Thuốc chloroquine là thuốc gì? Tại sao không tự ý dùng để ngăn ngừa Covid-19

Cả thế giới đang rơi vào tình trạng khó khăn do virus Covid 19, các vấn đề kinh tế, xã hội, giáo dục và y tế...đều đang gặp rất nhiều trở ngại lớn. Đến nay, việc điều trị covid-19 vẫn luôn là một vấn đề cấp thiết được quan tâm chú ý.

Thuốc chloroquine là một thành phần trong nhóm thuốc 4-aminoquinoline, được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1934 bởi Hans Andersag và các đồng sự tại phòng thí nghiệm Bayer. Nó được xếp vào danh sách các loại thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới. Sau nhiều nghiên cứu và thực nghiệm lâm sàng, đến năm 1947, thuốc chloroquine được chính thức đưa vào sử dụng để phòng ngừa bệnh sốt rét. Khi ký sinh trùng sốt rét xâm nhập vào cơ thể, chúng sẽ sống và sinh sản tại các tế bào hồng cầu hoặc tại gan. Và thuốc chloroquine có khả năng chống lại các dạng sốt rét vô tính ở bên trong tế bào hồng cầu.

Năm 1950 là khoảng thời gian mà chloroquine được sử dụng rộng rãi nhất trong y khoa. Sau đó, qua thực nghiệm lâm sàng người ta nhận thấy tình trạng kháng thuốc đối với chloroquine ngày càng tăng mạnh nên việc phòng chống và điều trị bệnh sốt rét đã được thay bằng các nhóm thuốc khác.

Năm 1993, người ta đưa chloroquine sử dụng lại trong việc điều trị bệnh sốt rét cho thấy hiệu quả lâm sàng tương đối cao, cao hơn hẳn so với các nhóm thuốc khác. Để tránh tình trạng kháng thuốc như đã xảy ra ở những thời điểm cuối của năm 1950, trong y khoa đã phối hợp chloroquine với các nhóm thuốc khác trong điều trị bệnh sốt rét.

Tác dụng chung của thuốc chloroquine:

• Phòng ngừa bệnh sốt rét.
• Có khả năng tiêu diệt ký sinh trùng ameba nên được ứng dụng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng do ký sinh trùng này gây ra.
• Áp dụng điều trị hiệu quả trong một số bệnh miễn dịch như lupus ban đỏ...

Thuốc chloroquine cũng như các loại thuốc khác, hiện tượng xảy ra kháng thuốc, gặp các tác dụng phụ khi dùng thuốc là điều hoàn toàn có thể hiểu được. Không chỉ riêng chloroquine mà khi sử dụng bất kỳ thuốc nào cũng đòi hỏi phải có sự kiểm tra thăm khám và chỉ định của bác sĩ điều trị thì mới có thể đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất mà hạn chế tối đa được các biến chứng xảy ra.

Một số tác dụng phụ có thể gặp khi sử dụng thuốc chloroquine không đúng cách:

• Ảnh hưởng đến thị giác, có thể gây nhìn mờ.
• Giảm hoặc mất thính lực, ù tai.
• Giảm phản xạ gân xương, có thể dẫn đến nhược cơ từ nhẹ đến nặng tùy theo từng thể trạng bệnh nhân, mất sự phối hợp giữa các khối cơ trên cơ thể.
• Một số trường hợp có thể gây động kinh, co giật.
• Gây rối loạn tiêu hóa: tiêu chảy, nôn, buồn nôn, đau bụng, chán ăn, nước tiểu sẫm màu, vàng da vàng mắt...
• Một số khác có thể có phản ứng trên da như phát ban đỏ hoặc tím, da bị phồng rộp bong tróc kèm theo biểu hiện đau họng, đau lưỡi...
• Rụng tóc cũng có thể xảy ra khi dùng thuốc quá liều.

Cùng với tình hình diễn biến phức tạp của dịch bệnh do virus Covid 19 gây ra, cộng đồng mạng xã hội đã xôn xao đưa tin về việc thuốc chloroquine có thể phòng và điều trị bệnh do virus này gây ra. Điều này dẫn tới một hệ quả là người dân đổ xô đi mua và dự trữ thuốc chloroquine trong nhà, thậm chí một số trường hợp đã tự ý sử dụng thuốc rồi phải đến viện cấp cứu rửa ruột do bị ngộ độc thuốc, nôn mửa, tụt huyết áp...

Tại một vài nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, người ta đã tiến hành thử nghiệm tác dụng của thuốc chloroquine trên các tế bào vero E6 ở những bệnh nhân nhiễm virus SARS - CoV - 2. Kết quả cho thấy thuốc chloroquine có khả năng làm giảm sự nhân lên của virus nên có thể áp dụng trên lâm sàng để ngăn chặn tiến triển của bệnh.

Ở Trung Quốc, Mỹ, Hà Lan và trên một số quốc gia khác, người ta đã đưa thuốc vào thử nghiệm lâm sàng trên các bệnh nhân có dương tính với covid 19 ở các mức độ bệnh khác nhau. Sau đó thuốc đã được đưa vào phác đồ điều trị bệnh viêm phổi do covid 19, tuy nhiên cần theo dõi sát và kiểm tra sức khỏe bệnh nhân trước khi cho bệnh nhân dùng thuốc.

Theo tờ báo Times of India ngày 22/3/2020, các nhà khoa học Pháp đã cung cấp một tia hy vọng mới cho các bệnh nhân dương tính với virus Covid-19 rằng sự kết hợp giữa thuốc chống sốt rét với kháng sinh có thể sẽ là một vũ khí quan trọng trong cuộc chiến chống virus Covid-19. Kết quả lâm sàng cho thấy sự kết hợp giữa thuốc chloroquine với azithromycin có hiệu quả tương đối tốt trong điều trị bệnh do covid 19 gây ra.

Từ đầu tháng 3 đến giữa tháng 3 năm 2020, tại Pháp, các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu bằng cách cung cấp 600mg thuốc chloroquine mỗi ngày cho một nhóm bệnh nhân nhiễm covid 19. Bệnh nhân được theo dõi sát suốt quá trình thử nghiệm và dựa trên sự thay đổi về thể trạng sức khỏe để bổ sung azithromycin.

Kết thúc nghiên cứu trên 22 bệnh nhân cho thấy virus được loại bỏ đáng kể khi sử dụng kết hợp 2 loại thuốc này với nhau. Thuốc chloroquine có khả năng làm giảm hoặc tiêu diệt virus, thuốc azithromycin là thuốc dùng để điều trị một số bệnh nhiễm trùng ở đường hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản. Việc kết hợp hai loại thuốc này với nhau sẽ làm tăng tác dụng cho hiệu quả điều trị tốt hơn.

Theo các nhà chuyên môn, thuốc chloroquine và thuốc azithromycin có liên quan đến việc kéo dài khoảng thời gian cần thiết để tim tái cực, từ đó giúp trì hoãn tái cực tâm thất. Để hoàn thành quá trình này, cơ tim cần phải mất nhiều thời gian hơn bình thường để có thể nạp lại giữa các nhịp đập.

Do đó, việc sử dụng thuốc có thể mang lại nguy hiểm cho bệnh nhân, đặc biệt ở những bệnh nhân bị bệnh mạn tính như suy gan, suy thận.

Tại Mỹ, ở Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh cũng cho biết họ đã và đang thực hiện các nghiên cứu để kiểm chứng hiệu quả của thuốc chloroquine trong điều trị bệnh do covid 19 gây ra. Còn tại Việt Nam, hiện nay Bộ Y tế cũng chưa có khuyến cáo sử dụng thuốc này để dự phòng Covid 19.

Nói chung, thuốc chloroquine là một loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh sốt rét. Hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới đã đưa thuốc vào phác đồ điều trị bệnh do virus covid 19 gây ra. Việc sử dụng phối hợp giữa chloroquine và azithromycin đã cho một hiệu quả điều trị nhất định.

Tuy nhiên, đến nay điều này vẫn chưa được khẳng định chắc chắn. Mặt khác, việc phối hợp này có thể tạo ra những tác dụng phụ nguy hiểm khác trên lâm sàng cho bệnh nhân. Do đó, nếu không có chỉ định của bác sĩ, không được tự ý dự trữ cũng như dùng thuốc để điều trị và dự phòng bệnh do virus covid 19 gây ra.