Lợi ích tuyệt vời của việc da kề da sau sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Phạm Thị Yến - Bác sĩ Chuyên khoa sản - Khoa sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Tiếp xúc da kề da sau sinh hiện đang là phương pháp được các chuyên gia áp dụng đối bởi rất nhiều lợi ích lớn lao cho sức khỏe cũng như sự phát triển của bé. Bên cạnh đó, rất nhiều phụ huynh chia sẻ rằng tiếp xúc da kề da ngay lúc bé mới sinh là khoảnh khắc kỳ diệu nhất và hạnh phúc nhất trong cuộc đời.

Phương pháp tiếp xúc da kề da sau sinh hay còn gọi là phương pháp Kangaroo thực hiện bằng cách đặt bé không mặc quần áo nằm trên ngực hoặc bụng trần của mẹ. Giữa mẹ và bé sẽ không còn khoảng cách khi phần mặt, ngực, bụng và chân của bé được áp sát người mẹ, đầu bé nghiêng một bên áp sát vào người mẹ.

Phương pháp này được thực hiện lý tưởng nhất là từ 30 phút đến 1 tiếng ngay sau khi bé lọt lòng, mạch dây rốn còn đập và thực hiện lặp lại càng nhiều càng tốt trong một tuần đầu sau sinh. Bên cạnh kề da với mẹ, bố cũng có thể thực hiện da kề da với bé để gắn kết thêm tình cảm giữa 2 bố con.

Dưới sự hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới, phương pháp tiếp xúc da kề da sau sinh được khởi động từ một chương trình mới do Vụ sức khỏe Bà mẹ trẻ em Bộ Y tế đề xuất theo Quyết định số 4673/QĐ –BYT ngày 10/11/2014. Từ thực trạng tỷ lệ tử vong bé sơ sinh đặc biệt là tử vong trong 3 ngày đầu còn rất cao, chương trình này bao gồm 6 bước như sau :

- Lau khô ủ ấm trước khi thực hiện da kề da

- Tiêm bắp 10 đơn vị oxytocin

- Tiến hành kẹp và cắt dây rốn muộn

- Kéo dây rốn kiểm soát

- Thực hiện xoa đáy tử cung 15 phút một lần trong vòng 2 giờ đầu tiên sau đẻ

“Tại sao phải da kề da sau sinh?” sẽ là câu hỏi của rất nhiều bậc phụ huynh khi quan tâm về phương pháp này. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ngay sau khi sinh, bé cần được tiếp xúc với da mẹ trong vòng ít nhất một giờ. Được gọi là phương pháp tiếp xúc da kề da sau sinh với những lợi ích tuyệt vời mà nó mang lại. Sở dĩ, bé đang quen với môi trường được bao bọc trong nước ối của mẹ. Thì những giờ đầu sau sinh chắc hẳn là một cú sốc lớn đối với bé. Lúc này, làn da ấm của mẹ được sát kề với da của bé sẽ giúp dễ dàng làm quen với môi trường hơn.

Thực hiện tiếp xúc da kề da là phương thức hữu hiệu kết nối tình mẫu tử và giúp phản xạ của bé nhanh hơn khi bé bắt đầu bú mẹ. Vượt trên cả những cảm xúc thiêng liêng này, có rất nhiều bằng chứng cho thấy lợi ích lớn lao của tiếp xúc da kề da giữa mẹ và con.

Dưới đây là những lợi ích của việc da kề da sau sinh cho cả mẹ và bé:

Vấn đề duy trì nhiệt độ cơ thể cho bé là điều hết sức quan trọng. Sự chuyển tiếp đột ngột từ môi trường ấm áp trong tử cung ra môi trường ngoài chênh lệch nhiệt độ, cộng thêm làn da ẩm ướt khiến cơ thể bé rất dễ bị nhiễm lạnh. Thay vào đó, ngực của mẹ là vị trí lý tưởng và ấm hơn nhiều so với các vùng khác của cơ thể, ngay những phút đầu tiên khi tiếp xúc da kề da bé sẽ được sưởi ấm. Một điều quan trọng hơn sẽ giúp cho bé giảm bớt việc phải sản sinh ra năng lượng để giữ ấm cơ thể, bé bú sớm hơn, khỏe mạnh hơn, tránh được những cơn ngừng thở sinh lý; làm oxy trong máu tăng độ bão hòa; giúp điều hòa nhịp tim.

Theo nghiên cứu, việc tiếp xúc da kề da giữa mẹ và bé chỉ trong vòng 20 phút đã giúp làm giảm 67-72% nồng độ cortisol (là một hoóc môn gây stress) trong cơ thể bé. Do vậy, với những bé được chăm sóc theo cách này thường ít quấy khóc và ít căng thẳng hơn.

Tiếp xúc da kề da sau sinh là một sự trải nghiệm đòi hỏi sự tham gia của nhiều cơ quan cảm giác. Nhờ cách tiếp xúc này cơ thể bé nhanh chóng phát triển các đường dẫn truyền thần kinh – điều đặc biệt cần thiết cho sự trưởng thành của não.

