Lưu ý khi dùng thuốc Clobetasol 0.05%

1. Công dụng của thuốc Clobetasol 0.05%

1.1. Chỉ định

Thành phần Clobetasol 0.05% là hoạt chất Clobetasol propionat, thuộc nhóm thuốc bôi ngoài da và được chỉ định trong điều trị các bệnh lý sau:

• Điều trị tại chỗ ngắn ngày (dưới 2 tuần) đối với các tình trạng mẩn đỏ, ngứa, da tróc vảy, đóng vảy, chàm, vẩy nến, viêm da và các tình trạng khó chịu khác của da;
• Điều trị ngắn hạn viêm da và eczema như viêm da ánh sáng, eczema dị ứng, viêm da dị ứng, viêm tai ngoài, da nổi các nốt sẩn ngứa, vết côn trùng cắn, viêm da bã nhờn.

1.2. Dược động học

Hoạt chất Clobetasol propionate có mức độ hấp thu qua da thấp nên thường được sử dụng trong điều trị tại chỗ viêm da dị ứng. Tuy vậy khi bôi các chế phẩm chứa Clobetasol propionate lên da, một lượng thuốc nhất định vẫn được hấp thu qua da. Đặc biệt là trong trường hợp da bị tổn thương, khả năng hấp thu sẽ tăng lên. Vì vậy, cần thận trọng khi dùng thuốc với các vết thương hở. Mức độ hấp thu thuốc qua da chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố gồm tính toàn vẹn của hàng rào biểu bì, lượng thuốc bôi lên da, tá dược dùng bào chế thuốc, băng kín trong thời gian lâu, tình trạng bệnh khác ở da. Thuốc ở dạng gel hấp thu tốt hơn thuốc ở dạng kem.

Hiện nay, vẫn chưa có nghiên cứu chứng minh rằng liệu Clobetasol Propionate có phân bố vào sữa hay không. Quá trình chuyển hóa thuốc xảy ra tại gan và thải trừ quan thận, một phần qua mật rồi được đào thải theo phân ra ngoài.

1.3. Dược lực học

Hoạt chất Clobetasol Propionate thuộc nhóm corticosteroid tổng hợp tương tự Prednisolon, hoạt tính Glucocorticoid rất mạnh và hoạt tính Mineralocorticoid yếu nên được dùng điều trị các bệnh lý tại chỗ trên da.

Trường hợp da bị tổn thương, bôi một lượng thuốc trên diện rộng hoặc khi băng kín vùng da sau khi bôi, thuốc có thể hấp thu lớn hơn so với bình thường và gây ra các tác dụng phụ toàn thân. Tương tự như các Corticosteroid dùng tại chỗ khác, Clobetasol Propionate là hoạt chất có tác dụng chống dị ứng, chống viêm và co mạch.

Cơ chế tác dụng chống viêm của Clobetasol Propionate hiện vẫn chưa được xác định rõ. Thuốc có thể gây cảm ứng các Protein có tên là Lipocortin – tác dụng ức chế Phosphorylase A 2. Các protein này đóng vai trò kiểm soát quá trình sinh tổng hợp các chất trung gian gây viêm mạnh như Leucotrien, Prostaglandin thông qua ức chế giải phóng Acid Arachidonic – tiền chất chung của Leucotrien và Prostaglandin.

2. Liều dùng thuốc clobetasol 0.05%

Liều dùng và cách dùng ở người lớn như sau:

• Bôi một lớp mỏng thuốc và xoa nhẹ lên vùng da bị bệnh, dùng 2 lần mỗi ngày vào buổi sáng và chiều tối;
• Trong trường hợp bị bệnh ở da đầu nên ưu tiên dùng dạng thuốc bọt, dùng 2 lần mỗi ngày vào buổi sáng và chiều tối. Sau khi bôi thuốc nên để hở, chỉ băng kín lại khi có chỉ định của bác sĩ;
• Hoạt chất Clobetasol 0.05% có tác dụng rất mạnh, vì vậy người bệnh chỉ bôi một lượng vừa đủ thuốc lên vị trí cần điều trị, không dùng quá 2g một lần. Trường hợp vùng da điều trị có diện tích quá lớn, người bệnh cũng cần lưu ý không dùng quá 50g mỗi tuần và không dùng quá 2 tuần;
• Ngưng dùng thuốc khi bệnh đã khỏi. Trường hợp dùng thuốc 2 tuần nhưng không có đáp ứng, phải ngưng dùng thuốc và xem lại việc chẩn đoán;
• Thuốc Clobetasol 0.05% bào chế ở dạng kem có chứa chất làm dịu (Emollient Cream), khi dùng trong điều trị vảy nến từng mảng vừa hoặc nặng với diện tích từ 5 – 10% diện tích cơ thể có thể dùng đến 4 tuần. Tuy nhiên, từ tuần thứ 3 cần phải theo dõi thường xuyên sự ức chế trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận;
• Thuốc Clobetasol 0.05% được bào chế dưới nhiều dạng thuốc bôi khác nhau, vì vậy người bệnh cần đọc kỹ tờ hướng dẫn sử dụng đính kèm theo sản phẩm để đạt hiệu quả điều trị cao.

Liều dùng và cách dùng ở trẻ em:

• Trẻ em trên 12 tuổi: Liều dùng và cách dùng giống như đối với người lớn;
• Trẻ em dưới 12 tuổi: Chống chỉ định sử dụng thuốc Clobetasol 0.05% đối với trẻ em ở đối tượng này.

