Bị táo bón mãn tính có nghĩa là gì?

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Táo bón có nghĩa khác nhau đối với mỗi người. Đối với một số người, táo bón có nghĩa là đi tiêu không thường xuyên. Đối với những người khác, điều đó có nghĩa là đi ngoài ra phân khó đi hoặc phân cứng gây căng thẳng. Tuy nhiên, những người khác có thể định nghĩa táo bón là cảm giác đi tiêu không hết sau khi đi tiêu.

Sự khác biệt chính giữa táo bón mãn tính và cấp tính là thời gian táo bón kéo dài.

Nói chung, táo bón cấp tính hoặc ngắn hạn là:

• Không thường xuyên, chỉ kéo dài vài ngày;
• Do thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen;
• Đi du lịch, lười vận động, ốm đau hoặc dùng thuốc;
• Thuyên giảm bằng thuốc nhuận tràng không kê đơn (OTC);
• Tập thể dục hoặc chế độ ăn nhiều chất xơ.

Mặt khác, táo bón mãn tính là:

• Lâu dài, kéo dài hơn ba tháng và thậm chí tiếp tục trong nhiều năm;
• Làm gián đoạn cuộc sống cá nhân hoặc công việc của một người;
• Không thuyên giảm do thay đổi chế độ ăn uống hoặc tập thể dục;
• Yêu cầu chăm sóc y tế hoặc thuốc theo toa.

Táo bón là một trong những rối loạn tiêu hóa mãn tính thường gặp ở người lớn. Tại Hoa Kỳ, hơn 2,5 triệu người đến khám bác sĩ mỗi năm vì táo bón. Hàng năm, người Mỹ chi gần 800 triệu USD cho thuốc nhuận tràng để điều trị táo bón.

Những người sau đây có nguy cơ bị táo bón mãn tính cao hơn:

• Phụ nữ
• Người trên 65 tuổi
• Những người không tham gia vào hoạt động thể chất hoặc
• Bị giới hạn trên giường do khuyết tật cơ thể như chấn thương tủy sống
• Phụ nữ mang thai

Trong khi chế độ ăn uống không đủ chất dinh dưỡng và thiếu tập thể dục có thể dẫn đến những rắc rối ngắn hạn về bụng, thì táo bón mãn tính có thể do các tình trạng sức khỏe và thuốc khác, bao gồm:

• Rối loạn chức năng sàn chậu, có thể khó phối hợp các cơn co thắt cơ trong trực tràng
• Các vấn đề nội tiết hoặc chuyển hóa, chẳng hạn như bệnh tiểu đường
• Suy giáp
• Bệnh xơ cứng, bệnh Parkinson, chấn thương tủy sống và đột quỵ
• Rách hậu môn và trực tràng
• Hẹp ruột kết (thắt ruột)
• Các vấn đề sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm, rối loạn ăn uống và lo lắng
• Bệnh đường ruột, chẳng hạn như bệnh Crohn, ruột kết
• Ung thư, bệnh túi thừa và hội chứng ruột kích thích
• Khuyết tật thể chất dẫn đến bất động

Táo bón mãn tính cũng có thể do dùng thuốc theo toa hoặc thuốc không kê đơn cho một tình trạng sức khỏe khác. Một số loại thuốc có thể gây táo bón mãn tính bao gồm:

• Thuốc phiện
• Thuốc chặn canxi
• Thuốc kháng cholinergic
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng
• Thuốc điều trị bệnh Parkinson
• Thần kinh giao cảm
• Thuốc chống loạn thần
• Thuốc lợi tiểu
• Thuốc kháng axit, đặc biệt là thuốc kháng axit có nhiều canxi
• Bổ sung canxi
• Chất bổ sung sắt
• Chất chống tiêu chảy
• Thuốc kháng histamine

Không phải lúc nào người ta cũng biết nguyên nhân gây ra táo bón mãn tính. Táo bón mãn tính xảy ra không rõ lý do được gọi là táo bón mãn tính vô căn (CIC).

Những gì được coi là đi tiêu “bình thường” có thể thay đổi tùy thuộc vào từng người. Đối với một số người, nó có thể có nghĩa là đi ba lần một tuần hoặc hai lần một ngày. Đối với những người khác, nó có thể có nghĩa là đi mỗi ngày. Thực sự không có một con số tiêu chuẩn hoặc hoàn hảo cho số lần đi tiêu.

Do đó, các bác sĩ đã cố gắng đưa ra một danh sách các tiêu chí để giúp họ chẩn đoán táo bón mãn tính. Tiêu chuẩn chẩn đoán Rome IV đối với táo bón chức năng yêu cầu các triệu chứng phải bao gồm hai hoặc nhiều điều sau:

• Ít hơn ba lần đi tiêu tự nhiên mỗi tuần
• Phải rặn trong ít nhất 25% thời gian đi tiêu
• Phân vón cục hoặc cứng ít nhất 25% thời gian (Biểu đồ Phân Bristol có thể giúp bạn mô tả dạng phân của mình.)
• Cảm giác về việc đi tiêu không hoàn toàn, ít nhất 25% thời gian đi tiêu
• Cảm giác tắc nghẽn ít nhất 25% thời gian đi tiêu
• Thao tác thủ công (như sử dụng ngón tay của bạn) để giúp đi tiêu ít nhất 25% thời gian đi tiêu

Tuy nhiên, tiêu chí chính của táo bón mãn tính là các triệu chứng đã tồn tại hơn ba tháng.