Hơn nữa, tiếp xúc da kề da cũng thúc đẩy sự trưởng thành của các hạch hạnh nhân ( một bộ phận quan trọng nằm sâu trong trung tâm não). Các hạch này liên quan tới quá trình hình thành cảm xúc, phát huy khả năng ghi nhớ và kích hoạt hệ thần kinh giao cảm. Cũng nhờ phương pháp này mà bé ngủ sâu giấc hơn là một trong những yếu tố giúp bé phát triển khỏe mạnh toàn diện.

Tiếp xúc da kề da với bé chỉ sau 1 giờ, hệ tiêu hóa của bé sẽ nhanh chóng được phục hồi về trạng thái cân bằng. Kích hoạt dây thần kinh phế vị, giúp tăng kích thước các vi mao trong lòng ruột bé sơ sinh. Giúp cho diện tích bề mặt ruột tăng và khả năng hấp thu chất dinh dưỡng được cải thiện.

Tiếp xúc da kề da cũng làm giảm hàm lượng cortisol và somatostatin (hocmone ức chế hocmone tăng trưởng) ở trẻ, tạo điều kiện cho bé hấp thu và tiêu hóa thức ăn tốt hơn và bé sẽ tăng cân nhanh hơn.

Tiếp xúc da kề da sau sinh giúp bé thu nạp các vi khuẩn quen thuộc từ làn da của mẹ. Đừng lo, vì điều này không gây nguy hiểm vì bé sơ sinh đã nhận được kháng thể chống lại đa số các vi khuẩn này ngay từ khi còn nằm trong bụng mẹ. Tiếp theo, cơ thể mẹ sẽ tiếp tục sản xuất các kháng thể chống lại vi khuẩn có trong môi trường. Lúc này, thông qua sữa mẹ các kháng thể được truyền sang con, giúp bảo vệ bé khỏi các bệnh nhiễm trùng.

Thực hiện tiếp xúc da kề da sau sinh tăng khả năng tìm đến nguồn sữa của mẹ. Bé sẽ ngậm bắt vú chính xác hơn và lâu hơn. Nghiên cứu còn chỉ ra rằng tỷ lệ bé bú sữa mẹ sẽ tăng gấp đôi nếu bé được tiếp xúc da kề da ngay sau sinh thay vì bị quấn chặt trong tã.

Các bà mẹ thực hành tiếp xúc da kề da ngay từ đầu thường tiếp tục cho con bú nhiều hơn khi về nhà. Sự tăng trưởng hoóc môn Oxytocin và Prolactin của mẹ trong những giờ đầu sau sinh giúp tăng khả năng sản xuất sữa về lâu dài. Nhờ thực hành tiếp xúc da kề da tối thiểu 60 phút mỗi lần, 1-2 lần mỗi ngày mà với những mẹ đang gặp khó khăn khi cho con bú thường có được sự cải thiện rất nhiều.

Nghiên cứu cho thấy bé bị cách ly khỏi mẹ có số lần khóc nhiều gấp 10 lần và thời gian khóc dài hơn 40 lần so với bé được tiếp xúc da kề da với mẹ. Những cơn khóc ngặt nghẽo thường không tốt cho bé sơ sinh và có thể ảnh hưởng tới chức năng phổi, làm tăng áp lực nội sọ, tăng hoóc môn gây trạng thái stress và ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển cảm xúc sau này của trẻ. Do vậy, tiếp xúc da kề da sau sinh là phương pháp được khuyến khích nhằm bảo vệ bé trước những tác hại từ việc tách mẹ.

Khi được đặt nằm trên ngực trần của mẹ, bé ở rất gần với nguồn sữa mẹ. Bé có thể nhìn thấy và cảm nhận núm vú/quầng vú, điều này có sức hút lớn, khuyến khích bé bắt đầu bú mẹ. Hơn nữa, bế con theo kiểu này cũng kích thích cơ thể mẹ giải phóng thành phần oxytocin. Đây được ví như là “hoóc môn tình yêu”, oxytocin sẽ giúp mẹ cảm thấy được thư giãn, bớt lo âu và gần gũi với con nhiều hơn.

Trong một cuộc nghiên cứu tiến hành so sánh giữa nhóm các mẹ được tiếp xúc da kề da trong thời gian chỉ khoảng 15 -20 phút với bé mới sinh và nhóm các mẹ chỉ được thấy con trong chốc lát trước khi bị cách ly. Kết quả nghiên cứu cho thấy, sau khi trở về nhà, các bà mẹ nhóm đầu tiên tự tin và thành thục trong chăm sóc con hơn so với các bà mẹ ở nhóm thứ 2. Ngoài ra, nghiên cứu còn cho thấy thời gian cho con bú tăng gấp đôi chỉ nhờ 15 -20 phút mẹ con được tiếp xúc da kề da sớm.

