Nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú Dương Văn Sỹ - Bác sĩ Nội trú Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Sau khi sinh, dây rốn sẽ không còn cần thiết nên được cắt đi và sau đó kẹp lại. Khi khô, dây rốn sẽ tự rụng và rơi ra khỏi người trẻ sơ sinh trong vài tuần đầu tiên của cuộc đời. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian này, nếu chăm sóc không đúng cách, đây có thể là môi trường thuận lợi gây ra nhiễm trùng.

Dây rốn là một loại dây mềm dẻo, linh hoạt, gồm một tĩnh mạch và hai động mạch. Chức năng của dây rốn trong thời kỳ bào thai là mang các chất dinh dưỡng và máu giàu oxy từ mẹ đến cung cấp cho thai nhi. Sau khi chuyển dạ, trẻ sơ sinh chào đời sẽ là một cơ thể sống riêng biệt, chức năng dây rốn sẽ được kết thúc. Người đỡ sinh sẽ kẹp dây rốn hai đầu để cầm máu và cắt sát rốn, chỉ để lại cuống trên da bụng trẻ sơ sinh. Sau đó, phần cuống rốn còn lại sẽ khô dần và thường tự rơi ra trong một đến ba tuần sau khi sinh.

Trong quá trình sinh, kẹp cắt dây rốn cũng như trong những ngày chăm sóc trẻ cho đến trước khi cuống rốn rụng đi, vi trùng có thể xâm lấn vào cơ quan này và gây nhiễm trùng. Thậm chí, các mầm bệnh vi khuẩn tiềm tàng sẽ có cơ hội tăng sinh gây bệnh, xâm chiếm gốc rốn sau khi sinh nếu điều kiện vệ sinh không còn được đảm bảo như môi trường bào thai. Không những thế, nếu trẻ mắc các bệnh lý tim phổi bẩm sinh, khả năng cung cấp máu và oxy kém, dễ khiến các mô ở vùng ngoại biên chuyển hóa yếm khí, lâu ngày sẽ bị hoại tử và tạo điều kiện cho sự phát triển của các sinh vật kỵ khí.

Như vậy, sự nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh xảy ra tại cuống rốn của bé sơ sinh khi chưa rụng rốn gọi là nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh. Sự nhiễm khuẩn này bắt đầu trong thời kỳ sơ sinh chỉ là viêm mô tế bào bề mặt nhưng có thể tiến triển thành viêm cân hoại tử, viêm cơ hoặc diễn tiến đến bệnh hệ thống toàn thân. Theo đó, từ dây rốn, vi trùng có thể xâm nhập trực tiếp vào máu và hệ quả là ngay cả một nhiễm trùng nhẹ cũng có thể trở nên nghiêm trọng một cách nhanh chóng. Khi nhiễm trùng xâm nhập vào máu và lây lan (được gọi là nhiễm trùng huyết), tình trạng này có thể gây tổn thương, suy đa cơ quan và cả đe dọa đến tính mạng của trẻ.

Sau khi sinh, cuống rốn của trẻ sẽ được kẹp lại, khô dần nên tạo thành những vảy nhỏ là một điều rất bình thường. Đôi khi, cuống rốn cũng có thể chảy máu một chút, đặc biệt là xung quanh chân rốn khi nó sẵn sàng rơi ra. Lúc này, cha mẹ cần nhẹ nhàng trong những thao tác chăm sóc rốn cho trẻ để vết thương chóng lành.

Như vậy, nếu cuống rốn diễn tiến như trên, dù có chảy máu, thì không có gì phải lo lắng. Ngược lại, khi cha mẹ thấy các dấu hiệu bất thường khác, cần nên nghi ngờ tình trạng nhiễm trùng. Các triệu chứng nhiễm khuẩn rốn trẻ sơ sinh bao gồm:

• Da bụng quanh chân rốn đỏ, sưng nề, sờ nóng
• Dây rốn ấn vào thấy mềm
• Có mủ chảy ra từ vùng da quanh dây rốn
• Rốn có mùi hôi
• Sốt
• Trẻ quấy khóc, khó chịu liên tục
• Bỏ bú hay bú ít
• Lừ đừ hay ngủ li bì.

