Ung thư dạ dày: Các yếu tố nguy cơ gây bệnh

Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Ung thư dạ dày là tình trạng tế bào ung thư phát triển trong dạ dày. Đây là một bệnh lý nguy hiểm ở đường tiêu hóa. Việc tầm soát sớm đóng vai trò quan trọng, giúp phòng tránh và đem lại hiệu quả điều trị ung thư dạ dày giai đoạn đầu cao hơn.

Ung thư dạ dày (GC –Gastric Cancer) là loại ung thư phổ biến thứ 5 trên toàn thế giới, sau ung thư phổi, vú, tuyến tiền liệt và ruột kết.

Tỷ lệ mắc ung thư dạ dày có sự khác biệt về địa lý, tỷ lệ mắc bệnh cao ở các vùng phía đông của châu Á và châu Âu (> 70%), ở các nước đang phát triển như: Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc; nhưng hiếm ở Bắc Mỹ và Tây Âu.

Việc thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh và diệt trừ Helicobacter pylori (H. pylori) hiệu quả sẽ giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh. Đồng thời, việc chẩn đoán sớm, nội soi và sinh thiết đích kết hợp với các thủ tục phẫu thuật ung thư dạ dày giai đoạn đầu hay ung thư giai đoạn cuối sẽ đem lại hiệu quả điều trị bệnh cao hơn.

2.1. Nhiễm H. pylori

H. pylori đã được ghi nhận có thể gây ra viêm dạ dày - loét dạ dày tá tràng, ung thư biểu mô dạ dày và ung thư hạch bạch huyết.

H. pylori phá vỡ hàng rào dạ dày và gây ra một chuỗi các sự kiện bắt đầu từ viêm dạ dày cấp tính, viêm dạ dày mãn tính, viêm teo dạ dày, chuyển sản ruột và loạn sản, cuối cùng dẫn đến ung thư biểu mô. Nhưng chỉ có khoảng 5% số người bị nhiễm H. pylori phát triển thành ung thư.

2.2. Các yếu tố về chế độ ăn

Chế độ ăn nhiều muối, ăn một lượng lớn thực phẩm hun khói, nghiện rượu, hút thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư dạ dày, gây ra tổn thương niêm mạc đại thực bào và làm chuyển hóa nitrat trong chế độ ăn uống.

Mặt khác chế độ ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi, chứa nhiều vitamin C có vai trò bảo vệ chống lại nguy cơ mắc ung thư dạ dày.

2.3 Béo phì

Thừa cân, béo phì có thể là nguyên nhân gây ra tổn thương dạ dày gần, gây ra các vấn đề như trào ngược axit và ợ nóng, góp phần gây ung thư. Sự gia tăng trọng lượng này cũng có thể ảnh hưởng đến nồng độ một số hormon nhất định như testosterone, estrogen và tăng mức insulin, dẫn đến chứng viêm và tất cả các yếu tố này có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư.

2.4. Vấn đề về dân tộc

Tỷ lệ mắc ung thư dạ dày có xu hướng khác nhau giữa các dân tộc. Ví dụ như: người Nhật định cư ở Mỹ có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn nhiều so với người Nhật ở bản địa và xu hướng ngược lại giữa người Mỹ gốc Phi so với người gốc Phi.

2.5. Di truyền học

Nhiều biến đổi di truyền và biểu sinh có liên quan đến quá trình sinh ung thư dạ dày. Sự không ổn định của tế bào vi mô (MSI), của nhiễm sắc thể (CIN), sự kích hoạt/ức chế các gen sinh ung thư.

MSI - một khiếm khuyết bộ gen đại diện cho những khiếm khuyết trong quá trình sao chép DNA (hMLH 1 - gen sửa chữa không phù hợp) chiếm khoảng 13-44% ung thư dạ dày.

MSI cũng liên quan đến chuyển sản ruột, một tình trạng tiền ác tính. Giảm xu hướng xâm lấn và di căn nốt ở MSI do đột biến gen TGF-β, IGFII và BAX. CIN đóng một vai trò quan trọng trong các ung thư dạ dày lẻ tẻ. Một số yếu tố từ các hợp chất N-nitroso, hút thuốc lá và H. pylori đến cơ chế sửa chữa DNA cũng như các khiếm khuyết trong quy định chu kỳ tế bào đều góp phần tạo nên CIN. Kích hoạt gen sinh ung thư Erb-B2 có vai trò trong loại ung thư biểu mô tuyến dạ dày trong khi c-met (gen sinh ung thư mã hóa HGFR) và khuếch đại gen FGFR2 (thông qua biểu hiện quá mức Erb-B3/PI3) đóng vai trò trong loại ung thư lan tỏa. Sự bất hoạt của gen p53 đã được tìm thấy trong khoảng 60% trường hợp ung thư trong khi đột biến gen APC chỉ được thấy ở một tỷ lệ nhỏ các trường hợp ung thư giai đoạn đầu.

Đột biến gen K ras rất hiếm và chỉ gặp ở bệnh giai đoạn 4. E-cadherin, một sản phẩm của gen CDH1 được phát hiện có liên quan đến bệnh tiến triển và có tiên lượng xấu. Tương tự, các bất thường về điều hòa chu kỳ tế bào (Cyclin E và CDK) cùng với những thay đổi trong biểu hiện gen ức chế khối u cũng có tiên lượng xấu. Có bằng chứng từ tài liệu cho thấy các gen liên kết với chất trung gian gây viêm (interleukin, thụ thể giống số 4, kháng nguyên bạch cầu người, enzym chuyển hóa giai đoạn I, v.v.) cũng liên quan đến quá trình sinh ung thư.