Mẹ và con thực hiện tiếp xúc da kề da nhiều và bé càng bú nhiều thì oxytocin càng tăng tiết nhiều. Hoóc môn này dẫn tới một loạt biến đổi tích cực cho mẹ: thời gian phục hồi sau sinh nhanh hơn; giảm huyết áp trong cơ thể; người mẹ sẽ bớt lo âu, hạn chế bệnh trầm cảm; sữa về nhiều; tử cung co thắt làm giảm nguy cơ xuất huyết sau sinh và mẹ nhanh chóng lấy lại vòng eo thon thả trước khi mang bầu.

Tiếp xúc da kề da sau sinh giúp khắc phục tất cả các nhược điểm khi bé sinh mổ. Khi sinh mổ thường dẫn tới một số hậu quả như mẹ bắt đầu cho con bú muộn hơn, giảm tỷ lệ nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn và tăng nguy cơ phải bổ sung sữa công thức.

Phương pháp da kề da cũng có thể được áp dụng trong các tình huống khác, chẳng hạn nếu bạn cần làm dịu những cơn quấy khóc hay cơn đói của bé, nếu bé thuộc dạng lười bú sữa. Người bố cũng có thể giúp mẹ bế con thực hiện da kề da bất cứ lúc nào thuận tiện, nhiều ông bố cho biết họ cảm thấy gần gũi, thân thiết với bé hơn khi thực hiện phương pháp này.

• 0 - 90 phút sau khi sinh: Rất quan trọng cho sự phát triển não bộ của trẻ.
• 0 - 7 giờ sau khi sinh: Giúp ổn định nhịp thở và nhịp tim trong giai đoạn phục hồi.
• 7 - 24 giờ sau khi sinh: Giúp bé hình thành lịch bú sữa mẹ và chu kỳ ngủ ổn định.
• 12 giờ – 8 tuần sau sinh: Gắn bó thêm tình cảm mẹ con. Sự gần gũi giữa mẹ và con muộn hơn không thể bù đắp cho sự chia cách khi sinh.

Năm 2012, theo kết quả của 34 thử nghiệm tại Mỹ cho thấy tỷ lệ bé bú mẹ hoàn toàn tại thời điểm 3-6 tháng cao cao hơn rất nhiều ở những bé được tiếp xúc da kề da sau sinh so với những bé không được áp dụng theo cách này.

Lợi ích dành cho mẹ:

Trong vài ngày sau khi sinh, mẹ thường gặp hiện tượng bầu vú bị căng tức và khó chịu. Nhưng khi mẹ thực hiện tiếp xúc da kề da mẹ sẽ ít bị đau vú hơn và ít lo lắng hơn.

Lợi ích đối với bé:

Bé bú sữa nhiều hơn.

Bé được tiếp xúc da kề da ít khóc hơn.

Nhịp tim, nhịp thở và nhiệt độ cơ thể được ổn định hơn.

Đường máu trong cơ thể tăng theo chiều hướng có lợi.

Theo nghiên cứu đến nay không tìm thấy mối nguy hại liên quan tới tiếp xúc da kề da. Mà quan trọng hơn, các nhà nghiên cứu lại tìm ra rất nhiều nguy cơ liên quan tới việc con bị tách mẹ sau khi sinh. Khi cả mẹ và bé đều đang khỏe mạnh mà lại bị tách xa nhau sau khi sinh sẽ làm giảm cơ hội cho con bú thành công và tăng nguy cơ mẹ bị cương tức vú và lo lắng. Nhịp thở, nhịp tim và đường máu trong cơ thể của bé trở nên không ổn định.

Như vậy, phương pháp tiếp xúc da kề da sau sinh không những mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho cả mẹ và bé mà đây còn là một khoảnh khắc thiêng liêng và đáng nhớ nhất trong cuộc đời của mỗi bậc làm cha làm mẹ.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec mang đến Chương trình chăm sóc thai sản trọn gói cho các sản phụ ngay từ khi bắt đầu mang thai từ những tháng đầu tiên với đầy đủ các lần khám thai, siêu âm 3D, 4D định kỳ cùng các xét nghiệm thường quy để đảm bảo người mẹ luôn khỏe mạnh và thai nhi phát triển toàn diện. Sản phụ sẽ không còn cô đơn khi bước vào cuộc chuyển dạ vì có người thân đồng hành giúp quá trình sinh con luôn mang đến sự an tâm và hạnh phúc.

Bác sĩ Phạm Thị Yến đã có 11 năm kinh nghiệm khám và điều trị trong lĩnh vực Sản Phụ khoa. Bác sĩ với thế mạnh và hiểu biết sâu sắc trong:

• Khám, tư vấn các thai thường, thai bệnh lý, thai nguy cơ cao
• Khám và điều trị các bệnh lí phụ khoa: viêm cổ tử cung, lộ tuyến cổ tử cung
• Phẫu thuật nội soi các bệnh lý phụ khoa : thai ngoài tử cung, khối u tử cung , khối u buồng trứng
• Phẫu thuật khối u vú, khối u âm hộ , âm đạo, cổ tử cung
• Phẫu thuật sản khoa : phẫu thuật lấy thai, khám
• Điều trị các rối loạn nội tiết phụ nữ ở các lứa tuổi: dậy thì, tuổi sinh sản; tuổi tiền mãn kinh.