại trái cây tươi bởi đây là nguồn cung dồi dào các loại vitamin và khoáng chất tự nhiên. Kèm theo đó, các loại trái cây tươi có hàm lượng nước cao sẽ hỗ trợ quá trình tiêu hóa và hấp thu các dưỡng chất khác. Các loại trái cây giàu dinh dưỡng mà cha mẹ có thể tham khảo cho trẻ kém hấp thu bao gồm cam, bưởi, táo, việt quất, dâu tây, chuối... hoặc kết hợp nhiều loại theo sở thích của trẻ. Ngoài cách ăn trực tiếp, bố mẹ có thể chế biến trái cây thành sinh tố, nước ép... để bé dễ hấp thu hơn.

4.2. Gạo

Gạo là thực phẩm có hàm lượng tinh bột cao mà lại dễ tiêu hóa. Ngoài ra, với trẻ mắc hội chứng kém hấp thu, gạo có thể xem là một loại thực phẩm chức năng khi hỗ trợ tiêu hóa các loại thực phẩm khác. Cha mẹ có thể chế biến gạo thành các món cơm hoặc cháo dinh dưỡng thơm ngon, bổ dưỡng nhắm mục đích kích thích sự thèm ăn và tăng khả năng hấp thụ tinh bột để đối phó với hội chứng kém hấp thu ở trẻ em.

4.3. Các loại cá

Cá là nhóm thực phẩm cung cấp nguồn chất đạm tốt cho cơ thể, bên cạnh đó là acid béo omega-3 (cơ thể không có khả năng tự tổng hợp loại acid béo này) rất tốt cho mắt, tim mạch và chức năng hệ thần kinh.

Trẻ có thói quen ăn cá thường có sức khỏe rất tốt do cá có hàm lượng dinh dưỡng cao mà lại rất thơm ngon và dễ chế biến. Nhiều nghiên cứu chứng minh rằng, cá và các món ăn chế biến từ cá rất có lợi cho sức khỏe. Một ưu điểm khác của cá là dễ tiêu hóa hơn các loại thịt nên cha mẹ cần ưu tiên trong danh sách thực phẩm chức năng cho trẻ kém hấp thu.

4.4. Thịt gà

Thịt gà có hàm lượng chất béo bão hòa thấp nên hỗ trợ bé tiêu hóa dễ dàng hơn. Khi cha mẹ nấu chín thịt gà đúng cách, nó có thể trở thành một trong những loại thực phẩm rất tốt cho trẻ mắc hội chứng kém hấp thu.

Thịt gà còn rất giàu Selenium, một loại khoáng chất quan trọng với khả năng hỗ trợ tăng cường trao đổi chất trong cơ thể, đồng thời kích thích hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn. Bên cạnh đó, Vitamin B6 trong thịt gà cũng có tác dụng đẩy nhanh quá trình tiêu hóa và tăng tốc độ trao đổi chất.

4.5. Các loại hạt và đậu

Ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu chứa khá nhiều dưỡng chất quan trọng như chất xơ, vitamin, các khoáng chất như kali, kẽm, sắt và magie. Bên cạnh đó, nhóm thực phẩm cung cấp một nguồn đạm tuyệt vời, do đó vô cùng cần thiết cho sự phát triển thể chất và trí não, hoàn thiện hệ miễn dịch và tăng cường sức khỏe tổng thể của trẻ nhỏ. Bố mẹ có thể sử dụng ngũ cốc và các loại hạt nảy mầm để thêm vào các bữa ăn chính hoặc chế biến thành các món ăn phụ. Ngoài ra, với trẻ hấp thu kém, cha mẹ có thể sấy khô, sau đó nghiền ngũ cốc thành bột để làm bánh và thay đổi khẩu vị cho con.

4.6. Thực phẩm chứa men

Thực phẩm chức năng cho trẻ kém hấp thu không thể bỏ qua nhóm chứa men vi sinh như sữa chua. Men vi sinh giúp bé bổ sung thêm các chủng lợi khuẩn, từ đó thúc đẩy quá trình tiêu hóa diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn. Ngoài ra, các vi khuẩn có lợi trong sữa chua hay sữa chua uống còn giúp cải thiện tình trạng loạn khuẩn ruột và hỗ trợ duy trì cân bằng cho hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

4.7. Thực phẩm giàu vitamin

Vitamin có khả năng bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của các tác nhân bên ngoài nhờ vào đặc tính chống oxy hóa, khử độc và sửa chữa các cấu trúc bị tổn thương. Vitamin tham gia hỗ trợ cải thiện nhiều bệnh lý, trong đó có hội chứng kém hấp thu ở trẻ em, và kết quả là sức khỏe cơ thể được tăng cường.

