Vì sao người lớn cũng cần tiêm vắc-xin?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Thanh Phước - Bác sĩ Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Rất nhiều loại vắc-xin dù đã được sử dụng từ khi còn nhỏ, nhưng vẫn cần được sử dụng nhắc lại khi đã trưởng thành để củng cố đáp ứng miễn dịch đã tạo ra trước đó. Bên cạnh đó khi đã trưởng thành con người còn cần sử dụng thêm một số loại vắc-xin khác.

Rất nhiều loại vắc-xin được dùng cho trẻ em có thể gây đáp ứng miễn dịch kéo dài suốt đời, nhưng không phải loại vắc-xin nào cũng như vậy, chẳng hạn như vắc-xin uốn ván hay vắc-xin bạch hầu cần được cập nhật loại vắc-xin mới và sử dụng nhắc lại sau mỗi 10 năm để duy trì được miễn dịch. Các lý do khác khiến người trưởng thành cũng cần sử dụng vắc-xin bao gồm:

• Một số người trưởng thành khi còn nhỏ chưa từng được sử dụng vắc-xin.
• Các loại vắc-xin khác nhau (bao gồm cả các vắc-xin được khuyến cáo) thay đổi dần theo thời gian và một số vắc-xin mới ra đời sau này, nên người trưởng thành không thể được sử dụng khi còn nhỏ.
• Đáp ứng miễn dịch có thể giảm dần theo thời gian.
• Khi già đi, cơ thể sẽ dễ bị tổn thương hơn trước các bệnh lý nghiêm trọng gây ra bởi các tác nhân truyền nhiễm thông thường như cúm.
• Khi trưởng thành, con người đảm nhiệm nhiều công việc khác nhau, trong đó bao gồm cả những môi trường làm việc dễ phơi nhiễm với các tác nhân gây bệnh như lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.

Khuyến cáo về vắc-xin cho người trưởng thành đã được cập nhật kể từ khi hướng dẫn mới nhất ra đời, và điểm đáng chú ý nhất là Ủy ban tư vấn về thực hành tiêm chủng (Advisory Committee on Immunization Practices - ACIP) của Hoa Kỳ khuyến cáo vắc-xin phòng ngừa virus gây u nhú ở người (human papillomavirus - HPV) nên được sử dụng cho tất cả phụ nữ trưởng thành không quá 26 tuổi và cho nam giới trong độ tuổi từ 13 tới 21 tuổi (nếu trước đó chưa từng được sử dụng vắc-xin này). Vắc-xin ngừa HPV cũng được khuyến cáo sử dụng cho nam giới không quá 26 tuổi có quan hệ đồng giới và cho người có hệ miễn dịch bị tổn thương. Các thay đổi đáng chú ý khác bao gồm:

• Ủy ban tư vấn về thực hành tiêm chủng hiện giờ khuyên những người trưởng thành không có bằng chứng về miễn dịch đã có với thủy đậu nên sử dụng vắc-xin varicella. Những đối tượng đặc biệt nên được sử dụng vắc-xin bao gồm:
  • Những người đối mặt với nguy cơ cao lan truyền và lây nhiễm bệnh, như những người công tác trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.
  • Những người tiếp xúc ở khoảng cách gần với những người có nguy cơ lây nhiễm cao.
  • Các thành viên trong gia đình (và những người khác, nếu có) tiếp xúc với người có hệ miễn dịch bị tổn thương.
• Bệnh zona (do virus varicella zoster gây ra, bệnh biểu hiện khi nhiễm virus lần đầu tiên là thủy đậu, và thủy đậu cũng chỉ xuất hiện trong lần nhiễm đầu tiên, các lần biểu hiện bệnh tiếp sau, nếu có, là zona) là một bệnh có thể gây đau đớn và suy nhược rất nhiều. Vắc-xin phòng ngừa nên được sử dụng cho những người từ 60 tuổi trở lên và những người không có bằng chứng đã có miễn dịch mà thuộc diện nguy cơ phơi nhiễm với bệnh.
• Ủy ban tư vấn về thực hành tiêm chủng cũng khuyến cáo những người trưởng thành ở những độ tuổi nhất định, với những yếu tố nguy cơ nhất định nên được sử dụng một hoặc nhiều liều vắc-xin sởi, quai bị, rubella (measles, mumps, rubella - MMR). Những người trưởng thành sinh trước năm 1957 có thể được coi như miễn dịch đối với sởi và quai bị.
• Vắc-xin viêm gan virus B được khuyến cáo sử dụng cho những người trưởng thành cần được bảo vệ trước sự phơi nhiễm với virus viêm gan B. Bất kì người trưởng thành nào làm việc trong môi trường có nguy cơ lây nhiễm cao (như phòng khám các bệnh lây truyền qua đường tình dục, trung tâm cai nghiện chất kích thích,...) đều nên sử dụng vắc-xin ngừa viêm gan virus B. Những người công tác trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, an ninh công cộng, hỗ trợ chăm sóc gia đình, và những người có người yêu (hoặc vợ, chồng) mắc viêm gan virus B mạn tính cũng nên sử dụng vắc-xin ngừa viêm gan virus B.

Nếu như đang mang thai hoặc có ý định mang thai thì hãy chắc chắn rằng việc sử dụng theo khuyến cáo đối với các vắc-xin cho người trưởng thành đã được đảm bảo. Những miễn dịch đầu tiên của đứa trẻ đều là do được người mẹ truyền cho, và quan trọng hơn, các căn bệnh truyền nhiễm (chẳng hạn như rubella) cần được phòng ngừa trong khi mang thai bởi chúng có thể làm tăng nguy cơ xảy ra dị tật thai nhi.

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Centers for Disease Control and Prevention - CDC) của Hoa Kỳ cho biết lợi ích của việc sử dụng vắc-xin ở phụ nữ đang mang thai thường vượt trội so với các nguy cơ. Các nguy cơ ảnh hưởng tới thai nhi từ việc sử dụng vắc-xin vẫn gần như chỉ là lý thuyết, trong khi ảnh hưởng từ các căn bệnh truyền nhiễm mà thai phụ mắc phải lên thai nhi đã được nghiên cứu và chứng minh rất nhiều.

Tất cả các phụ nữ đang mang thai hoặc có ý định có thai nên tham vấn với bác sĩ về việc sử dụng vắc-xin ngừa cúm và vắc-xin Tdap. Vắc-xin Tdap cung cấp sự bảo vệ cho người sử dụng trước các căn bệnh uốn ván, bạch hầu, và ho gà, và thường được sử dụng cho thai phụ vào thời điểm ba tháng cuối của thai kỳ.

Nếu đang mang thai hoặc có ý định mang thai, hãy tham vấn bác sĩ trước khi quyết định sử dụng vắc-xin sống giảm độc lực, chẳng hạn như vắc-xin thủy đậu, sởi, hoặc vắc-xin cúm LAIV. Nếu có thể, hãy tránh sử dụng vắc-xin sống giảm độc lực trong khi mang thai hoặc ngay trước khi mang thai bởi các tác nhân sống giảm độc lực có thể làm tăng nguy cơ truyền bệnh sang cho bào thai. Nếu thực sự cần sử dụng vắc-xin sống giảm độc lực, hãy đợi ít nhất 4 tuần sau khi sử dụng vắc-xin rồi mới mang thai.

Bài viết tham khảo nguồn: CDC và webmd.com