3. Tác dụng phụ khi dùng thuốc Clobetasol

Một số tác dụng không mong muốn (ADR) có thể gặp khi sử dụng thuốc Clobetasol 0.05% như sau:

• Phản ứng thường gặp: Đau nhói, bỏng rát vùng bôi thuốc như bị côn trùng cắn;
• Phản ứng ít gặp: Viêm nang lông, ngứa, khô da, nổi ban da, nhiễm nấm hoặc nhiễm khuẩn da.
• Phản ứng hiếm gặp: Rạn nứt da, teo da, tê cóng tay, da xuất hiện kiểu trứng cá – hạt kê, viêm da quanh miệng, giảm sắc tố da, viêm da tiếp xúc dị ứng. Trường hợp thuốc hấp thu nhiều qua da vào tuần hoàn sẽ gây ức chế trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận, từ đó gây suy thượng thận, tăng glucose huyết, hội chứng Cushing và glucose niệu ở một số người bệnh.

4. Lưu ý khi dùng thuốc Clobetasol

4.1. Chống chỉ định

Chống chỉ định sử dụng thuốc Clobetasol 0.05% trong các trường hợp sau đây:

• Trẻ em dưới 12 tuổi;
• Người mắc bệnh trứng cá và trứng cá đỏ, viêm da quanh miệng, bệnh vảy nến diện rộng;
• Không dùng thuốc để uống hoặc tra mắt;
• Không bôi thuốc vào mặt, nách, háng hoặc âm đạo;
• Người dị ứng với Corticosteroid hoặc bất kỳ thành phần nào có trong thuốc Clobetasol Propionate;
• Tổn thương da do nấm, virus, nhiễm khuẩn chủ yếu ở da đầu, nấm, virus hoặc lao da.

4.2. Lưu ý khi dùng thuốc

Clobetasol Propionate là thuốc có tác dụng mạnh, cần được sử dụng theo chỉ định của thầy thuốc. Thuốc chỉ được dùng ngoài da, không dùng kéo dài lâu hơn thời gian chỉ định, không băng kín vùng bôi thuốc trừ khi có chỉ định của bác sĩ, không lạm dụng thuốc cho các trường hợp không đúng chỉ định.

Trong trường hợp xuất hiện các triệu chứng của tác dụng không mong muốn, hoặc dùng thuốc trên diện rộng, băng kín khi dùng thuốc, người bệnh cần được đánh giá tình trạng hoạt động của trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận (HPA) định kỳ thông qua các phép thử (test) đặc hiệu.

Đối với trẻ em, tỷ lệ diện tích da trên trọng lượng cơ thể lớn hơn so với người trưởng thành, nên dễ bị ức chế trục HPA và hội chứng Cushing khi dùng Corticosteroid bôi ngoài da, tăng nguy cơ suy tuyến thượng thận trong và sau khi dùng thuốc. Vì vậy, chống chỉ định dùng thuốc clobetasol đối với trẻ em dưới 12 tuổi.

Đối với người cao tuổi (trên 65 tuổi) không thấy sự khác biệt về hiệu quả và tai biến so với người trẻ. Tuy vậy cần dùng liều thuốc thấp nhất có thể được.

Trường hợp người bệnh bị nhiễm nấm và nhiễm khuẩn đồng thời trong thời gian điều trị Clobetasol 0.05%, cần kết hợp dùng thuốc kháng sinh, kháng nấm thích hợp. Trường hợp nhiễm nấm, nhiễm khuẩn không kiểm soát được ngay, người bệnh cần ngưng dùng Clobetasol đến khi kiểm soát được tình trạng nhiễm nấm, nhiễm khuẩn.

4.3. Tác động của thuốc trên các đối tượng đặc biệt

• Đối với phụ nữ đang mang thai: Hiện nay chưa có nghiên cứu cụ thể chứng minh tác dụng của thuốc Clobetasol 0.05% lên thai nhi. Tuy nhiên, thuốc có thể hấp thu qua da nên cần cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ cho mẹ và thai nhi. Trường hợp thật cần dùng, lưu ý không dùng liều quá cao và thời gian dài.
• Đối với phụ nữ đang cho con bú: Chưa có nghiên cứu về tác động của thuốc trên phụ nữ đang cho con bú, tuy nhiên trong trường hợp bôi nhiều và dùng lâu nên hạn chế cho con bú.
• Đối với vận hành máy móc, người lái xe: Chưa có nghiên cứu cho thấy ảnh hưởng của Clobetasol đối với khả năng lái xe, vận hành máy móc.

5. Xử trí quá liều và quên liều thuốc Clobetasol

Dùng quá liều thuốc Clobetasol làm tăng hấp thu thuốc qua da vào tuần hoàn, trường hợp liều thuốc hấp thu qua da đủ lớn sẽ gây tai biến toàn thân, đặc biệt là hội chứng Cushing, suy thượng thận, tăng glucose niệu và glucose huyết.

Cách xử trí khi quá liều: Ngưng dùng thuốc ngay khi bị quá liều, điều này sẽ giúp chức năng trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận được phục hồi nhanh. Tuy nhiên, một số trường hợp ngưng thuốc sẽ có biểu hiện thiếu glucocorticoid, cần dùng corticosteroid một thời gian.

Trường hợp quên bôi một liều thuốc, người bệnh cần bôi khi nhớ ra càng sớm càng tốt. Nếu thời gian gần với liều kế tiếp, có thể bỏ qua liều đã quên và uống liều kế tiếp vào thời gian theo kế hoạch. Lưu ý không dùng liều gấp đôi khi quên.

Thuốc Clobetasol 0.05% bôi ngoài da chứa hoạt chất Clobetasol, có công dụng điều trị ngắn hạn các tình trạng mẩn đỏ, ngứa, da đóng vảy, tróc vảy, chàm, viêm da tiếp xúc và các tình trạng khó chịu khác của da. Để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh được các tác dụng phụ, người bệnh cần tuân thủ theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, dược sĩ tư vấn.