Thuốc chống trầm cảm: Tác dụng phụ tình dục và nhiều hơn nữa

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Thị Hiên - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Thuốc chống trầm cảm thường được kê toa cho người đang điều trị bệnh này từ trung bình đến nặng. Khi thuốc phát huy đúng hiệu quả, kết hợp với tư vấn tâm lý sẽ có tác dụng làm giảm các triệu chứng. Nhưng giống như các loại khác, thuốc điều trị trầm cảm cũng đi kèm với một số tác dụng phụ.

Thuốc chống trầm cảm hoạt động là bằng cách thay đổi sự cân bằng của một số hóa chất trong não của người bệnh. Chính sự thay đổi này có thể gây ra tác dụng phụ như cảm giác bồn chồn lo sợ, có những giấc mơ kỳ lạ, khô miệng và tiêu chảy. Các triệu chứng này thường biến mất sau 1 - 2 tuần, nếu không thuyên giảm thì bạn nên chuyển sang một loại thuốc khác. Tuy nhiên một số tác dụng phụ như giảm ham muốn tình dục có thể kéo dài lâu hơn.

Không phải bất cứ ai dùng thuốc cũng gặp tác dụng phụ như nhau. Và một loại thuốc chống trầm cảm cụ thể cũng không gây ra tác dụng phụ giống nhau ở tất cả người dùng. Các yếu tố khác như đặc điểm di truyền hoặc tình trạng sức khỏe hiện tại, có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với thuốc điều trị trầm cảm.

Do đó, người dùng thuốc cần phải theo dõi các tác dụng phụ và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ. Có như vậy, việc dùng thuốc chống trầm cảm mới an toàn, hiệu quả và hạn chế tối đa các tác dụng phụ.

Thuốc điều trị trầm cảm đôi khi có thể gây ra một loạt các tác dụng phụ khó chịu, bao gồm:

• Buồn nôn
• Tăng thèm ăn và tăng cân
• Giảm ham muốn và các rối loạn tình dục khác, chẳng hạn như rối loạn cương dương và giảm cực khoái
• Mệt mỏi và buồn ngủ
• Mất ngủ
• Khô miệng
• Mờ mắt
• Táo bón
• Chóng mặt
• Dễ kích động
• Cáu gắt
• Lo lắng, e ngại

Giảm hứng thú với “chuyện yêu” hoặc giảm khả năng đạt cực khoái là một trong những tác dụng phụ của thuốc điều trị trầm cảm. Có đến 50% bệnh nhân dùng thuốc chống trầm cảm SSRIs (thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc) gặp phải một triệu chứng bất thường liên quan đến tình dục.

Biện pháp khắc phục suy giảm khả năng tình dục có thể bao gồm dùng một loại thuốc chống trầm cảm khác hoặc thậm chí là thuốc điều trị yếu sinh lý, rối loạn cương dương. Theo đó, bạn không được tự ý ngừng dùng thuốc điều trị trầm cảm mà không thông qua ý kiến của bác sĩ. Việc dừng thuốc đột ngột có thể gây ra vấn đề nghiêm trọng, chẳng hạn như lên cơn nghiện hoặc tự cô lập bản thân.

Một tác dụng phụ khác của thuốc chống trầm cảm là tăng cân. Một số bệnh nhân đã thay đổi số cân nặng đáng kể, có thể tăng hoặc giảm, kể từ khi dùng thuốc điều trị trầm cảm.

Một số nghiên cứu y học chỉ ra rằng sử dụng thuốc chống trầm cảm trong thời gian dài có thể làm tăng cân, cũng như tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan, bao gồm tiểu đường loại 2 và huyết áp cao.

Tăng trọng lượng, yếu sinh lý và suy giảm khả năng tình dục là những tác dụng phụ có thể xảy ra. Mặc dù các nhà sản xuất những loại thuốc mới thường tuyên bố sản phẩm của họ có ít tác dụng phụ hơn, nhưng không có nhiều dữ liệu để chứng minh.

Một số nghiên cứu và thực tiễn cho thấy bupropion (Wellbutrin), tác động đến hóa chất serotonin và dopamine trong não, có thể ít gây tăng cân hơn so với các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin được chọn lọc (SSRI), như citalopram (Celexa) (Zoloft) và paroxetine (Paxil).