2.6. Thiếu máu và nhiễm virus EBV

Ung thư dạ dày là một biến chứng hiếm gặp của bệnh thiếu máu ác tính (PA). Viêm dạ dày teo đa ổ không chỉ giới hạn ở thân dạ dày có nguy cơ cao hơn. Loại ung thư biểu mô tuyến ruột và các khối u ở xa là phổ biến, với nguy cơ tỷ lệ thuận với thời gian mắc bệnh. Độ pH tăng lên cho phép nhiễm H. pylori mãn tính có thể là một nguyên nhân. Trong bệnh suy giảm miễn dịch biến đổi thông thường, gặp ở 10% bệnh nhân mắc PA, các cơ chế bảo vệ niêm mạc bình thường yếu để ngăn chặn nhiễm H. pylori làm trầm trọng thêm nguy cơ mắc ung thư dạ dày.

Virus EBV có thể là một nguyên nhân có thể xảy ra đối với ung thư dạ dày trong PA do khoảng 9% các trường hợp. Việc thiếu môi trường axit cùng với niêm mạc dạ dày bị tổn thương (do viêm mãn tính) tạo điều kiện thuận lợi cho việc tạo màu EBV. EBV được biết là có liên quan đến các giai đoạn sớm hơn của quá trình biến đổi niêm mạc dựa trên sự hiện diện của các phân đoạn virus đơn dòng trong các tế bào khối u dương tính với EBV. Tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư dạ dày do EBV gây ra ở những người hút thuốc (RR = 2,4). EBV dương tính với các khối u có xu hướng xảy ra trong tim dạ dày và thường xuyên hơn ở những bệnh nhân sau phẫu thuật.

Khi được chẩn đoán bị ung thư dạ dày, điều đầu tiên người bệnh thắc mắc và muốn có câu trả lời đó là “ung thư dạ dày có chữa được không?”. Theo đó, bệnh ung thư dạ dày được chia làm 5 giai đoạn, tùy thuộc vào kích thước khối u và mức độ di căn của tế bào ung thư. Ung thư dạ dày giai đoạn đầu có thể chữa khỏi, tuy nhiên bệnh thường được phát hiện ở giai đoạn muộn, diễn biến phức tạp và nghiêm trọng, tỉ lệ sống sót của bệnh nhân cũng rất thấp. Trường hợp này, các bác sĩ sẽ kết hợp các phương pháp điều trị khác nhằm cải thiện triệu chứng cho người bệnh.
Tóm lại, tỷ lệ mắc bệnh ung thư dạ dày nói chung đang giảm nhưng tỷ lệ mắc ung thư tim đang tăng lên với mối liên quan được ghi nhận với bệnh béo phì. Các chiến lược sàng lọc được các nước như Nhật Bản và Hàn Quốc áp dụng đã giúp giảm thiểu gánh nặng của căn bệnh này và giảm tỷ lệ tử vong. Tỷ lệ nhiễm H. pylori ở các nước đang phát triển cần được giải quyết bằng các biện pháp diệt trừ đầy đủ cùng với việc tầm soát sớm và thực hành chế độ ăn uống lành mạnh.

Hiện nay, sàng lọc ung thư sớm được coi là biện pháp hoàn hảo trong việc phát hiện và điều trị kịp thời các loại ung thư. Giảm chi phí điều trị và nhất là giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec luôn triển khai và giới thiệu tới khách hàng Gói Sàng lọc ung thư sớm tại Vinmec - An tâm sống khỏe giúp xét nghiệm gen, chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm các chất chỉ điểm sinh học phát hiện khối u sớm.

Lựa chọn Gói sàng lọc ung thư sớm tại Vinmec - An tâm tại Vinmec, khách hàng sẽ được:

• Chỉ một lần xét nghiệm gen có thể đánh giá về nguy cơ mắc của 16 loại ung thư phổ biến ở cả nam và nữ (Ung thư phổi, ung thư đại trực tràng, ung thư vú, ung thư tuyến tụy, ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày, ung thư tiền liệt tuyến,...).
• Phát hiện sớm các dấu hiệu manh nha của ung thư thông qua chẩn đoán hình ảnh, nội soi và siêu âm.
• Thao tác khám đơn giản, cẩn thận và chính xác.
• Đội ngũ chuyên gia được đào tạo bài bản nghề, đặc biệt là về ung thư, đủ khả năng làm chủ các ca khám chữa ung thư.

Với hệ thống cơ sở vật chất, thiết bị y tế tiên tiến, hiện đại và đội ngũ bác sĩ có chuyên môn sâu, kinh nghiệm dày dặn sẽ giúp quá trình thăm khám và điều trị của người bệnh tại Vinmec trở nên nhanh chóng với hiệu quả cao, tiết kiệm chi phí và thời gian.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán ung thư dạ dày

Tài liệu tham khảo

1. Ferlay J SI, Ervik M, Dikshit R, Eser S, Mathers C, Rebelo M, Parkin DM, Forman D, Bray, F. GLOBOCAN 2012 v1.0, Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC CancerBase No. 11 [Internet]. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer; 2013. Available from: http://globocan.iarc.fr. 2012.
2. Jung KW, Park S, Kong HJ, et al. Cancer statistics in Korea: incidence, mortality, survival, and prevalence in 2009. Cancer research and treatment : official journal of Korean Cancer Association. Mar 2012;44(1):11-24.
3. Guggenheim DE, Shah MA. Gastric cancer epidemiology and risk factors. J Surg Oncol. Mar 2013;107(3):230-236.
4. Febin John, Gastric Cancer: A Global Perspective, Epidemiology of Gastrointestinal Cancers, #3, April 2014 Practical Gastroenterology