Bệnh lupus ban đỏ hệ thống là gì?

Bệnh lupus ban đỏ hệ thống là bệnh lý thuộc hệ thống miễn dịch. Các triệu chứng của căn bệnh này gây cho người bệnh không ít phiền toái, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và cũng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho bệnh nhân.

Bệnh lupus ban đỏ hệ thống hay còn được gọi tắt là lupus, đây là một bệnh của hệ thống miễn dịch. Thông thường, hệ thống miễn dịch có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng. Thế nhưng, trong bệnh lupus ban đỏ, hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các mô ở các bộ phận khác nhau của cơ thể. Hoạt động bất thường này của hệ thống miễn dịch dẫn đến những tổn thương mô, trở thành bệnh.

Theo Tổ chức Lupus của Mỹ, ước tính có khoảng 1,5 triệu người Mỹ mắc bệnh lupus ban đỏ. Người gốc Phi, châu Á và người Mỹ bản địa có nguy cơ mắc bệnh lupus nhiều hơn người da trắng. Bệnh có thể xảy ra ở cả nam và nữ, nhưng có đến 90% người được chẩn đoán mắc bệnh là phụ nữ. Phụ nữ trong độ tuổi sinh nở (14 - 45 tuổi) thường dễ bị ảnh hưởng nhất, cứ 250 người lại có 1 người mắc bệnh.

Cho đến hiện tại, y học vẫn chưa biết rõ nguyên nhân gây bệnh lupus ban đỏ hệ thống. Tuy nhiên, dường như có một thứ gì đó đã kích hoạt hệ thống miễn dịch tấn công các bộ phận khác nhau của cơ thể. Chính vì vậy, ức chế hệ thống miễn dịch là một trong những hình thức điều trị chính của căn bệnh này.

Các yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển của lupus ban đỏ đó là:

• Virus
• Hóa chất
• Môi trường
• Di truyền

Nội tiết tố nữ được cho là có vai trò trong sự phát triển của bệnh vì phụ nữ bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này nhiều hơn so với nam giới. Đặc biệt là những phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, thời điểm nồng độ hormone cao nhất cũng chính là thời điểm dễ bị bệnh nhất.

Bệnh lupus ban đỏ có thể ảnh hưởng đến nhiều thành viên trong cùng một gia đình, do đó có khả năng bệnh có thể được di truyền. Tuy nhiên không phải cứ có một người bị bệnh thì những thành viên khác trong gia đình cũng bị bệnh. Chỉ có khoảng 10% bệnh nhân lupus có người thân cũng mắc bệnh.

Lupus cũng có thể xảy ra sau khi sử dụng một số loại thuốc như Hydralazine, Procainamide,... Những triệu chứng thường cải thiện sau khi ngừng thuốc.

Các triệu chứng của bệnh lupus ban đỏ hệ thống ở các bệnh nhân khác nhau là khác nhau. Một số người chỉ có một vài triệu chứng, trong khi một số người khác lại có nhiều triệu chứng hơn. Nguyên nhân của tình trạng này là do bệnh có thể gây ảnh hưởng đến bất kỳ bộ phận nào của cơ thể.

Một số triệu chứng phổ biến ở bệnh nhân mắc lupus ban đỏ hệ thống gồm có:

• Đau khớp
• Sốt không rõ nguyên nhân
• Các khớp bị sưng
• Mệt mỏi kéo dài hoặc cực độ
• Phát ban ngoài da
• Sưng mắt cá chân
• Đau ngực khi thở sâu
• Phát ban hình con bướm trên má và mũi
• Rụng tóc
• Nhạy cảm với ánh nắng mặt trời và/hoặc ánh sáng khác
• Co giật
• Loét miệng hoặc mũi
• Ngón tay hoặc ngón chân nhợt nhạt hoặc tím do lạnh hoặc căng thẳng (hội chứng Raynaud)

Tình trạng viêm khớp rất thường gặp ở những người bị bệnh lupus. Bệnh nhân có thể bị đau, có thể sưng nóng. Tình trạng cứng và đau có thể thấy rõ ràng hơn vào buổi sáng.

