Nhận diện và xử trí nhiễm trùng rốn ở trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Phan Thị Cẩm Vân - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác đã có kinh nghiệm 07 năm làm Bác sĩ nội trú và Bác sĩ điều trị Nhi - Sơ sinh tại Bệnh viện Trung Ương Huế và Bệnh viện Đại học Y Dược Huế. Thế mạnh của bác là điều trị các bệnh lý Nhi khoa về hô hấp, tiêu hóa, bệnh lý truyền nhiễm, chăm sóc và điều trị trẻ sơ sinh, hồi sức sơ sinh.

Theo thống kê của tổ chức Y tế thế giới, có đến 47% trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng huyết có đường dẫn truyền từ nhiễm trùng rốn và khoảng 21% các trường hợp trẻ sơ sinh đến khám vì lý do khác có kèm theo nhiễm trùng rốn. Vì vậy, việc nhận diện và biết cách chăm sóc trẻ bị nhiễm trùng rốn là vấn đề mà ông bố bà mẹ nên đặc biệt lưu tâm.

Nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh bao gồm những bệnh lý nhiễm trùng có thể mắc phải trước sinh, trong khi sinh và sau sinh 28 ngày, trong đó có nhiễm trùng dây rốn hay nhiễm trùng rốn. Nhiễm trùng rốn có thể dẫn đến nguy cơ uốn ván rốn - một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ sơ sinh.

Nhiễm trùng rốn là nhiễm trùng cuống rốn sau khi sinh, nhiễm trùng có thể khu trú tại vị trí cuống rốn hoặc lan rộng, không còn ranh giới bình thường giữa da và niêm mạc rốn chỗ thắt hẹp, vùng sung huyết lan rộng ra thành bụng kèm phù nề, rỉ dịch hôi, đôi khi có mủ.

Một số tác nhân tạo nên nhiễm trùng rốn ở trẻ sơ sinh là: các loại vi khuẩn tụ cầu vàng từ ngoài da vào trong rốn, vi trùng gram (-) từ đường ruột thông qua phân gây nhiễm trùng lên rốn hoặc do vi trùng uốn ván từ các loại dụng cụ hỗ trợ sinh sản không được vô trùng.

• Ngay tại chân rốn của trẻ sơ sinh bị đỏ và sưng
• Tại vùng rốn trẻ sơ sinh có tiết ra chất dịch mủ có mùi hôi hoặc rốn vẫn còn ướt sau khi rụng
• Đỏ vùng da xung quanh rốn
• Rốn chảy máu
• Ngoài ra, một số dấu hiệu khác kèm theo như: trẻ bị sốt cao trên 38 độ C, bé thở nhanh (nhịp thở trên 60 lần/ phút), bé bị vàng da...

Rốn là con đường di chuyển các chất dinh dưỡng và oxy từ bánh nhau của người mẹ đến thai nhi và dây rốn cũng được nối thẳng vào gan của trẻ. Chính vì thế, một khi rốn bị nhiễm trùng thì sẽ đi đến gan rất nhanh, thậm chí có thể đi vào máu và gây nhiễm trùng máu trẻ sơ sinh, đặc biệt nguy cơ tử vong ở trẻ cũng rất cao (40 – 80%).

Bên cạnh đó, nếu nhiễm trùng rốn xảy ra trên cơ địa của một em bé sinh non nhẹ cân hoặc xảy ra trên cơ thể của một em bé sinh tại nhà thì khả năng trẻ bị uốn ván rốn là rất cao.

• Mức độ nhiễm trùng nhẹ: Tình trạng sưng, đỏ chỉ diễn ra ngay tại chân rốn trẻ sơ sinh.
• Mức độ nhiễm trùng rốn trung bình: Mức độ sưng đỏ diễn ra ngay tại chân rốn lan ra xung quanh với đường kính dưới 2cm, kèm theo các triệu chứng sốt, vàng da ở trẻ sơ sinh...
• Nhiễm trùng rốn mức độ nặng: Tình trạng sưng, đỏ lan rộng hơn 2cm và bắt đầu hoại tử xuống lớp cơ dưới da trẻ, cùng với đó là các triệu chứng của nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm trùng.