Xét nghiệm chẩn đoán

Bác sĩ sẽ hỏi bạn các câu hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh và các loại thuốc (kê đơn, thuốc không kê đơn và thực phẩm chức năng) bạn đang dùng. Nếu bạn đã gặp phải các triệu chứng táo bón trong hơn ba tháng và đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán khác cho chứng táo bón mãn tính, bác sĩ có thể tiến hành khám sức khỏe.

Khám lâm sàng có thể bao gồm xét nghiệm máu và khám trực tràng. Khám trực tràng có nghĩa là bác sĩ sẽ đưa một ngón tay đeo găng tay vào trực tràng để kiểm tra xem có tắc nghẽn, đau hoặc máu không.

Bác sĩ có thể muốn làm các xét nghiệm bổ sung để xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn. Những thử nghiệm này có thể bao gồm những điều sau:

• Xét nghiệm đánh dấu (nghiên cứu chuyển động đại trực tràng): Bạn uống một viên thuốc có chứa chất đánh dấu sẽ hiển thị trên X-quang. Bác sĩ của bạn có thể xem cách thức thức ăn di chuyển qua ruột của bạn và các cơ của ruột hoạt động tốt như thế nào.
• Hậu môn trực tràng manometry (đo áp lực Hậu môn trực tràng ): Bác sĩ của bạn đưa một ống có bóng trên đầu vào hậu môn. Bác sĩ bơm phồng quả bóng và từ từ kéo nó ra. Điều này cho phép bạn bác sĩ để đo độ căng của các cơ xung quanh hậu môn của bạn và mức độ chức năng trực tràng của bạn.
• Chụp X-quang trực tràng với thuốc cản quang Baryt: Bác sĩ đưa thuốc nhuộm bari vào trực tràng của bạn bằng một ống. Thuốc Baryt làm nổi bật trực tràng và ruột già, cho phép bác sĩ khám bệnh tốt hơn khi xem chúng trên X-quang.
• Nội soi đại tràng: Bác sĩ kiểm tra ruột kết của bạn bằng cách sử dụng máy ảnh và đèn camera gắn vào ống mềm, được gọi là ống soi ruột kết. Điều này thường liên quan đến thuốc an thần và thuốc giảm đau.

Sự khác biệt chính giữa táo bón mãn tính và ngắn hạn là thời gian các triệu chứng kéo dài. Không giống như táo bón ngắn hạn, táo bón mãn tính có thể chi phối công việc hoặc cuộc sống xã hội của một người.

Táo bón kéo dài hơn ba tháng mà không thuyên giảm sau khi ăn nhiều chất xơ, uống nước và tập thể dục được coi là mãn tính.

Điều quan trọng là phải đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác hơn. Bác sĩ sẽ hỏi bạn các câu hỏi về nhu động ruột của bạn và sử dụng các xét nghiệm chẩn đoán để tìm ra nguyên nhân gây ra chứng táo bón của bạn. Họ có thể kê đơn thuốc để giúp đỡ hoặc có thể khuyên bạn ngừng dùng một số loại thuốc. Hai loại thuốc đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ chấp thuận là lubiprostone (Amitiza) và linaclotide (Linzess), đều được chứng minh là có thể cải thiện các triệu chứng táo bón mãn tính một cách an toàn.

Nếu bạn có máu trong phân, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc đau dữ dội khi đi tiêu, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức.

Hiện nay Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City đang áp dụng phương pháp điều trị các trường hợp táo bón do giảm hoặc mất phản xạ đại tiện bằng kích thích điện hậu môn kết hợp với sóng giao thoa, tập phản hồi sinh học (Biofeedback). Phương pháp trên đã giúp cho >80% các bệnh nhân phục hồi phản xạ đại tiện, cải thiện tình trạng nhu động ruột và quá trình tống phân giúp cải thiện tình trạng táo bón.

Tùy vào tình trạng táo bón của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các thăm dò cần thiết như: Chụp khung đại tràng có thuốc cản quang, đo áp lực hậu môn trực tràng, đánh giá chức năng đại tiện và các bệnh lý liên quan đến vùng sản chậu,... Để tìm nguyên nhân, từ đó đưa ra phác đồ điều trị tối ưu. Hàng trăm bệnh nhân ở những độ tuổi khác nhau đã đạt được kết quả điều trị mong muốn. Tiêu chí quan trọng nhất để đánh giá thành công điều trị là bệnh nhân đi ngoài đều đặn hàng ngày, đi ngoài dễ dàng hơn.

Bài viết tham khảo nguồn: Constipation and impaction: What is it? (2014); Diagnosis of constipation. (2014, November); Gray, J. R. (2011). What is chronic constipation? Definition and diagnosis