Tình trạng viêm khớp có thể chỉ kéo dài trong vài ngày hoặc vài tuần, song nó cũng có thể là đặc điểm vĩnh viễn của bệnh. Viêm khớp thường không làm người bệnh tê liệt.Nhiều người bị lupus ban đỏ đều phàn nàn về tình trạng sốt, giảm cân và mệt mỏi. Những người mắc bệnh lupus sẽ gặp phải các vấn đề cụ thể khi hệ thống miễn dịch tấn công một cơ quan hoặc một khu vực cụ thể trong cơ thể. Các bộ phận sau đây của cơ thể có thể bị ảnh hưởng của căn bệnh này đó là:

4.1.Da

Các vấn đề về da là một đặc điểm phổ biến của bệnh lupus ban đỏ. Một số bệnh nhân bị nổi ban đỏ ở má và sống mũi với hình ảnh đặc trưng hình cánh bướm. Một loại lupus đặc biệt thường chỉ ảnh hưởng đến da, bệnh nhân sẽ gặp các vấn đề về da như là: nổi mẩn đỏ tròn lớn, có thể có sẹo.

Phát ban da thường trở nên trầm trọng hơn dưới tác động của ánh sáng mặt trời. Các khu vực dễ bị ảnh hưởng như là cánh tay, chân và thân mình.

Một dạng lupus phát ban không phổ biến nhưng nghiêm trọng hơn, có thể phát triển thành các mụn nước.

4.2. Khớp

Tình trạng viêm khớp rất thường gặp ở những người bị bệnh lupus. Bệnh nhân có thể bị đau, có thể sưng nóng. Tình trạng cứng và đau có thể thấy rõ ràng hơn vào buổi sáng.

Tình trạng viêm khớp có thể chỉ kéo dài trong vài ngày hoặc vài tuần, song nó cũng có thể là đặc điểm vĩnh viễn của bệnh. Viêm khớp thường không làm người bệnh tê liệt.

4.3.Thận

Bệnh nhân có thể gặp các vấn đề về thận cùng với các triệu chứng khác như mệt mỏi, viêm khớp, phát ban, sốt và giảm cân. Tổn thương thận ít gặp hơn ở những người không có triệu chứng khác của bệnh.

4.4. Máu

Những bệnh nhân mắc lupus ban đỏ có thể giảm số lượng hồng cầu, bạch cầu hoặc tiểu cầu một cách nguy hiểm.

Tình trạng này khiến cho bệnh nhân có thể mệt mỏi (do số lượng hồng cấp thấp - thiếu máu), dễ nhiễm trùng nghiêm trọng (do số lượng bạch cầu thấp), hoặc dễ bị bầm tím hoặc chảy máu (do số lượng tiểu cầu thấp). Do đó những người mắc bệnh lupus ban đỏ phải xét nghiệm máu định kỳ để kịp thời phát hiện các bất thường về máu.

Cục máu đông: Các cục máu đông thường xảy ra ở chân, được gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT). Cục máu đông ở phổi được gọi là thuyên tắc phổi (PE), và khi ở trong não gây ra đột quỵ. Các cục máu đông ở bệnh nhân lupus ban đỏ có thể liên quan đến việc sản xuất kháng thể antiphospholipid (APL). Những kháng thể này là những protein bất thường, nó có thể làm tăng xu hướng hình thành cục máu đông.

4.5. Tim và phổi

Người mắc bệnh lupus ban đỏ có thể gặp tổn thương viêm màng ngoài tim và viêm màng phổi. Khi các cấu trúc này bị viêm, người bệnh có thể có các biểu hiện sau:

• Đau ngực
• Nhịp tim không đều
• Tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng tim.
• Tổn thương van tim
• Khó thở

4.6. Não và tủy sống

Rất may mắn cho chúng ta là não rất hiếm bị tổn thương trong bệnh lupus ban đỏ. Tuy nhiên, nếu bị tổn thương bộ phận này, bệnh nhân có thể gặp phải các vấn đề như là:

• Nhầm lẫn
• Trầm cảm
• Co giật
• Đột quỵ (hiếm khi).

Khi bệnh gây tổn thương tủy sống như viêm tủy có thể gây tê và yếu.

Bệnh lupus ban đỏ hệ thống được chẩn đoán khi bệnh nhân có một số đặc điểm của bệnh bao gồm cả triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng.