Thuốc có thể góp phần gây ra tác dụng phụ này, nhưng các yếu tố khác, chẳng hạn như thói quen ăn uống bình thường của người bệnh cũng đóng một vai trò.

Một vài thuốc điều trị trầm cảm cung cấp cho bạn nhiều năng lượng hơn, có thể phù hợp với người thường xuyên cảm thấy buồn ngủ. Ngược lại, số thuốc khác có xu hướng gây buồn ngủ, có thể tốt cho những người thường xuyên lo lắng. Ví dụ, các loại thuốc như mirtazapine (Remeron), có thể gây tăng cân và buồn ngủ, có thể là phù hợp với bệnh nhân khó ngủ hoặc gầy yếu.

Nếu bạn cảm thấy buồn ngủ khi dùng thuốc chống trầm cảm, hãy nói chuyện với bác sĩ để lựa chọn loại thuốc thích hợp hơn.

Tâm lý trị liệu là các phương pháp cải thiện tình trạng sức khỏe và tinh thần thông qua giao tiếp. Phương pháp này được kết hợp hiệu quả với thuốc chống trầm cảm, được xem như một phần quan trọng trong điều trị trầm cảm nặng .

Chuyên gia tư vấn tâm lý sẽ giúp tháo gỡ các vấn đề trong cảm xúc và hành vi của người trầm cảm, xác định những điều tiêu cực đang diễn ra xung quanh cuộc sống. Nhờ đó, bạn sẽ hiểu được những cảm xúc tiêu cực của mình đến từ đâu và được hướng dẫn cách để đối phó.

Rất nhiều người thường e ngại khi phải tâm sự với một người lạ, nhưng các nghiên cứu cho thấy liệu pháp tư vấn tâm lý rất hiệu quả, với ưu điểm nổi bật là không kèm theo các tác dụng phụ như khi uống thuốc. Liệu pháp trò chuyện cũng làm cho các triệu chứng giảm nhanh chóng và người bệnh dễ dàng tuân thủ đúng lịch trình uống thuốc hơn.

Nhìn chung, tác dụng của tâm lý trị liệu trong điều trị trầm cảm là:

• Giúp giảm bớt và giải tỏa stress
• Cho người bệnh có một góc nhìn mới về vấn đề
• Giúp bệnh nhân dễ dàng chấp nhận sự thật
• Tìm ra cách đối phó với các tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm
• Học cách trò chuyện, bày tỏ nỗi lòng, chia sẻ suy nghĩ với người khác
• Giúp phát hiện sớm tình trạng trầm cảm đang trở nặng
• Ổn định tâm lý và tinh thần cho bệnh nhân

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm đã yêu cầu các nhà sản xuất thuốc điều trị trầm cảm thêm thông tin về nguy cơ tự tử trong tờ hướng dẫn kèm theo trong hộp thuốc. Cụ thể, có lưu ý rằng trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ bị trầm cảm nặng hoặc các rối loạn tâm thần khác, có nguy cơ tăng suy nghĩ và hành vi tự tử khi dùng thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là trong tháng đầu điều trị. Vì vậy những đối tượng bệnh nhân này nên được theo dõi cẩn thận.

Trong khi đó, không có nguy cơ tự tử ở bệnh nhân lớn tuổi. Nếu trên 65 tuổi, bạn thực sự có ít nguy cơ tự tử hơn khi dùng thuốc điều trị trầm cảm.

Có ý nghĩ tự tử trong khi dùng thuốc chống trầm cảm là một tác dụng phụ nghiêm trọng, cần được bác sĩ hỗ trợ càng sớm càng tốt. Người bệnh không được cố gắng chịu đựng những cảm xúc đó một mình.

Hầu hết những người bị trầm cảm sẽ trở nên tốt hơn. Bạn có thể cần phải thử một vài loại thuốc điều trị trầm cảm khác nhau để tìm ra lựa chọn phù hợp nhất với mình. Áp dụng liệu pháp tư vấn tâm lý kết hợp với dùng thuốc là cách điều trị trầm cảm hiệu quả nhất. Nên phối hợp chặt chẽ với bác sĩ và kiên nhẫn tuân thủ liệu trình để được khỏi bệnh thành công.

Nguồn tham khảo: webmd.com