Trẻ sinh non: Tuổi thai quyết định cấp độ điều trị

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Cao Thị Thanh - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Chế độ nuôi dưỡng chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân cần được lập kế hoạch cẩn thận và có rất nhiều điểm khác biệt so với trẻ sinh đủ tháng. Điều này cần thiết để phù hợp với hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện của trẻ sinh non trong khi vẫn đáp ứng đủ nhu cầu cho một cơ thể đang phát triển.

Khi trẻ sinh non được chào đời, ngay trong vòng một giờ đầu tiên, trẻ sẽ cần được cung cấp các chất dinh dưỡng thông qua đường truyền tĩnh mạch nếu chúng sinh quá non hoặc có các vấn đề về hô hấp.

Ngược lại, nếu chức năng các cơ quan của trẻ sinh non tạm hoàn thiện, bác sĩ sẽ xem xét cho trẻ uống sữa qua một ống nhỏ đưa vào dạ dày. Lúc này, sữa mẹ sẽ là sự lựa chọn tốt cho bé và mẹ sẽ vắt sữa ra ngoài để cho vào ống.

Trong trường hợp tốt là trẻ sinh non vẫn có đủ sức lực để ngậm bắt vú mẹ, hãy khuyến khích trẻ tập bú mẹ. Tuy nhiên, nếu không đảm bảo trẻ có khả năng tự bú đủ lượng sữa theo nhu cầu, cần chủ động nuôi dưỡng qua sonde.

2.1. Sữa mẹ

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng lý tưởng nhất cho mọi trẻ sơ sinh, bao gồm cả trẻ sinh non. Điều quan trọng là sữa mẹ cần phải có kịp thời trong vòng vài giờ sau khi trẻ chào đời để làm thức ăn đầu tiên cho trẻ, tránh để xảy ra biến chứng hạ đường huyết sơ sinh.

Tuy nhiên, đối với những trẻ sinh non - đặc biệt là những trẻ sinh ra trước tuần thứ 34 của thai kỳ - hệ thống đường ruột chưa hoàn thiện chức năng. Theo đó, việc cho trẻ dùng sữa mẹ tại thời điểm này có thể có nguy cơ chậm hấp thụ, khiến bụng chướng, trào ngược, tiêu lỏng hay biến chứng nặng nề là viêm ruột hoại tử sơ sinh.

2.2. Sữa công thức

Nếu sữa mẹ chưa kịp có sẵn cho trẻ, có thể thay thế bằng sữa công thức. Tuy nhiên, loại sữa công thức được chọn cần phù hợp với tháng tuổi của trẻ sinh non. Bởi lẽ những đứa trẻ khi sinh ra sớm đã bỏ lỡ rất nhiều dinh dưỡng mà các bé đủ tháng có cơ hội nhận được từ mẹ trong những tuần cuối cùng của thai kỳ, bao gồm các loại vitamin và khoáng chất quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện cũng như giúp hệ miễn dịch của trẻ trở nên mạnh mẽ hơn.

Hơn thế nữa, dù cho sữa mẹ là tốt cho bé, những trẻ sinh non vẫn cần bổ sung thêm sữa công thức nhằm cung cấp thêm vitamin và khoáng chất cần thiết để tăng trưởng như một trẻ sinh đủ tháng.

3.1. Nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch

Một ống thông đặt vào tĩnh mạch giúp tiêm truyền các dung dịch dinh dưỡng tiêu chuẩn vào trực tiếp vòng tuần hoàn của trẻ sơ sinh. Đây là cách thức nuôi dưỡng bắt buộc với những trẻ sinh rất non, nhẹ cân và hệ thống đường tiêu hóa chưa hoàn thiện về cả chức năng và giải phẫu.

Như vậy, trẻ có thể hấp thu hoàn toàn các chất cần thiết mà cơ thể không cần phải xử lý hay chuyển hóa gì. Việc khởi đầu nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch có thể ngay từ giờ đầu sau sinh và kéo dài cho đến khi đường ruột của trẻ có thể đảm nhận đủ vai trò của nó.

3.2. Nuôi ăn qua ống thông

Một ống bằng nhựa mềm, dẻo và hoàn toàn không gây kích ứng được đặt vào trong đường tiêu hóa trên của trẻ, từ cánh mũi ( miệng) qua lỗ tâm vị vào dạ dày.

Ngay cả khi một trẻ sơ sinh hoàn toàn có khả năng tiêu hóa sữa, trẻ vẫn chưa thể có phản xạ bú, hành động bú mút vú mẹ hoàn thiện như trẻ đủ tháng. Ngoài ra, khả năng phối hợp bú, nuốt và thở chỉ đạt được khi trẻ đến khoảng từ 32 đến 34 tuần. Vì vậy, nếu trẻ đã được chào đời trước tuần thai này, trẻ vẫn cần phải cho ăn qua sonde. Tuy nhiên, dù cho có đang đặt ống, trẻ vẫn có thể tập bú mút. Chỉ khi nào khả năng này hoàn thiện, việc cho ăn qua ống sẽ hết chỉ định và ống sẽ được rút ra.