Nguồn bổ sung vitamin tốt nhất là các loại trái cây hay rau củ tươi, như chuối, táo, cam, bưởi, súp lơ xanh, cà rốt... Tuy nhiên một vấn đề cần lưu ý là dù thừa hoặc thiếu vitamin đều có thể gây nên nhiều vấn đề sức khỏe cho trẻ, do đó bố mẹ cần xây dựng chế độ ăn cân bằng, khoa học giữa các nhóm chất với nhau.

4.8. Thực phẩm giàu chất xơ hòa tan

Các tổ chức Y tế hàng đầu đều khuyến cáo trẻ em và người lớn đều cần bổ sung khoảng 14gr chất xơ cho mỗi 1000 calo. Thông thường, trẻ 1-3 tuổi nên ăn 19gr, còn trẻ 4-8 tuổi nên ăn 25gr chất xơ mỗi ngày.

Chất xơ chia làm 2 loại là chất xơ hòa tan và chất xơ không hòa tan. Mặc dù chất xơ tốt nhưng nếu hệ tiêu hóa của trẻ kém hấp thu được cung cấp nhiều chất xơ không hòa tan sẽ dễ dẫn đến đầy bụng, khó tiêu, táo bón và tình trạng kém hấp thu sẽ càng trở nặng hơn.

Trong khi đó, chất xơ hòa tan có ưu điểm vừa mềm, dễ dính vừa có khả năng hấp thụ nước trong đường ruột. Ngoài hỗ trợ hình thành khối phân và làm mềm phân, chất xơ hòa tan còn là thức ăn cho các chủng lợi khuẩn đường ruột, từ đó hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động khỏe mạnh hơn. Bố mẹ có con mắc chứng kém hấp thu nên sử dụng các thực phẩm giàu chất xơ hòa tan thân thiện với hệ tiêu hóa như yến mạch, cà rốt, đậu Hà Lan, táo, chuối, các loại trái cây thuộc họ cam, quýt, các loại rau củ có độ nhớt như rau mồng tơi, đậu bắp, mướp, cải bó xôi, bông cải xanh...

4.9. Thực phẩm giàu khoáng chất

Khoáng chất là những vi chất không thể thiếu trong cơ thể con người, có thể kể đến như sắt, kẽm, magie, kali, selen, natri, canxi, photpho... Khoáng chất có vai trò tương tự như vitamin, mặc dù chỉ chiếm một lượng nhỏ nhưng lại có tầm ảnh hưởng lớn đến các quá trình trao đổi chất trong cơ thể.

Bên cạnh đó, những công dụng khác của khoáng chất bào gồm cân bằng các loại chất lỏng, duy trì sự phát triển của xương cơ và hỗ trợ cho chức năng hệ thần kinh. Một chế độ ăn khoa học cho trẻ mắc hội chứng kém hấp thu cần cân bằng hợp lý giữa các loại khoáng chất quan trọng. Cha mẹ có thể tham khảo và lựa chọn các thực phẩm giàu khoáng chất như chuối, khoai lang, cá, thịt bò... để bổ sung thêm dưỡng chất cho con.

Ngoài việc xây dựng chế độ ăn với các loại thực phẩm hỗ trợ hấp thu tốt hơn, cha mẹ cũng cần lưu ý những loại thực phẩm gây tác dụng ngược lại. Trong đó bao gồm các thực phẩm giàu chất béo (như bơ thực vật, món ăn chiên xào, thịt mỡ, socola, dầu ăn...). Bên cạnh đó, cha mẹ nên tránh đưa các sản phẩm từ lúa mì, sản phẩm chứa cafein, các loại phụ gia thực phẩm, thực phẩm chế biến sẵn vào thực đơn của bé mắc chứng kém hấp thu. Đối với trẻ không dung nạp hoặc dị ứng sữa, cha mẹ cần lựa chọn loại sữa phù hợp cho trẻ theo hướng dẫn của bác sĩ.

Nói chung, hội chứng kém hấp thu ở trẻ em tương đối phức tạp. Để khắc phục hiệu quả cha mẹ cần thiết lập và duy trì một thực đơn khoa học với các loại thực phẩm giúp bé hấp thu tốt và hạn chế những thực phẩm làm nặng thêm tình trạng kém hấp thu. Nếu còn lo lắng về tình trạng của con cũng như băn khoăn làm sao để có giải pháp dinh dưỡng đạt hiệu quả nhanh và an toàn, phụ huynh nên đưa bé đến thăm khám tại các bệnh viện chuyên khoa và từ đó có biện pháp can thiệp phù hợp nhất.