Vì sao trẻ sơ sinh ngủ không sâu giấc, hay quấy khóc?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mỹ Linh - Bác sĩ Nhi sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Trẻ ngủ không sâu giấc hay quấy khóc, vặn mình không những gây ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ mà còn khiến cha mẹ lo lắng, căng thẳng, mệt mỏi. Tình trạng trẻ ngủ không sâu giấc có thể đến từ các nguyên nhân sinh lý, bệnh lý hoặc do các thói quen sinh hoạt không hợp lý.

Giấc ngủ có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển thể chất và tinh thần trẻ em. Lúc trẻ ngủ là thời gian các tế bào não phát triển nhiều nhất, trong 30 ngày sau sinh, các tế bào não đã đạt 80% so với não trẻ lúc 3 tháng tuổi và não bộ trẻ lúc 3 tuổi đã đạt 80% tế bào não lúc trưởng thành. Sự phát triển của tế bào não chỉ xuất hiện một lần duy nhất trong đời, do đó ngủ đủ giấc những năm đầu đời có vai trò vô cùng quan trọng cho sự phát triển trí tuệ của trẻ sau này. Ngủ cũng là khi trẻ xử lý, sắp xếp những thông tin tiếp nhận trong ngày và là thời điểm cơ thể trẻ tăng sản xuất các hormon cần thiết cho sự chuyển hóa, tích lũy năng lượng, giúp cho sự phát triển thể chất.

Đối với trẻ em, giấc ngủ cũng quan trọng như thức ăn, nước uống. Trẻ em muốn nhanh lớn và khỏe mạnh cần có giấc ngủ ngon, sâu giấc và ngủ đủ lâu. Tuy nhiên có rất ít trẻ sơ sinh từ khi mới sinh đã có được giấc ngủ tốt, rất nhiều trẻ có biểu hiện rối loạn giấc ngủ như: trẻ khó đi vào giấc ngủ, trẻ ngủ không sâu giấc và hay vặn mình, trẻ gắt ngủ, khi đang ngủ chỉ cần một tiếng động nhỏ cũng khiến trẻ cũng giật mình và quấy khóc. Nếu không được điều chỉnh từ sớm, tình trạng rối loạn giấc ngủ sẽ tiếp tục khi trẻ lớn hơn, nhiều trẻ 2 tuổi ngủ hay giật mình khóc thét làm ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ và người chăm sóc. Tình trạng rối loạn giấc ngủ kéo dài có thể ảnh hưởng đến năng lực trí tuệ, hành vi, cảm xúc của trẻ sau này. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn giấc ngủ ở trẻ, các nguyên nhân này có thể chia ra thành các nhóm: nguyên nhân bệnh lý, nguyên nhân sinh lý và các nguyên nhân thuộc về sinh hoạt.

Cũng như người lớn, giấc ngủ của trẻ cũng được chia thành hai hình thức đó là: giấc ngủ REM (rapid eye movement) và giấc ngủ Non- REM (non rapid eye movement). Ở người lớn, Non-REM chiếm 75% thời gian ngủ, REM chiếm 25%. Tuy nhiên ở trẻ em, thời gian giấc ngủ REM chiếm đến 50%. Đặc điểm của giấc ngủ REM là mặc dù ngủ, nhưng não bộ và các cơ quan hô hấp lại tăng hoạt động, trẻ thở nhanh và nhịp tim cũng nhanh hơn. Do đó, trẻ ngủ không sâu giấc rất dễ thức giấc khi có các tác động từ bên ngoài.

Trẻ bú không đủ no hoặc quá no cũng khiến trẻ ngủ không sâu giấc và quấy khóc. Khi trẻ lớn lên, biết bò, biết đi, vận động vào ban ngày tăng, mọc răng,... cũng làm trẻ khó đi vào giấc ngủ.

• Trẻ bị còi xương do thiếu canxi là nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn giấc ngủ ở trẻ em. Trẻ bị thiếu một số vi chất dinh dưỡng như Magie, kẽm cũng có thể gây khó ngủ. Đặc biệt, trẻ thiếu sắt có thể gây hội chứng chân không yên. Đặc trưng của hội chứng này là trong giai đoạn đầu của giấc ngủ, trẻ bị cử động giật chân, hết chân này đến chân kia, có tính chu kỳ và hoạt động không có ý thức. Hội chứng này làm trẻ mệt mỏi, hay ngủ vào ban ngày, trẻ ngủ không sâu giấc về đêm.
• Trẻ bị nhiễm khuẩn đường mũi họng hoặc đường hô hấp như viêm họng, viêm amidan, viêm mũi xoang, viêm phế quản,viêm phổi... làm trẻ khó thở, khi ngủ trẻ phải mở miệng để thở, ngủ ngáy, do đó trẻ ngủ không sâu giấc.
• Trẻ mắc các bệnh lý nội khoa khác như trào ngược dạ dày thực quản, viêm tai giữa, các bệnh tâm thần,... làm ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Trẻ bị mộng du (rối loạn giấc ngủ kiểu Parasomia): sau khi ngủ được một lúc trẻ bỗng bật dậy và đi lại, nói hoặc gặp ác mộng khi ngủ,... Những trẻ mắc rối loạn này đều ngủ không sâu giấc hay vặn mình, quấy khóc.
• Ở trẻ béo phì, các nhóm cơ đường thở phì đại làm trẻ khó nuốt, khó thở. Trẻ thường khó ngủ, thở bằng miệng, đổ mồ hôi nhiều về đêm, hay tiểu dầm.

• Cha mẹ tập cho trẻ thói quen như được bế bồng, đưa võng nôi trước khi ngủ, lâu dần trẻ sẽ phụ thuộc vào những thói quen này. Trẻ sẽ không ngủ được nếu không được bế ẵm hoặc khi không có dụng cụ hỗ trợ.
• Lịch trình ngủ của trẻ không hợp lý, giấc ngủ ban ngày của trẻ quá dài, trẻ ngủ quá 5 giờ chiều làm trẻ khó ngủ vào buổi tối.
• Nơi ngủ của trẻ quá nhiều ánh sáng hoặc trẻ tiếp xúc với các dụng cụ phát ra ánh sáng như ipad, điện thoại, tivi, máy tính trước khi đi ngủ. Ánh sáng sẽ làm giảm sản xuất melatonin - một hormon của cơ thể có vai trò quan trọng giúp điều hòa nhịp sinh học ngủ - thức, giúp ngủ ngon và thức dậy tỉnh táo vào hôm sau.
• Môi trường xung quanh bé quá ồn ào, nơi ngủ của bé bị thay đổi quá thường xuyên làm bé cảm thấy không an toàn, gây khó ngủ.
• Do điều kiện vệ sinh nơi ngủ kém, tã của trẻ bị ướt, quần áo, giường chiếu không sạch làm trẻ ngứa ngáy, khó ngủ.

Nếu nghi ngờ trẻ khó ngủ do các tình trạng bệnh lý, suy dinh dưỡng hoặc thiếu các vi chất, cha mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế để thăm khám và điều trị. Khi các bệnh lý được điều trị dứt điểm, trẻ sẽ ngủ ngon trở lại.

=>> Để trẻ có giấc ngủ ngon, sâu giấc cha mẹ có thể tham khảo một số thông tin từ bác sĩ chuyên khoa Nhi của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec:

• Tìm phương pháp luyện ngủ phù hợp cho bé
• Bí quyết nuôi dưỡng một giấc ngủ ngon cho trẻ
• 7 cách đảm bảo trẻ sơ sinh ngủ an toàn

Tạo cho trẻ thói quen ngủ tốt, phân biệt ngày và đêm. Vào ban ngày nên mở cửa cho ánh sáng vào phòng, không cần hạn chế mọi tiếng ồn thường ngày như tiếng tivi, máy giặt, dành thời gian chơi với bé. Ngược lại, vào ban đêm nên giữ phòng ngủ tối hoặc ánh sáng ở mức nhẹ, giữ không gian yên tĩnh, không nên trò chuyện nhiều với bé để bé tập trung ngủ.

Dạy cho bé tự ngủ bằng cách cho bé ngủ vào một giờ cố định, không nên cho bé nằm võng lắc, đu đưa, ẵm bế. Sắp xếp lịch bú hoặc ăn của trẻ vào giờ thích hợp để trẻ không bị đói hoặc quá no khi ngủ.

Bên cạnh đó, việc xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ đóng vai trò quan trọng để trẻ phát triển khỏe mạnh. Nếu trẻ không được cung cấp các chất dinh dưỡng đầy đủ và cân đối sẽ dẫn đến những bệnh thừa hoặc thiếu chất dinh dưỡng ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển toàn diện của trẻ cả về thể chất, tâm thần và vận động.

Cha mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Đồng thời bổ sung thêm thực phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B ,... giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường đề kháng để trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Vì sao cần bổ sung Lysine cho bé?

Vai trò của kẽm - Hướng dẫn bổ sung kẽm hợp lý

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.