Tăng cân là tiêu chuẩn tiên quyết để xác định hiệu quả của việc nuôi dưỡng trẻ sinh non. Dựa trên tốc độ tăng trưởng và phát triển của bé qua từng ngày và từng tuần lễ đầu đời, bác sĩ nhi khoa hay chuyên gia dinh dưỡng sẽ lập kế hoạch dinh dưỡng tiếp theo cho trẻ cũng như các phương thức tối ưu việc cho ăn nếu quan sát thấy trẻ không tăng cân như mong đợi.

Nếu trẻ sinh non khi chào đời có các vấn đề y khoa, trẻ sẽ được lưu lại khoa hồi sức sơ sinh trong một khoảng thời gian để giải quyết các vấn đề này, kể cả việc nuôi dưỡng chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân. Tuy nhiên, sau một thời gian, khi mọi chức năng sinh lý của trẻ sơ sinh đã hoàn thiện gần tương đương với trẻ sinh đủ tháng, trẻ sẽ được rút các ống thông tĩnh mạch, ống thông dạ dày và xuất viện về nhà. Lúc này, cha mẹ hoặc người chăm sóc sẽ đóng vai trò nuôi dưỡng chính cho trẻ.

Thức ăn cho trẻ vẫn được duy trì như trong bệnh viện, tức là sữa mẹ, sữa công thức hay hỗn hợp cả hai. Tuy nhiên, nếu trẻ giảm dung nạp sữa hơn so với lúc trong bệnh viện hay tốc độ tăng cân không đạt yêu cầu, mẹ cần tham vấn với các bác sĩ nhi khoa hay chuyên gia dinh dưỡng càng sớm càng tốt để được khắc phục.

Mặc dù vậy, bạn có thể tham khảo các cách sau đây để giúp các bữa ăn cho bé được chất lượng hơn trước khi cần đưa trẻ quay lại bệnh viện:

• Cho bé ăn ngay khi bé đói: Khóc là dấu hiệu đói ở giai đoạn muộn. Trước đó, trẻ có thể bú mẹ tốt hơn hoặc uống nhiều sữa hơn nếu bạn cho trẻ ăn ngay khi chúng chỉ mới bắt đầu đói. Dấu hiệu là trẻ cựa quậy thân mình nếu đang ngủ hay mút các ngón tay của mình, cầm nắm các vật dụng xung quanh khi đang thức.
• Chỉ cho bé ăn khi bé đã hoàn toàn tỉnh táo: Nếu bé có xu hướng ngủ thiếp đi trong lúc bú, hãy cố gắng giữ bé tỉnh táo và tạo hứng thú cho bé bằng cách nói chuyện, tạo ra âm thanh, tiếng động. Nếu em bé đang ngủ nhưng đã đến thời điểm cần bú, hãy đánh thức bé dậy bằng cách mở chăn, thay tã, lau mình.
• Cho bé ợ hơi trong khi bú: Nếu bé nuốt không khí trong lúc bú, bụng của bé sẽ rất mau đầy và chướng hơi, dẫn đến không còn chỗ chứa cho sữa. Lúc này, hãy cho bé bú chậm lại kèm dựng thân mình bé cao hơn, xoa lưng để giúp cho bé dễ ợ hơi.
• Sử dụng thủ thuật nén vú: Nếu mẹ đang cho con mút vú, hãy dùng tay còn lại để nén cả bầu vú khi gần kết thúc cữ bú. Điều này sẽ giúp cho trẻ có thêm sữa vào cuối cữ và những giọt sữa này cũng sẽ có hàm lượng calo cao hơn.

Tóm lại, việc chào đời trước thời hạn đem đến cho trẻ rất nhiều thách thức để sinh tồn. Trong đó, quan trọng nhất là vấn đề nuôi dưỡng. Cách thức cho ăn ở trẻ sinh non cần phù hợp với tuổi thai của trẻ khi sinh ra cũng như sự phát triển của các cơ quan đạt được và các bệnh lý có thể xảy ra ở trẻ sinh non. Hơn thế nữa, các thành phần dinh dưỡng cũng cần cung cấp toàn diện nhất, giúp trẻ có những bước đầu đời thật vững vàng như những bạn đồng trang lứa.

Để biết thêm thông tin chi tiết, Quý khách hàng vui lòng liên hệ với các Bệnh viện và phòng khám thuộc hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc

XEM THÊM

• Xử trí và chăm sóc trẻ sơ sinh bị nôn trớ
• Trẻ sinh non tăng cân như thế nào là bình thường?
• Trẻ sinh non thường gặp những vấn đề sức khỏe nào?