Lưu ý trong phác đồ điều trị mụn trứng cá bằng Isotretinoin

Mụn trứng cá thuộc bệnh lý da liễu khá phổ biến, đặc biệt bệnh thường gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Thuốc Isotretinoin trị mụn trứng cá thường được sử dụng điều trị các trường hợp mụn nặng và không đáp ứng với các phương pháp khác. Tuy nhiên, nếu sử dụng thuốc này không đúng cách có thể gây ra nhiều ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe người bệnh. Vì vậy, nên tuân thủ phác đồ điều trị mụn bằng Isotretinoin để đạt hiệu quả tốt nhất.

Mụn trứng cá là bệnh lý ở da do tăng tiết chất bã và tình trạng viêm của hệ thống các nang lông tuyến bã dưới da. Bệnh biểu hiện bằng nhiều loại tổn thương khác nhau như mụn cám, sẩn, sẩn viêm, mụn mủ, mụn bọc, nang,... khu trí ở các vị trí tiết nhiều chất bã như mặt, lưng, ngực. Khoảng 80% trường hợp mụn trứng cá gặp ở tuổi thanh thiếu niên đặc biệt giai đoạn dậy thì. Mụn trứng cá không ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, tuy nhiên, do tồn tại dai dẳng, mụn, sẩn hay sẹo lồi, sẹo lõm ở vùng da mặt, do đó làm người bệnh khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Có 3 yếu tố chính gây nên mụn trứng cá đó là sự tăng sản xuất của các chất bã, sừng hóa cổ nang lông và hoạt động của vi khuẩn Propionibacterium acnes.

Một số yếu tố khác liên quan đến hình thành mụn trứng cá như sau:

• Tuổi: Mụn trứng cá thường gặp ở độ tuổi thanh thiếu niên, 90% trường hợp ở lứa tuổi từ 13 đến 19. Bệnh cũng có thể gặp ở độ tuổi từ 20 đến 30 hoặc muộn hơn, thậm chí có một số bệnh nhân tới tuổi 50 - 59.
• Giới tính: Bệnh gặp ở nữ nhiều hơn nam, tỷ lệ nữ/nam gần bằng 2/1, nhưng bệnh ở nam giới thường nặng hơn ở nữ giới.
• Tiền sử gia đình: Có ảnh hưởng rõ rệt đến bệnh trứng cá.
• Yếu tố thời tiết, chủng tộc: Khí hậu nóng ẩm, hanh khô liên quan đến bệnh mụn trứng cá, người da trắng và da vàng bị bệnh trứng cá nhiều hơn người da đen.
• Yếu tố nghề nghiệp: Khi tiếp xúc với dầu mỡ, với ánh nắng nhiều,... là tăng khả năng bị bệnh.
• Căng thẳng, stress: Có thể gây nên bệnh hoặc làm tăng nặng bệnh trứng cá.
• Chế độ ăn: Một số thức ăn có thể làm tăng bệnh trứng cá như sôcôla, đường, bơ, cà phê,...
• Một số bệnh nội tiết như bệnh Cushing, bệnh cường giáp trạng, bệnh buồng trứng đa nang,... làm tăng mụn trứng cá.
• Thuốc: Một số thuốc làm tăng trứng cá, trong đó thường gặp là Corticoid, Isoniazid, thuốc có nhóm halogen, Androgen, Lithum,...
• Các nguyên nhân tại chỗ như vệ sinh da mặt, chà sát, nặn bóp không đúng phương pháp và lạm dụng mỹ phẩm làm ảnh hưởng đến bệnh trứng cá.

2.1. Mục đích điều trị

• Chống tiết nhiều chất bã.
• Chống dày sừng cổ tuyến bã.
• Chống nhiễm khuẩn.

2.2. Thuốc Isotretinoin là thuốc gì?

Isotretinoin (3 - cis - retinoic acid) là dẫn xuất của vitamin A. Thuốc được chỉ định điều trị mụn trứng cá nặng, trung bình, trứng cá bọc. Thuốc này cũng được dùng cho các trường đã điều trị bằng các liệu pháp khác như Benzoyl peroxide, acid salicylic, kháng sinh nhưng không hiệu quả. Cơ chế tác dụng của thuốc Isotretinoin là làm ức chế tuyến bã nhờn hoạt động khiến cho độ pH trên bề mặt da thay đổi. Do đó, làm giảm sự tập trung và phát triển của vi khuẩn P. Acnes gây ra mụn trứng cá.

2.3. Liều lượng và cách dùng

2.3.1. Cách dùng thuốc

• Thuốc được bào chế ở dạng viên nang nên dùng bằng đường uống. Thuốc nên uống ngay sau khi ăn no hoặc uống trong khi ăn. Thuốc nên uống với nhiều nước. Người bệnh không nên nằm sau khi uống thuốc tối thiểu 10 phút để đảm bảo thuốc trào ngược về thực quản. Thuốc nên uống cả viên, không nhai hay ngậm viên thuốc trước khi uống.
• Trường hợp người bệnh uống quá liều hay có bất kỳ phản ứng nào cần đưa ngay đến cơ sở y tế để được can thiệp điều trị kịp thời.
• Trường hợp người bệnh quên uống một liều thuốc, thì không nên uống bù liều đã quên vào ngày hôm sau hạn chế tình trạng quá liều.

