Lưu ý khi dùng thuốc điều trị viêm gan B mạn tính

Đối với người bệnh viêm gan B mạn tính điều trị bằng thuốc, việc tuân thủ phác đồ điều trị và tái khám đúng hẹn giúp người bệnh nâng cao chất lượng cuộc sống. Vậy việc sử dụng thuốc trong điều trị cần lưu ý gì và người bệnh viêm gan B phải uống thuốc trong bao lâu? Cùng tìm hiểu câu trả lời qua bài viết dưới đây.

Người bệnh được xác định là nhiễm virus viêm gan B mãn tính khi có dấu hiệu sau đây:

• Kết quả xét nghiệm kháng nguyên HBsAg dương tính liên tục trong 6 tháng hoặc kết quả xét nghiệm Anti HBc IgG và HBsAg đều dương tính;
• Nồng độ AST và ALT tăng từng đợt hoặc liên tục trong 6 tháng;
• Có bằng chứng tổn thương mô bệnh học tiến triển, xơ gan mà không do nguyên nhân khác (được xác định bằng sinh thiết gan, đo độ đàn hồi gan, đo chỉ số APRI hoặc chỉ số Fibrotest).

Trong nhiều trường hợp, người bệnh viêm gan B phải uống thuốc suốt đời khi ở giai đoạn mạn tính. Chỉ định điều trị viêm gan B mạn tính bằng thuốc được bác sĩ thực hiện trong trường hợp người bệnh có các dấu hiệu sau:

• Nồng độ ALT tăng lên 2 lần giá trị bình thường, hoặc có bằng chứng xác nhận xơ hóa gan tiến triển/xơ gan bất kể nồng độ ALT ở mức nào;
• Nồng độ HBV – DNA ≥ 105 copies/ml (20.000 IU/ml) nếu HBeAg (+) hoặc HBV – DNA ≥ 104 copies/ml (2.000 IU/ml) nếu HBeAg (-).

Nhiễm virus viêm gan thì uống thuốc gì và thời gian điều trị bằng thuốc kéo dài bao lâu là các câu hỏi được nhiều người bệnh quan tâm. Theo đó, điều trị viêm gan B mạn tính bằng thuốc không chỉ giúp ức chế sự nhân lên của virus mà còn giúp ngăn chặn và giảm nguy cơ gây tổn thương gan. Các thuốc được sử dụng trong điều trị viêm gan B mạn tính có thể kể đến như sau:

- Peginterferon alfa 2-a: Thuốc hoạt động theo cơ chế kích thích hệ miễn dịch của cơ thể tấn công virus viêm gan B nên được chỉ định trong trường hợp chức năng gan của người bệnh còn tốt. Liệu trình điều trị bằng thuốc thường được chỉ định là tiêm mỗi tuần một lần trong 48 tuần liên tiếp. Người bệnh có thể gặp các tác dụng phụ khi sử dụng thuốc như sốt, đau khớp, đau cơ khi mới bắt đầu sử dụng, các phản ứng phụ sẽ cải thiện sau một thời gian dùng thuốc.

- Nhóm thuốc kháng virus viêm gan B: Được chỉ định trong trường hợp người bệnh chống chỉ định với Peginterferon alfa 2-a hoặc chức năng gan không còn được tốt. Liệu trình điều trị bằng thuốc kháng virus thông thường là uống một lần mỗi ngày, thời gian điều trị tùy thuộc vào tải lượng virus, trong một số trường hợp người bệnh viêm gan B phải uống thuốc cả đời. Các thuốc kháng virus trong điều trị viêm gan B mạn tính như sau:

• Tenofovir disoproxil (Viread) hay Tenofovir alafenamide (Vemlidy): Có tỷ lệ kháng thuốc thấp và được xem là thuốc điều trị đầu tay cho người bệnh nhiễm HBV;
• Entecavir (Baraclude): Tác dụng tương tự như Tenofovir và có tỷ lệ kháng thuốc thấp;
• Telbivudine (Tyzeka hoặc Sebivo): Được lựa chọn thứ hai sau Tenofovir và entecavir, thuốc ít gây tác dụng phụ. Thời gian điều trị bằng Telbivudine có thể là 1 năm hoặc kéo dài lâu hơn tùy thuộc vào tải lượng virus và khả năng đáp ứng của người bệnh;
• Adefovir Dipivoxil (Hepsera): Tương tự như Telbivudine, đây là thuốc được lựa chọn thứ hai trong phác đồ điều trị virus viêm gan B. Thuốc ít gây tác dụng phụ, tuy nhiên người bệnh cần theo dõi chức năng thận trong thời gian điều trị;
• Lamivudine (Epivir-HBV, Zeffix hoặc Heptadin): Điều trị bằng Lamivudine trong thời gian đúng liệu trình sẽ giúp cải thiện triệu chứng lâm sàng của bệnh, nồng độ ALT trở về mức bình thường, kết quả mô học gan bình thường và tải lượng virus giảm rõ rệt. Tuy nhiên hiện nay tỷ lệ người bệnh đề kháng với lamivudin ngày càng tăng, lên tới 70% nên thuốc hiện không được sử dụng nhiều.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng bên cạnh việc dùng thuốc đơn lẻ thì việc phối hợp thuốc trong điều trị viêm gan B mạn tính cũng cho những hiệu quả đáng ngờ. Chẳng hạn như phối hợp chất tăng cường miễn dịch (interferon - pegylat) với thuốc kháng virus (lamivudin) cho kết quả tốt hơn khi dùng riêng lẻ, nhưng việc phối hợp hai thuốc kháng virus trong điều trị lại cho kết quả không đều. Việc sử dụng kết hợp Lamivudin và Adefovir ở người bệnh đề kháng với Lamivudin cho thấy 80% người bệnh có đáp ứng thông qua giảm tải lượng virus trong cơ thể, 84% người bệnh có nồng độ ALT trở về mức bình thường. Tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp không đem lại kết quả điều trị tốt, như việc sử dụng kết hợp Lamivudin và Telbivudin cho kết quả tốt hơn khi dùng riêng Lamivudin nhưng lại không tốt hơn khi dùng một mình Telbivudin. Vì những bất cập trên nên việc sử dụng phối hợp thuốc trên lâm sàng vẫn chưa được thực hiện.

