Tổng quan bại não liệt cứng tứ chi ở trẻ em

Bại não co cứng là dạng phổ biến nhất của bại não co cứng, ảnh hưởng đến cơ bắp và chuyển động của người bệnh. Nó được đặc trưng bởi tăng trương lực cơ. Điều này làm cho cơ bắp cứng và chuyển động cứng nhắc và lúng túng. Trong bại não liệt cứng tứ chi, tình trạng co cứng ảnh hưởng đến cả chân và cánh tay cũng như thân và mặt và gặp nhiều ở đối tượng trẻ em. Trẻ em bị bại não liệt cứng tứ chi thường không thể đi lại và có thể gặp nhiều tình trạng liên quan như khó nói hoặc co giật.

Bại não liệt tứ chi ở trẻ em có nguyên nhân tương tự như bất kỳ loại bại não nào, với nguyên nhân chủ yếu là do tổn thương não xảy ra trước, trong hoặc sau khi sinh. Có nhiều yếu tố có thể gây tổn thương não cho trẻ sơ sinh, bao gồm sinh non, nhiễm trùng thai nhi hoặc đột quỵ, nhiễm trùng của mẹ hoặc các vấn đề về sức khỏe, tiếp xúc với độc tố hoặc sơ suất của y tế.

Trong khoảng 26 đến 34 tuần tuổi thai, chất trắng của não trẻ em rất dễ bị tổn thương. Chất trắng truyền tín hiệu từ não đến các bộ phận khác của cơ thể và nếu bị hư hại, có thể dẫn đến toàn bộ cơ thể bị ảnh hưởng. Các tổn thương hoặc sai sót trong quá trình phát triển chất trắng của não có thể gây ra tình trạng liệt tứ chi co cứng.

Trẻ sơ sinh trong tử cung có thể bị tổn thương não do đột quỵ của thai nhi. Trong một số trường hợp, đột quỵ thai nhi là do cục máu đông nhau thai và nhau tiền đạo. Các mạch máu trong não cũng có thể gặp vấn đề về hình thành, dẫn đến đột quỵ thai nhi. Huyết áp cao ở phụ nữ mang thai cũng có thể tăng nguy cơ đột quỵ thai nhi. Đây là một vấn đề phổ biến và đáng tiếc trong thai kỳ. Tuy nhiên, việc giám sát thai kỳ và chẩn đoán, điều trị các vấn đề phát triển sớm có thể giúp giảm thiểu nguy cơ tổn thương não. Các bác sĩ chuyên khoa sản có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các bà mẹ và giám sát sức khỏe thai nhi.

Các triệu chứng của bại não liệt cứng tứ chi nghiêm trọng hơn các loại bại não khác. Các triệu chứng bao gồm:

• Cơ bắp bị co rút.
• Hạn chế vận động của các khớp.
• Căng cơ và co cứng.
• Run cơ.
• Đi lại khó khăn và chân "cắt kéo".
• Trở ngại về lời nói hoặc có rối loạn ngôn ngữ.
• Động kinh.
• Khuyết tật nhận thức.

Vì liệt cứng tứ chi có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể của trẻ, nên có nguy cơ phát triển dị tật chi. Các cơ co cứng liên tục kéo các xương và khớp. Từ đó có thể gây ra các vấn đề theo thời gian, đặc biệt nếu không được điều trị đúng cách. Các biến chứng có thể kể đến như:

• Cong vẹo cột sống: Khoảng 1/4 bệnh nhân bị bại não bị biến dạng đường cong cột sống, đặc biệt là những người bị liệt cứng tứ chi. Họ có nhiều nguy cơ mắc các vấn đề về cột sống hơn bất kỳ loại bại não khác.
• Dị tật mắt cá chân: Một vấn đề phổ biến khác là biến dạng chi dưới và mắt cá chân. Ví dụ, mắt cá chân bị khụy, một tình trạng mà sự uốn cong của mắt cá chân bị hạn chế, là một biến chứng tiềm ẩn của bại não liệt cứng tứ chi.
• Co cứng khớp: Sự rút ngắn vĩnh viễn của các cơ xung quanh khớp là kết quả của tình trạng co cứng.
• Suy dinh dưỡng: Những người bị bệnh này có thể gặp khó khăn khi nuốt, dẫn đến suy dinh dưỡng hoặc biến chứng hô hấp nếu hít phải thức ăn. Sự phối hợp kém của các cơ mặt cũng có thể gây chậm nói/ngôn ngữ.
• Co giật
• Táo bón và tiểu tiện không tự chủ.