Lúc này, hãy đưa trẻ đến thăm khám tại các bác sĩ nhi khoa ngay lập tức nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của nhiễm trùng dây rốn ở trên. Nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh có thể gây tử vong lên tới khoảng 15% trên tổng số trẻ mắc phải. Chính vì thế, khi một đứa trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng dây rốn, đây sẽ được coi là một cấp cứu y tế.

Ngoài ra, trẻ sinh non sẽ có nguy cơ cao mắc phải cũng như bị biến chứng nặng khi nhiễm trùng rốn do hệ thống miễn dịch vốn dĩ yếu kém hơn. Một số báo cáo cho thấy tuổi trung bình khởi phát nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh là 5 ngày tuổi ở trẻ đủ tháng nhưng chỉ là 3 ngày tuổi ở trẻ sinh non. Đồng thời, trẻ sơ sinh sẽ dễ bị nhiễm khuẩn rốn hơn khi có các yếu tố rủi ro như cân nặng khi sinh thấp, đặt ống thông tại rốn,...

Để điều trị nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh, trẻ sẽ được các bác sĩ nhi khoa chỉ định kháng sinh phù hợp với mức độ nhiễm trùng cũng như các đặc điểm sức khỏe khác của trẻ. Song song đó, cha mẹ cũng cần được hướng dẫn cách chăm sóc rốn tại nhà.

Để xác định liệu pháp điều trị thích hợp nhất cho nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh, bác sĩ thường sẽ lấy một miếng gạc thấm dịch tiết từ khu vực bị nhiễm bệnh. Gạc này sau đó sẽ được kiểm tra trong phòng thí nghiệm, xác định sự hiện diện của vi khuẩn cũng như xác định được chính xác mầm bệnh gây ra bệnh nhiễm trùng. Khi các bác sĩ biết vi trùng nào đóng vai trò là tác nhân chính, việc lựa chọn loại kháng sinh phù hợp để chống lại nó sẽ đạt được tính chính xác cao nhất.

Tuy nhiên, trong thực tế, trẻ thường được dùng kháng sinh từ đầu theo phổ kháng khuẩn phổ biến và việc điều trị phần lớn sẽ phụ thuộc vào mức độ nhiễm trùng.

Đối với nhiễm trùng nhẹ, bác sĩ có thể khuyên bạn nên bôi thuốc mỡ kháng sinh cho con vài lần trong ngày trên vùng da xung quanh dây rốn. Nếu vùng này chỉ bài tiết một lượng ít mủ và giảm dần thì chứng tỏ nhiễm trùng đã cải thiện. Tuy nhiên, một nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh nhỏ ban đầu vẫn có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi không được điều trị. Do đó, điều quan trọng là phải đi khám bác sĩ bất cứ khi nào nghi ngờ trẻ bị nhiễm trùng dây rốn.

Đối với nhiễm trùng nghiêm trọng hơn, em bé có thể sẽ cần phải nhập viện và dùng kháng sinh tiêm tĩnh mạch. Thời gian dùng kháng sinh tiêm tĩnh mạch thường kéo dài trong khoảng 10 ngày. Sau đó, nếu nhiễm trùng đáp ứng, trẻ sẽ được ra viện và cho dùng thêm kháng sinh qua miệng tại nhà.

Trong một số trường hợp, nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh có thể cần phải được phẫu thuật dẫn lưu kết hợp tiêm truyền kháng sinh đường toàn thân. Đó là khi tình trạng nhiễm trùng lan rộng, nhiều mô hoại tử và việc phẫu thuật nhằm để loại bỏ những tế bào chết thì mới đảm bảo kiểm soát được vi trùng.