Hiệp hội Thấp khớp Hoa Kỳ đã đưa ra các tiêu chí để hỗ trợ các bác sĩ trong việc chẩn đoán bệnh lupus ban đỏ đó là: một bệnh nhân cần có ít nhất 4 trong số 11 tiêu chí sau đây, cùng một lúc để được chẩn đoán mắc bệnh lupus. Các tiêu chí đó bao gồm:

• Phát ban hình cánh bướm trên má.
• Nổi mẩn đỏ, có vảy trên da gây sẹo.
• Nhạy cảm với ánh sáng: phản ứng da hoặc nhạy cảm với ánh sáng mặt trời.
• Loét miệng
• Viêm khớp
• Rối loạn thận: Có protein niệu hoặc hồng cầu trong nước tiểu.
• Rối loạn thần kinh: Co giật hoặc rối loạn tâm thần.
• Viêm màng phổi hoặc viêm màng ngoài tim.
• Rối loạn máu: số lượng hồng cầu thấp, số lượng bạch cầu thấp, giảm tế bào lympho hoặc giảm số lượng tiểu cầu trong máu.
• Rối loạn miễn dịch: có sự hiện diện của một số tế bào hoặc tự kháng thể, hoặc xét nghiệm dương tính giả đối với bệnh giang mai.
• Xét nghiệm kháng thể kháng nhân (ANA) dương tính.

Điều trị bệnh lupus ban đỏ hệ thống phụ thuộc vào một số yếu tố, gồm có:

• Tuổi
• Loại thuốc đang sử dụng
• Sức khỏe tổng thể
• Lịch sử y tế
• Vị trí và mức độ nghiêm trọng của bệnh

Do bệnh lupus có thể thay đổi theo thời gian và không phải lúc nào cũng có thể dự đoán được, do đó một phần quan trọng của việc điều trị và chăm sóc đó là cần thăm khám định kỳ.

Những bệnh nhân có mức độ bệnh nhẹ có thể không cần điều trị, những bệnh nhân có mức độ bệnh nghiêm trọng hơn cần phải điều trị tích cực. Một số loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị lupus bao gồm:

• Steroid
• Plaquenil (Hydroxychloroquine)
• Cytoxan (Cyclophosphamide)
• Imuran (Azathioprine)
• Rheumatrex (Methotrexate)
• Benlysta (belimumab)
• CellCept (mycophenolate mofetil)
• Rituxan (rituximab)

Tiên lượng bệnh lupus ban đỏ khác nhau, tùy thuộc vào các cơ quan bị tổn thương và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.

Bệnh lupus thường bao gồm các giai đoạn có các triệu chứng sau đó là giai đoạn thuyên giảm hoặc mất các triệu chứng. Hầu hết những bệnh nhân bị lupus ban đỏ hệ thống đều có tuổi thọ bình thường, đặc biệt nếu tuân thủ theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ.

Cho đến nay chúng ta vẫn chưa có cách điều trị bệnh lupus ban đỏ một cách triệt để, chủ yếu điều trị theo triệu chứng, làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.

Ngoài việc sử dụng thuốc điều trị, người bệnh cũng có thể làm một số biện pháp sau đây để cải thiện chất lượng cuộc sống của bản thân, bao gồm:

• Tập thể dục: Một số bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, đi xe đạp có thể giúp giảm nguy cơ loãng xương và cũng có thể tác động tích cực đến tâm trạng.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Xen kẽ thời gian hoạt động là thời gian nghỉ ngơi hợp lý.
• Ăn uống bổ dưỡng, cân bằng.
• Tránh uống rượu: Rượu có thể tương tác với thuốc gây ra các vấn đề về dạ dày và đường ruột.
• Không hút thuốc: Hút thuốc có thể làm giảm lưu thông và làm nặng thêm các triệu chứng ở người mắc bệnh lupus. Đồng thời khói thuốc lá cũng tác động tiêu cực đến tim, phổi và dạ dày.
• Bảo vệ mình khỏi ánh nắng mặt trời: Giới hạn thời gian tiếp xúc với ánh nắng, đeo kính râm, đội mũ và chống nắng khi ra ngoài.
• Nhận biết tình hình bệnh của bản thân: Ghi lại các triệu chứng bệnh một cách cụ thể và chính xác, để có thể trao đổi với bác sĩ khi thăm khám định kỳ.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm trong khám điều trị bệnh, người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm thăm khám và điều trị tại Bệnh viện.

Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.

Nguồn tham khảo: webmd.com