Vì sao bạn bị phù chân khi mang thai?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Hồng Ơn - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.

Mang thai là khoảng thời gian cơ thể người phụ nữ có rất nhiều thay đổi, trong đó phù chân khi mang bầu là hiện tượng rất thường gặp. Vậy tại sao thai phụ lại hay bị phù chân, thai phụ có thể làm gì để giảm phù chân?

Có rất nhiều yếu tố khác nhau gây nên hiện tượng phù (không chỉ là phù chân khi mang thai mà còn phù ở cả bàn tay, mặt) ở người phụ nữ trong khi mang thai:

• Khi mang thai, cơ thể sản xuất ra lượng máu và dịch cơ thể nhiều hơn khoảng 50% so với bình thường để đáp ứng được nhu cầu của thai nhi đang phát triển.
• Không những tạo ra lượng máu và dịch nhiều hơn, cơ thể còn tái hấp thu và giữ lại nhiều dịch hơn so với bình thường, với mục đích làm mềm cơ thể, tạo điều kiện cho cơ thể dễ thích nghi hơn khi thai nhi to dần lên, đồng thời giúp chuẩn bị cho các mô và khớp ở tiểu khung dễ mở rộng vào thời điểm chuyển dạ để sinh nở.
• Tử cung phát triển to dần lên (vì thai nhi lớn dần lên), tạo áp lực lên các tĩnh mạch, gây ảnh hưởng tới dòng máu theo tĩnh mạch quay trở về tim.
• Các thay đổi về nội tiết tố cũng đóng một vai trò nhất định.

Trên thực tế phụ nữ mang thai có thể xuất hiện phù chân ở bất kỳ thời điểm nào trong quá trình mang thai.

• Với ba tháng đầu thai kỳ: Người phụ nữ có thể thoáng thấy phù nhẹ ở chân, tay hoặc mặt; nếu thấy phù nhiều ở giai đoạn này, đặc biệt là kèm theo các triệu chứng khác như chóng mặt, đau đầu, chảy máu,... thì cần đi thăm khám ngay lập tức.
• Với ba tháng giữa thai kỳ: Ba tháng giữa là khoảng thời gian hiện tượng phù có thể thấy rõ, nhưng thường phù chân khi mang thai tháng thứ 5 trở đi của thai kỳ rất phổ biến, trừ trường hợp thai phụ đứng rất nhiều hoặc thời tiết nóng bức.
• Với ba tháng cuối thai kỳ: Đây là lúc hiện tượng phù chân khi mang bầu xuất hiện rõ nhất, và phổ biến nhất. Càng tiến gần tới thời điểm chuyển dạ thì phù chân sẽ ngày càng nặng hơn, và thường sau khi sinh nở từ vài ngày tới vài tuần thì tình trạng phù cũng tự biến mất.

Các yếu tố có thể có ảnh hưởng tới tình trạng phù của người phụ nữ khi mang thai bao gồm:

• Thời tiết nóng nực
• Phải đứng trong thời gian dài
• Thực hiện các hoạt động thể chất kéo dài nhiều ngày
• Chế độ ăn ít kali
• Tiêu thụ nhiều caffeine
• Tiêu thụ nhiều natri

Phù nói chung và phù chân khi mang thai nói riêng là hiện tượng rất bình thường, phổ biến, không có gì phải quá lo lắng. Thông thường sau khi sinh nở từ vài ngày tới vài tuần phù sẽ tự biến mất mà không cần can thiệp gì. Tuy nhiên phù cũng có thể là biểu hiện của tình trạng nào đó nghiêm trọng hơn, mà điển hình là tiền sản giật, do đó hãy đi thăm khám bác sĩ ngay nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Phù xuất hiện đột ngột ở tay, chân, mặt hoặc quanh mắt, mức độ tăng nặng nhanh chóng.
• Chóng mặt hoặc nhìn mờ.
• Đau đầu nghiêm trọng
• Bất tỉnh.
• Khó thở.

Nếu để ý thấy phù chỉ xuất hiện ở một bên chân, đi kèm cùng các dấu hiệu đau, nóng, đỏ thì thai phụ nên cảnh giác bản thân đã bị huyết khối tĩnh mạch sâu (deep vein thrombosis - DVT). Nguy cơ xuất hiện huyết khối ở phụ nữ đang mang thai cao hơn so với bình thường. Tốt nhất, nếu nghi ngờ hoặc không yên tâm về bất kỳ dấu hiệu hay biểu hiện nào, hãy tham vấn ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Phù nói chung, và phù chân nói riêng trong khi mang thai là hiện tượng bình thường, phổ biến, và thường tự biến mất sau khi sinh nở. Trong thai kỳ, để giảm những hiện tượng này, thai phụ có thể:

• Giảm áp lực lên hai chân: Phụ nữ mang thai không nên đứng quá lâu, đứng trong thời gian dài. Trong lúc ngồi nếu có thể hãy chống bàn chân lên, đồng thời thường xuyên xoay cổ chân và nhẹ nhàng gấp duỗi hai bàn chân nhằm làm giãn cơ sinh đôi ở cẳng chân. Kê cao hai chân khi nằm.
• Nằm ngủ ở tư thế nghiêng bên trái: Nghiêng bên trái trong khi ngủ là tư thế tốt nhất giúp tránh tạo áp lực lên tĩnh mạch chủ dưới (là một tĩnh mạch lớn đưa máu từ phần dưới cơ thể quay trở về tim). Kết quả thu được sẽ càng tốt hơn nếu kê thêm gối phía dưới chân để nâng nhẹ chân lên.
• Sử dụng tất áp lực: Bác sĩ có thể khuyến cáo mặc quần hỗ trợ hoặc tất áp lực trong ngày đối với phụ nữ đang mang thai.
• Năng hoạt động thể chất mỗi ngày: Đi bộ, đạp xe trên máy tập đạp (stationary bike), hoặc bơi sải là những hoạt động thể chất rất tốt cho các thai phụ.
• Đứng trong nước hoặc đi bộ dưới nước (trong hồ bơi): Hiện nay vẫn còn ít nghiên cứu về việc sử dụng áp lực nước trong những trường hợp phù chân, nhưng dường như đứng hoặc đi bộ dưới nước có tác dụng tạo áp lực lên các mô ở chân và có thể làm giảm phù giảm sưng tạm thời khi mang thai.
• Mặc quần áo rộng rãi: Quần áo chật có thể làm giới hạn các luồng chảy của mạch máu, do đó không nên mặc các loại quần và tất áp chặt lên vùng cơ sinh đôi ở cẳng chân.
• Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng, đủ dưỡng chất, giảm lượng natri thu nhận, tăng sử dụng các thức ăn giàu kali và hạn chế tiêu thụ các đồ ăn, thức uống có thành phần chứa caffeine.

Một số nghiên cứu gợi ý các phương pháp xoa bóp và bấm huyệt bàn chân (về bản chất là tạo áp lực lên những vùng nhất định của bàn chân) có thể giúp giảm phù chân và phù mắt cá chân trong khi mang thai. Giảm lượng nước uống vào không có ích trong việc phòng tránh phù chân khi mang thai. Theo khuyến cáo của Học viện y khoa (The Institute of Medicine) Hoa Kỳ thì phụ nữ mang thai cần uống khoảng 2,4 lít nước mỗi ngày.

Phù chân khi mang thai là tình trạng bệnh lý nhiều bà bầu mắc phải, triệu chứng này có thể tự hết những cũng là dấu hiệu bệnh lý nguy hiểm cần can thiệp sớm. Để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ cũng như hạn chế những biến chứng do phù chân gây ra, bạn nên lựa chọn các chương trình chăm sóc thai sản trọn gói tại các cơ sở y tế uy tín.

Nguồn tham khảo: nhs.uk/ healthline.com/ americanpregnancy.org