• Mức độ nhẹ: Trẻ được cho uống kháng sinh kết hợp với việc vệ sinh vùng rốn tại chỗ bằng dung dịch cồn 70%
• Mức độ trung bình: Trẻ sơ sinh bắt buộc phải nhập viện để tiến hành điều trị bằng cách chích kháng sinh đường tĩnh mạch, thời gian điều trị có thể kéo dài khoảng 7 ngày.
• Mức độ nặng: Việc điều trị diễn ra khác phức tạp, không chỉ chích kháng sinh chữa nhiễm trùng rốn mà còn kết hợp điều trị các triệu chứng của các bệnh lý khác kèm theo. Vì vậy, thời gian điều trị thường sẽ kéo dài trên 14 ngày.

Cách chăm sóc trẻ bị nhiễm trùng rốn áp dụng đối với trẻ sơ sinh chưa rụng cuống rốn và cả trẻ đã rụng cuống rốn, rốn còn tiết dịch hoặc nhiễm trùng.

Chuẩn bị:

• Dung dịch sát trùng: alcohol 70 độ hoặc Povidone Iodine 2 - 3%
• Gòn viên hoặc que gòn vô trùng, gạc vô trùng
• Chén chun vô trùng
• Kềm vô trùng

Cách thực hiện chăm sóc rốn:

• Rửa tay thật sạch. Nên chăm sóc rốn sau khi đã tắm trẻ.
• Một tay dùng gạc vô trùng để nâng dây rốn lên, quan sát chân rốn,dây rốn, mặt cắt cuống rốn và da xung quanh rốn, nhận diện các bất thường như: dịch tiết nhiều, máu, có mủ, vùng da quanh rốn sưng đỏ...
• Dùng que gòn vô trùng tẩm dung dịch sát trùng, lau sạch vị trí xung quanh chân rốn, từ chân rốn lên dây rốn, vị trí kẹp rốn và mặt cắt cuống rốn. Sau đó khử trùng từ chân rốn ra vùng da xung quanh rốn.
• Bình thường rốn của trẻ sơ sinh sẽ rụng trong vòng từ 7 đến 10 ngày sau sinh và sau 15 ngày thì cuống rốn phải liền hoàn toàn. Cha mẹ cần giữ rốn và vùng xung quanh sạch, khô cho đến khi cuống rốn rụng.
• Sau 48 giờ nếu rốn khô nên tháo bỏ kẹp rốn. Để rốn hở sẽ giúp cuống rốn mau khô và dễ rụng hơn. Khi rốn chưa rụng, phụ huynh nên tắm kiểu “đầu” và “chân” để giữ rốn được khô.
• Cần chăm sóc rốn mỗi ngày từ 1 - 2 lần hoặc vệ sinh ngay sau khi rốn bị nhiễm bẩn.
• Khi quấn tã nên để hở phần rốn ra ngoài, mặc tã dưới rốn để không khí có thể lưu thông. Hạn chế sờ, đụng vào cuống rốn và vùng xung quanh rốn để tránh nhiễm trùng từ bàn tay không sạch.
• Vẫn tiếp tục chăm sóc sau khi rốn đã rụng cho đến khi chân rốn khô, không còn dịch tiết.

Cha mẹ cần mang trẻ đến cơ sở y tế để khám ngay nếu thấy trẻ có bất cứ biểu hiện nào sau đây: Rốn rỉ ra dịch có mủ vàng, có hôi hoặc kèm theo chảy máu, da ở vùng xung quanh rốn sưng nề đỏ, rốn bị rỉ dịch kéo dài sau khi đã rụng hơn 2 ngày, trẻ sốt, bú kém. Theo đó, cha mẹ cũng không nên tự ý điều trị hoặc cho trẻ uống thuốc khi không có sự chỉ định của bác sĩ.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.