Đặc điểm của dậy thì sớm trung ương

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Minh Tuấn - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Dậy thì sớm trung ương do sự trưởng thành của trục hạ đồi tuyến yên gây tăng tiết hormon hướng sinh dục của tuyến yên, kích thích tuyến sinh dục tiết hormone sinh dục. Dậy thì là thời gian biến động lớn về thể chất, tâm lý và chức năng sinh dục. Dậy thì được coi là sớm nếu khởi phát trước 8 tuổi ở bé gái và 9 tuổi đối với bé trai.

1. Đặc điểm của dậy thì sớm trung ương

Từ khi sinh ra đến trước tuổi dậy thì, tuyến sinh dục (tinh hoàn đối với nam và buồng trứng đối với nữ), tuyến yên và vùng dưới đồi đều không hoạt động. Khi có một kích thích đủ mạnh từ vùng limbic (hệ viền) sẽ kích thích vùng dưới đồi bài tiết đủ lượng Gn-RH và phát động hoạt động chức năng của trục vùng dưới đồi, tuyến yên, tuyến sinh dục, gây nên hiện tượng dậy thì. Dậy thì sớm trung ương chính là do sự thoái hóa trung tâm dậy thì gây kích thích hệ trục nói trên.

Ở trẻ trai, mốc đánh dấu bắt đầu dậy thì là khi thể tích tinh hoàn tăng trên 4ml và mốc đánh dấu dậy thì hoàn toàn là lần xuất tinh đầu tiên. Tuổi dậy thì hoàn toàn ở trẻ trai từ 15-16 tuổi (Việt Nam). Ở trẻ nữ, thời điểm bắt đầu dậy thì được tính từ khi tuyến vú bắt đầu phát triển (ở Việt Nam thường từ 8-10 tuổi). Thời điểm dậy thì được đánh dấu bằng lần kinh nguyệt đầu tiên khoảng 13-14 tuổi.

2. Thay đổi của cơ thể khi dậy thì sớm

Dậy thì sớm ngày nay không còn ít gặp ở trẻ em. Những thay đổi của cơ thể khi dậy thì ở nam và nữ có một số điểm khác nhau.

• Ở nữ, trong thời kỳ này dưới tác dụng của estrogen và progesteron, chuyển hóa cơ thể tăng mạnh, trẻ phát triển nhanh về chiều cao cũng như trọng lượng, cơ thể cân đối mềm mại, thân hình có đường cong, lớp mỡ dưới da phát triển đặc biệt ở một số vùng như ngực, mông, khung xương chậu và xuất hiện đặc tính sinh dục thứ phát như: mọc lông mu, lông nách, giọng nói trong hơn, thay đổi tâm lý ý tứ hơn trong cách cư xử... Các cơ quan sinh dục như: tử cung, vòi trứng, âm đạo, âm hộ, tuyến vú đều phát triển cả về kích thước và chức năng.
• Ở nam, dưới tác dụng của testosterone và GH của tuyến yên, cơ thể phát triển nhanh đặc biệt là khối lượng cơ. Khi dậy thì, tinh hoàn bắt đầu sản sinh tinh trùng và bài tiết testosteron. Lúc này cơ thể lớn nhanh, xuất hiện các đặc tính sinh dục nam thứ phát: giọng nói trầm đi, mọc râu, lông mu phát triển,trẻ bắt đầu có khả năng hoạt động tình dục và sinh sản.

3. Trẻ dậy thì sớm có đáng lo không?

Khi có bất kỳ sự thay đổi gì về ngoại hình thì trẻ con luôn thắc mắc. Nếu chúng thấy mình tự nhiên cao trội hơn hẳn so với các bạn hay mập mạp hơn các bạn một chút, trẻ sẽ tự ti khi giao tiếp với mọi người. Dậy thì sớm đồng nghĩa với việc một bé gái bắt đầu thấy phần ngực mình nhô lên nếu cha mẹ không để ý, trò chuyện cùng con sẽ khiến tâm lý trẻ xấu hổ sống khép mình, hay một bạn nam có giọng nói khàn khàn cũng là điểm đáng chú ý vì dễ bị các bạn cùng lớp trêu trọc.

Trẻ dậy thì sớm thì việc thiếu một số chất vi lượng giúp cơ xương và chiều cao phát triển là một tất yếu. Quan tâm trẻ dậy thì sớm nhằm giúp cho bậc phụ huynh tác động đúng cách giúp cho sự phát triển của xương và chiều cao của con ở tuổi trưởng thành, bên cạnh đó còn giúp con tìm hiểu sớm về cơ thể mình để biết bảo vệ và chăm sóc.

Trong xã hội hiện đại ngày nay, tình trạng trẻ dậy thì sớm đang ngày có xu hướng gia tăng. Do đó, cha mẹ nên dành nhiều thời gian chăm sóc con, hạn chế cho con ăn thực phẩm ăn nhanh, tăng cường vận động thể dục, thể thao, hạn chế xem các thiết bị điện tử... Đây được cho là một trong nhiều tác nhân khiến trẻ dậy thì sớm.