Hướng dẫn thở trong bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Huy Nhật - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ Nguyễn Huy Nhật đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điều trị bệnh lý Hô hấp.

Khó thở là triệu chứng đặc trưng của bệnh nhân viêm phổi tắc nghẽn mạn tính. Thở có kiểm soát là phương pháp được áp dụng rộng rãi giúp giảm tình trạng khó thở, bệnh nhân được cung cấp nhiều oxy và góp phần làm chậm tiến triển bệnh.

Bài viết sau đây sẽ hướng dẫn thực hiện hai phương pháp thở kiểm soát là thở chu môi và thở cơ hoành.

Viêm phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là một bệnh hô hấp phổ biến, đặc trưng bởi các triệu chứng hô hấp dai dẳng như ho, khạc đờm kéo dài, khó thở nặng dần theo thời gian. Có nhiều yếu tố nguy cơ gây viêm phổi tắc nghẽn mãn tính như:

• Yếu tố di truyền: những bệnh nhân có sự thiếu hụt anpha 1-antitrypsine, khuyết tật của phổi trong quá trình phát triển thai nhi hoặc có sự tăng đáp ứng đường thở sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.
• Yếu tố môi trường: khói thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây COPD, tắc nghẽn đường thở có sự liên quan chặt chẽ với thời gian và mức độ hút thuốc lá, hầu hết các bệnh nhân COPD đều có tiền sử hút thuốc lá. Ngoài ra, khi tiếp xúc nhiều, kéo dài với bụi và hóa chất nghề nghiệp có thể gây phát triển thành COPD, nhiễm hô hấp tái lại nhiều lần khi còn nhỏ sẽ có nguy cơ bị COPD khi về già.

Khó thở là một triệu chứng đặc trưng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, thở đúng cách giúp cung cấp đủ oxy, duy trì sức khỏe, cải thiện tình trạng bệnh và ngăn chặn tốc độ phát triển của bệnh.

Thở sâu là một kỹ năng thiết yếu đối với bệnh nhân viêm phổi tắc nghẽn mạn tính, thở sâu giúp cung cấp oxy, loại bỏ khí CO2 kích thích các cơ quan nội tạng hoạt động tốt. Để thở sâu, người bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính cần sử dụng kết hợp hai kỹ thuật là thở cơ hoành và thở chu môi.

2.1 Hướng dẫn thở cơ hoành

Cơ hoành là cơ hô hấp chính của cơ thể nằm bên dưới phổi, ngăn cách lồng ngực và khoang bụng. Khi thở ra, cơ hoành sẽ di chuyển lên trên, khi hít vào cơ hoành sẽ di chuyển xuống dưới làm phổi nở ra, kéo không khí vào phổi. Do tình trạng ứ khí trong phổi nên lồng ngực của bệnh nhân COPD bị căng phồng làm hoạt động của cơ hoành bị hạn chế. Đồng thời, khi khó thở bệnh nhân thường có xu hướng quên sử dụng cơ hoành mà dùng các cơ ở vai và phần trên ngực, do đó hơi thở bệnh nhân thường ngắn và nhanh hơn. Tập luyện thở bằng cơ hoành sẽ giúp bệnh nhân tăng cường hiệu quả của hoạt động hô hấp và tiết kiệm năng lượng.

Kỹ thuật thở cơ hoành như sau:

• Bệnh nhân ngồi ở tư thế thoải mái, cổ và vai thả lỏng. Đặt một bàn tay trên bụng ở dưới mũi xương ức (vùng thượng vị), tay còn lại đặt trên ngực. Hít chậm vào qua mũi sao cho bàn tay trên bụng có cảm giác bụng phình lên, lồng ngực không di chuyển. Khi thở ra, hóp bụng lại, thở chậm qua miệng, thời gian thở ra cố gắn dài gấp đôi thời gian hít vào, bàn tay trên bụng có cảm giác bụng lõm xuống.
• Nên tập thở cơ hoành nhiều lần trong ngày, khi đã nhuần nhuyễn kỹ thuật thở khi nằm và ngồi, nên tập thở khi đứng, làm việc.

2.2 Hướng dẫn thở chu môi

Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính làm khí bị ứ trong phổi, bệnh nhân rất khó thở

Thở chu môi (hay còn gọi là thở mím môi) là phương pháp hiệu quả, dễ thực hiện giúp đường thở không bị xẹp lại khi thở ra, do đó khí thoát ra ngoài được dễ dàng hơn, giảm tình trạng ứ khí và tình trạng khó thở.

Kỹ thuật thở chu môi như sau:

• Bệnh nhân ngồi ở tư thế thoải mái, thả lỏng cổ và vai, hít vào chậm qua đường mũi, miệng khép lại.
• Thở ra bằng miệng, môi chu ra giống như huýt sáo, động tác chu môi sẽ giúp luồng khí đi ra chậm hơn. Cố gắng thở ra chậm, thời gian thở ra gấp đôi thời gian hít vào, thở chậm sẽ giúp tống đi các khí cặn trong phổi đồng thời giúp tạo nhiều không gian mới cho oxy vào phổi. Khi mới bắt đầu tập luyện thở chu môi, có thể đếm thầm “một, hai” khi hít vào và “một, hai, ba, bốn” khi thở ra, lưu ý giữa khi hít vào và thở ra, không nên có khoảng ngưng thở.
• Nên tập luyện thở chu môi để trở thành thói quen. Khi khó thở, thực hiện thở chu môi nhiều lần cho đến khi cải thiện tình trạng khó thở.

Để sử dụng kết hợp kỹ thuật thở cơ hoành và thở chu môi đạt hiệu quả, người bệnh phải có sự quyết tâm và kiên trì trong luyện tập. Nên chọn một nơi yên tĩnh để luyện tập, thời gian thích hợp để luyện tập là khi đang thư giãn. Cố gắn ngồi thẳng lưng để giúp tăng thể tích phổi và lượng không khí đưa vào cơ thể. Khi mới bắt đầu, có thể chỉ cần tập vài lần trong ngày, sau đó có thể áp dụng vào bất cứ khi nào thấy khó thở hoặc khi làm những việc sẽ gây khó thở như tập thể dục, tắm rửa, đi cầu thang,...

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính