Ung thư phát triển trong cơ thể như thế nào?

Sự sống của loài người bắt đầu từ một tế bào. Hàng nghìn tế bào sẽ tạo thành các mô và cơ quan. Mỗi tế bào bao bọc nhân chứa bộ máy di truyền bao gồm các nhiễm sắc thể chứa hàng vạn gen chỉ dẫn sự phát triển, hoạt động, phân chia và giúp cơ thể bạn khỏe mạnh, lớn dần. Nhưng sự nhân bản của tế bào giống như một điệu nhảy phức tạp. Khi một DNA bị tổn thương, phân chia tế bào có thể bị lệch khỏi quỹ đạo. Lúc này đột biến xuất hiện và phần lớn sẽ được hệ thống sửa chữa của chính bản thân khắc phục. Nhưng khi tích lũy đủ số lượng, chúng sẽ chiếm quyền điều khiển, làm tế bào phân chia ngoài tầm kiểm soát. Chặng đường cho các tế bào ung thư đã được dọn sẵn. Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Phan Trúc, Bác sĩ Ung bướu - Huyết học, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City sẽ giải thích cho các bạn ung thư phát triển trong cơ thể chúng ta như thế nào qua video sau đây?

Nội dung video được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Phan Trúc, Bác sĩ Ung bướu - Huyết học, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City

Khi các gen hoạt động bình thường, chúng sẽ thông báo cho các tế bào biết khi nào là thời điểm thích hợp để phát triển và phân chia. Tế bào sẽ nhân bản theo cấp số nhân từ 1 tế bào ban đầu thành 2 tế bào con giống nhau, sau đó 2 thành 4, và con số cứ tiếp tục tăng lên. Sau khi trải qua một số lần phân chia, tế bào biệt hóa dần để tạo nên các mô/ cơ quan khác nhau, mất khả năng phân chia và sau đó đi vào chết theo chương trình đã lập sẵn. Sự tạo ra và chết đi của các tế bào trong cơ thể được giữ ở một tỷ lệ ổn định, đảm bảo cho cơ thể phát triển lành mạnh.

Nhưng tế bào ung thư thì khác. Qua thời gian khi tiếp xúc lâu dài với các tác nhân bên ngoài môi trường như khói thuốc lá, rượu hoặc bức xạ tia cực tím (UV) từ mặt trời,... trên nền tảng bộ gen của từng cá thể mà dẫn đến phát sinh các “lỗi” trong quá trình sao chép gene. Điều này biến các tế bào bị ảnh hưởng trở thành tế bào ác tính với đặc điểm tăng sinh không giới hạn và mất khả năng chết theo chương trình vốn dĩ đã được thiết lập. Về mặt lý thuyết, tất cả các tế bào có khả năng phân chia đều có nguy cơ bị ung thư hóa.

Các gen đột biến như một kẻ xâm lăng khống chế và làm lệch hướng các chỉ dẫn thông thường và khiến tế bào phát triển bất thường và ngoài tầm kiểm soát. Đây là kẻ địch vô cùng bản lĩnh trong cơ thể. Chúng có thể tránh các hệ thống miễn dịch và bỏ qua các yêu cầu ngừng phân chia hoặc chết đi. Đồng thời, các tế bào bất thường này có thể thu thập các đặc điểm “siêu đặc biệt” bằng việc tách khỏi vị trí ban đầu, sống độc lập và di chuyển lan tràn trong cơ thể.

Khi các tế bào ung thư phân chia, một khối u sẽ phát triển và lớn lên. Tế bào ung thư có nhu cầu giống như tế bào bình thường. Khi mới là một đứa trẻ, chúng sẽ lấy oxy và chất dinh dưỡng từ các mạch máu xung quanh để tồn tại và phát triển.

Nhưng khi một khối u dần trưởng thành, nó cần nhiều máu hơn để cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng khác. Vì vậy, các tế bào ung thư sẽ gửi tín hiệu cho một khối u để tạo ra các mạch máu mới. Đây được gọi là quá trình tân sinh mạch và là một trong những nguyên nhân khiến các khối u phát triển và lớn hơn. Hoạt động này cũng cho phép các tế bào ung thư xâm nhập vào máu và lây lan dễ dàng hơn đến các bộ phận khác của cơ thể.

Tế bào ung thư thôn tính và đồng hóa kẻ địch ở quanh chúng bằng cách lùa các tế bào bình thường đến gần khối u và tạo ra các tín hiệu phá vỡ các tế bào và mô bình thường. Ung thư cũng có thể lây lan từ nơi nó được sinh ra đến các bộ phận khác của cơ thể. Quá trình này được gọi là di căn. Tế bào ung thư có thể di căn khi chúng tách khỏi khối u và di chuyển đến một vị trí mới trong cơ thể thông qua máu hoặc hệ thống bạch huyết.

Nếu khối u ở giai đoạn sớm, phát triển tại chỗ, việc can thiệp bằng phẫu thuật hoặc kèm xạ trị có thể là lựa chọn tối ưu với kỳ vọng chữa khỏi. Nhưng một khi các tế bào ung thư bành trướng và đóng chiếm khắp các nẻo đường như ung thư máu, dùng thuốc (hóa trị, miễn dịch, trúng đích,..) gần như là nền tảng để kiểm soát. Xạ trị và hóa trị là cách nghiền vụn ADN của tế bào hoặc phá vỡ chức năng nhân bản của chúng. Nhiều loại thuốc tác động vào chu kỳ phân bào, nên các khối u tăng sinh nhanh cũng có nhiều cơ hội đáp ứng cao hơn với thuốc.

Bởi vì không đặc hiệu cho tế bào ác tính, các mô cơ quan trong cơ thể có tính chất tăng sinh nhanh cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi các biện pháp điều trị này. Tiêu biểu có thể kể đến là da, niêm mạc miệng, đường tiêu hóa, lông tóc với các biểu hiện là rụng tóc, loét miệng, tiêu chảy...