Bại não liệt cứng tứ chi thường được chẩn đoán trong thời thơ ấu khi các bác sĩ phát hiện ra sự chậm trễ đáng kể trong sự phát triển của em bé. Đây là một trong số ít loại bại não được chẩn đoán trước khi đứa trẻ hoàn thành năm đầu đời. Điều trị bại não liệt cứng tứ chi khác nhau đối với từng trẻ, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Các lựa chọn điều trị truyền thống cho trẻ em bị bại não co cứng bao gồm vật lý trị liệu, trị liệu nghề nghiệp, trị liệu ngôn ngữ, thuốc men, thiết bị và công nghệ hỗ trợ, và trong một số trường hợp, phẫu thuật.

5.1 Vật lý trị liệu

Phương pháp điều trị đầu tiên cho trẻ em mắc bất kỳ dạng bại não co cứng nào hầu như luôn là vật lý trị liệu. Các nhà trị liệu vật lý nhằm mục đích cung cấp cho trẻ em các công cụ để trở nên độc lập nhất có thể thông qua các bài tập linh hoạt, kéo dài và các hoạt động chuyển động.

Các nhà trị liệu sử dụng đồ chơi và trò chơi phù hợp với lứa tuổi để làm cho liệu pháp vật lý trở nên thú vị nhất có thể.

5.2 Hoạt động trị liệu

Mục tiêu của hoạt động trị liệu là giúp trẻ phát triển các kỹ năng để thực hiện các hoạt động và nhiệm vụ hàng ngày một cách độc lập nhất có thể, giúp trẻ ở nhà, trường học và trong cộng đồng của mình.

Vì trẻ bị liệt cứng tứ chi có khả năng sử dụng tay và chân hạn chế nên phần lớn phương pháp hoạt động trị liệu có thể tập trung vào các cách tăng cường và phối hợp việc sử dụng bàn tay và ngón tay của trẻ.

5.3 Âm ngữ trị liệu

Đúng như tên gọi của nó, liệu pháp ngôn ngữ giúp cải thiện các kiểu nói và ngôn ngữ. Mục tiêu của trị liệu ngôn ngữ là hỗ trợ phát âm và phối hợp bằng miệng.

Một số trẻ bị liệt cứng tứ chi gặp khó khăn trong việc phối hợp cơ mặt và lưỡi và có thể gặp khó khăn khi nuốt.

Trị liệu là cần thiết để khắc phục điều này ở bất kỳ mức độ nào có thể để ăn uống an toàn. Các nhà trị liệu ngôn ngữ cũng có thể giúp trẻ sử dụng các thiết bị giao tiếp hỗ trợ để giúp chúng truyền đạt thông tin khi chúng không thể nói hoặc nếu lời nói của chúng không được hiểu rõ. Điều này có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của họ ở nhà và trong môi trường học tập.

5.4 Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc có thể giúp điều trị bệnh. Để giảm co cứng, các bác sĩ có thể kê toa thuốc giãn cơ. Chúng có thể được dùng bằng đường uống hoặc đôi khi bằng cách tiêm.

Ngoài ra, trẻ bị liệt tứ chi có thể được dùng thuốc để điều trị các tình trạng thứ phát, liên quan đến bại não, chẳng hạn như động kinh, trào ngược dạ dày hoặc táo bón.

5.5 Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được coi là phương pháp điều trị cuối cùng đối với hầu hết các dạng bại não nói chung, nhưng nó đóng một vai trò quan trọng đối với những trẻ bại não co cứng liệt tứ chi. Nhiều ca phẫu thuật được sử dụng để khắc phục các vấn đề về cơ bị rút ngắn, trật khớp, biến dạng cột sống và các vấn đề khác gây đau đớn và suy yếu ở trẻ em bị co cứng nghiêm trọng.

Vì cứng cơ chiếm phần lớn lý do khiến trẻ bị liệt cứng tứ chi gặp rất nhiều vấn đề về sức khỏe, Phẫu thuật cắt đốt sống lưng có chọn lọc (SDR) có thể được coi là một lựa chọn tốt đối với những trẻ bị co rút cơ khiến biến dạng cột sống. SDR là một phẫu thuật giúp thư giãn các cơ và cải thiện khả năng vận động ở các vùng khác nhau trên cơ thể.