Xét nghiệm khí máu động mạch trong chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Phan Đình Thủy Tiên - Bác sĩ Nội Tổng Quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Xét nghiệm khí máu động mạch là xét nghiệm đo độ axit, nồng độ oxy và carbon dioxide trong máu động mạch.

Xét nghiệm được lấy từ máu động mạch sau khi máu đã đi qua các mô của cơ thể nơi oxy đã được sử dụng hết và cacbon dioxide được tạo ra. Mẫu máu có thể được lấy từ động mạch quay, động mạch đùi, hoặc động mạch cánh tay. Nếu trên cánh tay được sử dụng để lọc máu hoặc có nhiễm trùng hay viêm khu vực vị trí đâm kim thì không được sử dụng để lấy máu.

Các bước thực hiện xét nghiệm khí máu động mạch:

• Làm sạch vị trí cần lấy máu bằng cồn. Trong một số trường hợp có thể được tiêm thuốc gây tê cục bộ để làm tê vùng đó.
• Đưa kim vào động mạch, có thể cần nhiều hơn một thanh kim.
• Lấy máu đầy ống tiêm. Cần lưu ý, bệnh nhân chắc chắn thở bình thường trong khi máu đang được thu thập.

• Rút kim và đặt một miếng bông hoặc gạc lên vị trí kim khi kim được lấy ra.
• Đặt một miếng băng lên vị trí thủng và áp mạnh trong 5 đến 10 phút. Trong những trường hợp có sử dụng thuốc chống đông máu hay có vấn đề chảy máu cần phải ấn vào vị trí lấy máu lâu hơn.

Một số yếu tố có thể gây ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm bao gồm:

• Sốt hoặc hạ thân nhiệt
• Thiếu máu nặng hoặc đa hồng cầu
• Hút thuốc.

Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là một dạng bệnh lý tắc nghẽn thông khí phổi được định tính là sự suy giảm thông khí mãn tính. Nguyên nhân chính gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là do tác hại của việc hút thuốc lá.

Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính làm giảm lưu lượng thở, một trong những rối loạn sinh lý đặc trưng của bệnh. Do viêm đường thở mãn tính làm dày lên lớp dưới biểu mô đường thở, làm tăng số lượng và kích thích các chất nhày, tăng vi mạch phế quản, tăng khối cơ trơn đường thở. Sự tái tạo lại đường thở gây ra hậu quả hẹp đường thở, tăng tuyến nhầy, tăng sức cản đường thở ngoại vi và làm giảm lưu lượng thở không hồi phục.

Những phương pháp chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD bao gồm:

• X-quang phổi
• CT lồng ngực
• Thăm dò chức năng hô hấp
• Khí máu động mạch.

Xét nghiệm khí máu động mạch được sử dụng nhằm kiểm tra chức năng phổi có khả năng di chuyển oxy và loại bỏ cacbon dioxide trong máu. Khi máu đi qua phổi, oxy di chuyển vào máu trong khi carbon dioxide di chuyển ra khỏi máu vào phổi.

Xét nghiệm khí máu động mạch sử dụng máu lấy từ động mạch trong đó nồng độ oxy (PaO2) và carbon dioxide (PaCO2) có thể được đo trước khi chúng di chuyển vào các mô trong cơ thể.

• Áp suất của oxy (PaO2): đo áp lực oxy hòa tan trong máu và mức độ oxy có thể di chuyển từ phổi vào máu.
• Áp suất của carbon dioxide (PaCO2): đo áp lực của carbon dioxide hòa tan trong máu và mức độ carbon dioxide có thể di chuyển ra khỏi cơ thể.

Thăm dò khí máu động mạch là một trong những xét nghiệm quan trọng giúp phát hiện được tình trạng suy hô hấp cấp hoặc mạn tính, và rối loạn thăng bằng kiềm toan trong bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Ở giai đoạn nhẹ hoặc trung bình có thể làm giảm PaO2 nhưng không làm tăng PaCO2.

Trong trường hợp bệnh nặng sẽ dẫn tới tình trạng suy hô hấp cấp hoặc mạn tính. Dẫn tới PaO2 trong máu giảm và PaCO2 tăng. Sự giảm PaO2 trong máu chủ yếu do nguyên nhân giảm thông khí phế nang và mất cân bằng giữa thông khí với tuần hoàn.

Tóm lại, xét nghiệm khí máu động mạch là xét nghiệm đo mức oxy và carbon dioxide trong máu. Một trong những xét nghiệm quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD. Đặc biệt đối với những bệnh nhân nặng cần phải thở máy, xét nghiệm khí máu động mạch sẽ giúp trong việc điều chỉnh các thông số của máy thở.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính