Hội chứng Ogilvie: Giả tắc đại tràng cấp tính

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa II Phan Thị Minh Hương - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Hội chứng Ogilvie còn được gọi là giả tắc đại tràng cấp tính, thể hiện ở tình trạng đại tràng bị giãn mà không tìm thấy các nguyên nhân tắc nghẽn cơ học. Hội chứng đặc trưng bởi sự bất thường ảnh hưởng tới các cơn co thắt cơ tự động, nhịp nhàng (còn gọi là nhu động ruột) trong đại tràng. Tình trạng này được đặt theo tên bác sĩ phẫu thuật Sir William Heneage Ogilvie - báo cáo lần đầu năm 1948.

Hội chứng Ogilvie rất hiếm gặp, có thể gặp ở cả nam giới và nữ giới, ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở người khoảng 60 tuổi.

Các triệu chứng điển hình của hội chứng này bao gồm:

• Buồn nôn;
• Nôn mửa;
• Đầy hơi, chướng bụng;
• Sốt
• Táo bón.

Hiện nay, vẫn chưa xác định nguyên nhân chính xác gây hội chứng Ogilvie. Thông thường, tình trạng này hay gặp ở những người có bệnh lý hoặc mới phẫu thuật nghiêm trọng. 3 tình trạng phổ biến nhất liên quan tới hội chứng Ogilvie là phẫu thuật (phẫu thuật bụng, chỉnh hình, thần kinh, tim và tiết niệu), nhiễm trùng (viêm phổi và nhiễm trùng huyết) và mắc bệnh tim (đặc biệt là nhồi máu cơ tim hoặc suy tim sung huyết).

Ngoài ra, người mắc bệnh ác tính, bệnh thận, bệnh phổi nặng, suy hô hấp, rối loạn chuyển hóa và mất cân bằng điện giải nghiêm trọng,... cũng liên quan tới hội chứng Ogilvie. Bên cạnh đó, việc sử dụng một số loại thuốc như thuốc an thần, thuốc kháng cholinergic, steroid và các chất ma túy,... cũng liên quan tới sự phát triển của hội chứng Ogilvie. Đồng thời, hội chứng này cũng có thể là kết quả của những bất thường ảnh hưởng tới việc kiểm soát hệ thống thần kinh tự động của vận động đại tràng.

Việc chẩn đoán hội chứng Ogilvie (giả tắc đại tràng cấp tính) chủ yếu thông qua xác định các triệu chứng đặc trưng, bệnh sử của bệnh nhân, đánh giá lâm sàng và các xét nghiệm chuyên biệt.

Nếu chỉ dựa trên triệu chứng lâm sàng, hầu như không thể phân biệt được hội chứng Ogilvie và tình trạng tắc nghẽn cơ học. Vì vậy, cần thực hiện chụp X-quang đại tràng để loại trừ trường hợp tắc nghẽn cơ học. Chụp X-quang bụng giúp bác sĩ nhận thấy đại tràng giãn rộng bất thường, cho thấy mức độ không khí bất thường trong ruột non.

Ngoài ra, bác sĩ có thể sử dụng một loại thuốc xổ hòa tan trong nước hoặc chụp cắt lớp vi tính để chẩn đoán loại trừ tắc nghẽn cơ học (trong trường hợp ruột già không có không khí hoặc sự giãn nở). Khi thực hiện thủ thuật, một ống mềm và mỏng được đưa vào ruột già qua hậu môn, thuốc nhuộm được tiêm vào ống, chụp X-quang để lộ tình trạng tắc nghẽn cơ học nếu có.

Hiện chưa có liệu pháp điều trị cụ thể cho hội chứng Ogilvie. Các lựa chọn điều trị chủ yếu bao gồm: trị liệu hỗ trợ, dùng thuốc, giải nén và phẫu thuật. Bác sĩ sẽ lựa chọn thủ thuật điều trị cụ thể tùy thuộc vào những yếu tố như: sự tiến triển của bệnh, các triệu chứng, tình trạng ruột, tuổi tác và toàn trạng sức khỏe của bệnh nhân,...

• Xác định nguyên nhân gây hội chứng Ogilvie: Nếu suy tim sung huyết, nhiễm trùng, suy hô hấp,... gây hội chứng thì bác sĩ sẽ điều trị các bệnh lý này. Nếu dùng thuốc gây hội chứng Ogilvie thì bệnh nhân phải ngừng dùng thuốc;
• Liệu pháp hỗ trợ: Ăn, uống nước, truyền dịch tĩnh mạch để điều chỉnh tình trạng mất cân bằng chất lỏng và điện giải trong cơ thể; dùng dụng cụ hút mũi dạ dày để giảm lượng không khí nuốt vào; đặt ống trực tràng dẫn lưu để thoát khí và phân. Bệnh nhân cũng cần ngừng sử dụng những loại thuốc có thể gây ảnh hưởng tới nhu động ruột;
• Sử dụng thuốc neostigmine: Tiêm tĩnh mạch neostigmine có thể giải nén đại tràng ở những người có hội chứng Ogilvie không đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn. Neostigmine cải thiện khả năng vận động của ống tiêu hóa và chức năng chuyển hóa thức ăn cũng như các chất khác đi qua đường tiêu hóa. Tuy nhiên, sau khi điều trị thành công với neostigmine, bệnh nhân có thể bị đau bụng tái phát;

• Giải nén đại tràng: Bằng thủ thuật làm giảm áp lực trong đại tràng. Phương pháp này dành cho những bệnh nhân bị đau bụng dai dẳng và không đáp ứng với các lựa chọn điều trị khác. Ngoài ra, một số người bệnh cũng được chỉ định đặt ống giải nén trong ruột kết để giải nén, giảm nguy cơ tái phát bệnh;
• Phẫu thuật: Chỉ định cho những bệnh nhân có dấu hiệu thủng ruột hoặc thiếu máu cục bộ hoặc không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Với bệnh nhân không gặp biến chứng thủng ruột hoặc thiếu máu cục bộ, bác sĩ thường chỉ định phẫu thuật cắt manh tràng. Với người bị thủng ruột hoặc thiếu máu cục bộ, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ một phần đại tràng.

Hội chứng Ogilvie (giả tắc đại tràng cấp tính) có thể dẫn tới nhiều biến chứng khó lường. Vì vậy, khi có dấu hiệu cảnh báo mắc bệnh, người bệnh nên sớm đi khám để được chẩn đoán, điều trị kịp thời. Đồng thời, cần duy trì thói quen tập thể dục thể thao, uống nhiều nước, tránh nằm trên giường trong thời gian dài,... để giảm nguy cơ mắc phải hội chứng này.