Các lát cắt tiêu chuẩn trong siêu âm tụy

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mai - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc. Bác sĩ Mai đã có nhiều năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Tụy là tạng nằm sâu trong ổ bụng, phía trước cột sống và sau phúc mạc có chức năng ngoại tiết sản xuất và bài tiết dịch tụy hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn và chức năng nội tiết giúp điều hòa chuyển hóa đường. Vì vậy các bệnh lý ở tụy có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cơ thể. Để phát hiện sớm các bệnh lý này thì siêu âm tụy là công cụ đắc lực không thể thiếu giúp các bác sĩ chẩn đoán cũng như đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Siêu âm tụy là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp khảo sát tụy trực tiếp thay vì gián tiếp qua X-quang giúp phát hiện các bất thường tại tuyến tụy của cơ thể. Tuy nhiên siêu âm tụy cũng gặp nhiều khó khăn vì:

• Tụy là cơ quan nằm sau phúc mạc
• Chủ mô tụy ít, trọng lượng chỉ khoảng 60-125g
• Hơi trong dạ dày và đại tràng cản trở quan sát tụy.

Theo đó, siêu âm tụy sẽ được chỉ định trong các trường hợp như:

• Bệnh nhân có các triệu chứng: vàng da, đau thượng vị, ói, sụt ký nhanh
• Tiêu chảy kéo dài
• Tràn dịch màng phổi trái
• Nghiện rượu
• Đau bụng kinh niên
• Chấn thương bụng
• Để theo dõi các biến chứng của viêm tụy cấp và diễn tiến của bệnh qua điều trị.

Có tổng cộng 6 lát cắt siêu âm tụy thường xuyên được sử dụng như sau:

• Lát cắt dọc tụy: là lát cắt lần lượt từ trái sang phải (tương đương từ đầu tụy đến đuôi tụy) giúp quan sát các cấu trúc như : tá tràng sát cạnh đầu tụy, đầu tụy, ống mật chủ, tĩnh mạch chủ, tĩnh mạch mạc treo tràng trên, móc tụy, thân tụy, tĩnh mạch lách, động mạch mạc treo tràng trên, động mạch chủ và động mạch, tĩnh mạch thận
• Lát cắt ngang đầu tụy: là lát cắt được thực hiện từ trên xuống dưới giúp quan sát đầu tụy, tĩnh mạch chủ và tĩnh mạch lách, tĩnh mạch mạc treo tràng trên, móc tụy, ống mật chung
• Lát cắt ngang thân tụy: là lát cắt được thực hiện từ trên xuống dưới có thể quan sát được thân tụy, tĩnh mạch lách, động mạch mạc treo ruột trên, động mạch chủ, tĩnh mạch chủ, động mạch và tĩnh mạch thận trái
• Lát cắt ngang đuôi tụy: là lát cắt từ trên xuống dưới đặt ngang thân tụy giúp quan sát đuôi tụy, tĩnh mạch lách, khí trong dạ dày
• Lát cắt ngang đuôi tụy qua lách: là lát cắt từ trên xuống với đầu dò đặt theo chiều ngang, tại cửa sổ thăm khám lách giúp quan sát đuôi tụy, lách, thận
• Lát cắt dọc đuôi tụy qua lách: là lát cắt từ trước ra sau với đầu dò đặt dọc theo thân, tại cửa sổ thăm khám lách giúp quan sát đuôi tụy, lách, thận trái.

Một số nguyên nhân có thể dẫn việc siêu âm tụy gặp nhiều khó khăn như sau:

• Bệnh nhân quá mập
• Liệt ruột
• Mới mổ hoặc nội soi ổ bụng
• Chụp ống tiêu hóa có Baryte

Ngoài ra trên siêu âm tụy có thể có sự sai lầm trong quan sát và chẩn đoán như:

• Khối u đặc sau phúc mạc, đặc biệt là u tuyến thượng thận (T)
• Hạch thân tạng và dọc động mạch chủ
• Nang ở các tạng khác
• Chất bã trong đại tràng
• Nhầm lẫn ống Wirsung dãn với tĩnh mạch lách

Siêu âm tụy là cách giúp phát hiện và chẩn đoán một số bệnh lý tuyến tụy nhanh chóng, hiệu quả.