Chính việc chăm sóc rốn đúng cách sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh nói riêng và nhiễm trùng tại các hệ cơ quan khác nói chung trong những ngày tháng đầu đời. Theo đó, cha mẹ chăm sóc trẻ sơ sinh nhiễm trùng rốn cần nắm rõ các thao tác sau đây:

• Rửa tay kỹ với xà phòng dưới vòi nước sạch chảy liên tục tại thời điểm trước và sau khi chăm sóc dây rốn cho trẻ sơ sinh.
• Làm sạch khu vực xung quanh dây rốn bằng cách sử dụng một miếng vải sạch, miếng gạc có thấm cồn pha loãng. Thấm hút toàn bộ các dịch tiết, mủ cũng như nước tiểu của trẻ nếu có dây dính vào.
• Bôi thuốc mỡ kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.
• Để khu vực này khô tự nhiên và nhanh chóng băng rốn lại.

Ngoài ra, cha mẹ cũng cần lưu ý các vấn đề vệ sinh khác trong những ngày dây rốn chưa rụng và gốc rốn chưa lành hẳn, vừa giúp tránh nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh hay nếu có nhiễm trùng thì sẽ mau cải thiện:

• Không mang tã cho trẻ vượt quá rốn. Điều này giúp ngăn ngừa ô nhiễm từ nước tiểu và phân của trẻ lên vùng rốn. Nếu cần, hãy cắt một khoảng trống ở phía trước của tã để tạo khoảng hở sạch sẽ cho dây rốn.
• Không cho bé mặc quần áo bó sát.
• Không tắm em bé trong mực nước ngập rốn cho đến khi cuống rốn đã rụng và chân rốn đã lành hẳn. Thay đó, hãy tắm cho bé bằng miếng bọt biển hoặc khăn ướt.
• Không tự ý sử dụng bột hút ẩm hay các loại bột khác, mỹ phẩm trên dây rốn và vùng da quanh chân rốn.
• Không cố gắng làm dây rốn rơi ra. Khi khô hoàn toàn, cuống rốn sẽ tự rụng.

Khi nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh với mức độ nghiêm trọng được phát hiện sớm và tích cực điều trị, hầu hết trẻ sơ sinh sẽ hồi phục hoàn toàn trong vòng một vài tuần.

Nếu em bé cần được phẫu thuật để giải thoát ổ nhiễm trùng, ban đầu vết thương sẽ chưa được đóng lại mà vẫn duy trì lỗ mở, đậy bằng băng gạc để cho phép mủ có thể chảy ra tiếp tục. Chỉ khi mủ không còn bài tiết, chứng tỏ nhiễm trùng đã ổn, vết thương sẽ được khâu kín và sẽ nhanh chóng lành từ dưới lên.

Tóm lại, nhiễm trùng rốn rất hiếm gặp ở trẻ sơ sinh khỏe mạnh, đủ tháng sinh tại bệnh viện và điều kiện y tế tốt. Tuy nhiên, khi nhiễm trùng rốn trẻ sơ sinh xảy ra, đây là một bệnh lý nặng, có thể trở nên nguy hiểm đến tính mạng nếu không được phát hiện, điều trị sớm. Chính vì thế, cha mẹ cần đưa con đi khám khi nghi ngờ nhiễm trùng rốn để trẻ được nhanh chóng can thiệp và tăng cơ hội hồi phục hoàn toàn cho trẻ.

Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,... Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.

Để đăng ký khám và điều trị tại Hệ thống Y tế Vinmec Quý khách hàng có thể trực tiếp đến các cơ sở trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.

XEM THÊM

• Nhận diện và xử trí nhiễm trùng rốn ở trẻ sơ sinh
• Những bất thường ở trẻ sơ sinh sau khi rụng rốn
• Sau sinh bao lâu trẻ sẽ rụng rốn?