2.3.2. Liều dùng thuốc

Tùy theo tình trạng mụn, tuổi, cân nặng, tình trạng sức khỏe của người bệnh để bác sĩ chỉ định liều dùng phù hợp. Dưới đây là liều dùng thuốc Isotretinoin như sau:

• Liều dùng khuyến nghị thuốc Isotretinoin trong điều trị mụn trứng cá ban đầu là 0,5 - 1mg/kg/ngày.
• Liều dùng tối đa cho mỗi liệu trình là 120 - 150mg/kg để giảm thiểu nguy cơ tái phát mụn.

Người bệnh nên dùng thuốc liên tục theo đúng phác đồ điều trị của bác sĩ. Khoảng 1 đến 2 tuần đầu, một số bệnh nhân có thể gặp tình trạng mụn bùng phát nhiều hơn trước khi dùng thuốc. Điều này hoàn toàn bình thường. Tình trạng mụn sẽ giảm dần khoảng sau 4 tuần sử dụng. Thời gian điều trị trung bình khoảng 16 đến 20 tuần.

Mặc dù thuốc Isotretinoin được đánh giá là thuốc điều trị mụn trứng cá hiệu quả hiện nay nhưng đi kèm với đó cũng có rất nhiều tác dụng phụ. Liều dùng càng cao thì sẽ có nguy cơ có nhiều các tác dụng phụ và mức độ nghiêm trọng. Các tác dụng phụ này thường sẽ mất đi sau khi ngưng sử dụng thuốc. Dưới đây là các tác dụng phụ thường gặp khi dùng thuốc Isotretinoin như:

• Khô môi. Đây là tác dụng phụ thường gặp nhất, có đến 99% người bệnh sử dụng thuốc Isotretinoin có triệu chứng khô môi.
• Khô da.
• Khô mắt.
• Khô mũi, chảy máu cam.
• Khô miệng.
• Da dễ kích ứng với ánh nắng mặt trời.
• Rụng tóc.
• Táo bón.
• Rối loạn kinh nguyệt.
• Tăng men gan.

Trường hợp người bệnh có các triệu chứng dị ứng với thuốc Isotretinoin như nổi mề đay, khó thở, phù mặt, phù hầu họng, bỏng rát da,... cần đưa ngay đến Bệnh viện để kịp thời điều trị.

• Người bệnh nên dùng thêm kem dưỡng ẩm, son dưỡng để giảm tình trạng khô da, khô môi.
• Không tự ý mua và sử dụng Isotretinoin khi chưa có thăm khám và chẩn đoán chính xác của bác sĩ.
• Không sử dụng Isotretinoin để điều trị các trường hợp mụn trứng cá ở mức độ nhẹ.
• Người bệnh không tự ý nặn mụn bằng tay hay các dụng cụ không đảm bảo vệ sinh.
• Luôn làm các xét nghiệm máu trước, trong và sau quá trình điều trị. Các xét nghiệm có thể bao gồm công thức máu, triglycerides, chức năng gan.
• Nên dặn bệnh nhân không được mang thai trước, trong và sau khi kết thúc sử dụng thuốc Isotretinoin tối thiểu 1 tháng. Do có nguy cơ gây quái thai (khớp sọ thoái hóa nhanh gây não bé, khó đẻ).
• Phụ nữ đang trong thời kỳ cho con bú không nên sử dụng thuốc Isotretinoin.
• Không nên dùng thuốc này cùng với vitamin A hoặc các dẫn xuất khác từ vitamin A. Sử dụng với một liều lượng lớn vitamin A có thể gây ngộ độc cho bệnh nhân.
• Không nên phối hợp sử dụng thuốc Isotretinoin với các thuốc kháng sinh như Tetracycline, Doxycycline và Minoocyclin do có nguy cơ làm tăng áp lực nội sọ.
• Người bệnh không nên hiến máu hoặc truyền máu trong thời gian dùng thuốc và sau khu ngưng dùng thuốc tối thiểu 1 tháng.
• Trong quá trình điều trị với thuốc Isotretiniin, người bệnh không sử dụng rượu, bia hay các chất chứa cồn khác.

Hiện nay, thuốc Isotretinoin được sử dụng rất phổ biến để điều trị mụn trứng cá. Đây là thuốc kê đơn nên chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ. Để đảm bảo điều trị mụn an toàn và hiệu quả nhất, người bệnh cần được thăm khám bởi bác sĩ da liễu trước khi bắt đầu liệu trình dùng thuốc. Người bệnh tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng Isotretinoin khi được được bác sĩ chuyên khoa tư vấn. Đồng thời, người bệnh nên kết hợp với chế độ ăn nhiều rau xanh, lối sống lành mạnh, tập luyện thể dục thường xuyên, tinh thần lạc quan hỗ trợ rất lớn để đạt hiệu quả điều trị mụn trứng cá tốt nhất.