Thực tế trên lâm sàng, việc điều trị viêm gan B mạn tính phải được tuân thủ nghiêm ngặt, định kỳ tái khám, thời gian điều trị phụ thuộc vào tải lượng virus trong cơ thể và sự đáp ứng điều trị, trong một số trường hợp người bệnh viêm gan B uống thuốc cả đời để hạn chế nguy cơ tái phát bệnh. Một số lưu ý khi người bệnh sử dụng thuốc trong điều trị viêm gan B mạn tính như sau:

• Sử dụng thuốc đúng theo liệu trình điều trị của bác sĩ: Phác đồ điều trị viêm gan B mạn tính bằng thuốc có thể kéo dài trong nhiều năm, thậm chí là suốt đời. Vì vậy, nhiều người bệnh lo ngại về chi phí điều trị hay tác dụng phụ của thuốc nên không tuân thủ liệu trình điều trị mà thay vào đó là tìm đến các phương pháp điều trị khác như thuốc Nam, thuốc Đông y... Điều này làm cho tình trạng bệnh ngày càng nặng thêm, đến khi tái khám lại bệnh viện thì đã muộn do những tổn thương gan nặng nề và không thể khắc phục;
• Trước khi sử dụng bất kỳ biện pháp điều trị hay loại thuốc bổ, vitamin, thực phẩm chức năng... đều phải tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị để phòng ngừa nguy cơ gây tổn thương cho gan. Nguyên nhân là do các loại thuốc sử dụng có thể gây tương tác với thuốc điều trị viêm gan B mạn tính làm giảm tác dụng điều trị và làm nặng thêm tình trạng bệnh lý;
• Tái khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ: Mục tiêu của những lần tái khám là để theo dõi tình trạng bệnh lý, khả năng đáp ứng với thuốc điều trị, phát hiện sớm và có biện pháp điều trị kịp thời các biến chứng, bởi vì người bệnh nhiễm virus viêm gan B mạn tính có nguy cơ cao tiến triển thành xơ gan, suy gan hay ung thư gan... Nếu thực hiện tốt phác đồ điều trị thuốc và tái khám đúng theo chỉ định của bác sĩ, sức khỏe của người bệnh sẽ được cải thiện và có được cuộc sống như người bình thường.
• Điều trị bằng thuốc kháng virus viêm gan B có thể gây ra những tác dụng phụ nhất định. Vì vậy, để hạn chế các tác dụng phụ có thể gặp phải người bệnh nên xây dựng lối sống và chế độ ăn uống lành mạnh như tăng cường các loại trái cây tươi, thực phẩm giàu dinh dưỡng, tránh ăn các loại thức ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ...

Phần lớn người bệnh viêm gan B mạn tính đều cần phải được điều trị bằng thuốc kháng virus trong thời gian dài, thậm chí là suốt đời. Bởi việc điều trị bằng thuốc có hiệu quả ngăn chặn quá trình tăng sinh và sự hoạt động của virus, làm giảm nguy cơ tổn thương gan, giảm các biến chứng về sau và ngăn chặn nguy cơ lây lan mầm bệnh cho những người xung quanh. Bên cạnh đó, việc điều trị bằng các thuốc kháng virus - hoạt động theo cơ chế ức chế sự sao chép và nhân lên của virus, nên khi dừng thuốc điều trị thì sự hoạt động và sao chép của virus sẽ quay trở lại và khả năng kháng thuốc sẽ cao hơn. Vì vậy, việc ngưng không sử dụng thuốc được quyết định bởi bác sĩ điều trị, dựa vào khả năng đáp ứng và tình trạng bệnh lý của người bệnh. Trong hầu hết các trường hợp người bệnh được ngưng sử dụng thuốc nhưng vẫn phải tái khám và theo dõi chặt chẽ vì nguy cơ bệnh tái phát rất cao.

Việc ngưng sử dụng thuốc ức chế sao chép HBV dạng uống được bác sĩ xem xét khi người bệnh có các dấu hiệu sau đây:

• Trường hợp xét nghiệm HBeAg dương tính: Sau 6 – 12 tháng điều trị người bệnh có chuyển đổi huyết thanh HBeAg và HBV – DNA dưới ngưỡng phát hiện;
• Trường hợp xét nghiệm HBeAg âm tính: Nồng độ HBV – DNA dưới ngưỡng phát hiện trong 3 lần xét nghiệm liên tiếp cách nhau mỗi 6 tháng.

Tóm lại, người bệnh viêm gan B phải uống thuốc suốt đời khi ở giai đoạn mạn tính. Việc chỉ định điều trị viêm gan B mạn tính bằng thuốc được bác sĩ thực hiện trong trường hợp người bệnh có dấu hiệu ALT tăng lên 2 lần giá trị bình thường hoặc có bằng chứng xác nhận xơ hóa gan tiến triển/xơ gan bất kể nồng độ ALT ở mức nào.