Ý nghĩa của việc xác định ngôi thai trong chuyển dạ, sinh nở

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Lê Hồng Liên - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Khi khám thai chắc hẳn mẹ bầu nào cũng biết đến ngôi thai, nhất là ở những tháng cuối của thai kỳ. Nhưng để biết được ngôi thai có ý nghĩa gì trong khi chuyển dạ và sinh nở thì không phải mẹ nào cũng biết. Ngôi thai là một trong những yếu tố để tiên lượng cuộc đẻ và theo dõi quá trình chuyển dạ sinh đẻ rất quan trọng.

Ngôi thai là phần trình diện thấp nhất của thai nhi trước eo trên của khung chậu của mẹ đến ống dẫn sinh và đi ra khỏi cơ thể mẹ đầu tiên.

Trước 24 tuần tuổi, thai nhi thường quay không cố định trong buồng tử cung. Khi thai nhi càng lớn thì sự xoay chuyển ngôi càng ít, sự ổn định ngôi thai tốt hơn chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ sinh nở.

Việc xác định ngôi thai là một trong các bước để chuẩn bị cho quá trình sinh nở, và là yếu tố giúp bác sĩ tiên lượng được một cuộc đẻ. Có rất nhiều kiểu ngôi thai khác nhau, tùy vào sự di chuyển của thai nhi trong buồng tử cung.

Ngôi thai bao gồm hai loại lớn là ngôi ngang hoặc ngôi dọc.

2.1 Ngôi dọc

Ngôi dọc là để chỉ trục thai song song với trục cơ thể người mẹ, ngôi dọc có thể là ngôi đầu hoặc ngôi mông.

Ngôi đầu (ngôi thai xuôi): Tức là phần đầu của thai nhi trình diện trước khung chậu của người mẹ, dựa theo sự tương quan giữa đầu và thân của thai nhi, thì ngôi đầu được chia thành nhiều loại khác nhau:

• Ngôi chỏm: Đa số sản phụ khi sinh sẽ là ngôi chỏm, tương ứng với đầu thai nhi cúi tối đa, cằm chạm vào thân.
• Ngôi thóp trước: Là ngôi mà đầu với tư thế trung gian, thóp trước của thai nhi trình diện trước eo trên của khung chậu mẹ.
• Ngôi trán: Là ngôi đầu cũng ở tư thế trung gian nhưng trán trình diện trước khung chậu.
• Ngôi mặt: Là mặt của thai nhi ngửa tối đa, gáy chạm vào lưng.

Ngôi mông (Ngôi thai ngược): Là kiểu ngôi thai dọc, nhưng phần mông của trẻ trình diện trước eo trên. Gồm hai loại:

• Ngôi mông hoàn toàn: Tức là mông và 2 chân trình diện trước eo trên. Khi sinh phần mông của bé sẽ ra ngoài đầu tiên. Đây là tư thế thường thấy nhất của ngôi thai ngược. Ở ngôi thai kiểu này sản phụ vẫn có thể sinh thường nếu các điều kiện khác cho phép.
• Ngôi mông không hoàn toàn có các kiểu như:
• Kiểu mông: Khi sinh phần mông sẽ ra trước, bé ở tư thế duỗi thẳng chân lên đầu.
• Kiểu đầu gối và kiểu bàn chân: Chân của bé sẽ ra trước do chân bé ở vị trí thấp hơn mông.

2.2 Ngôi ngang

Ngôi thai không nằm theo trục dọc mà lại nằm ngang tử cung, trục của thai nhi có thể vuông góc với mẹ hoặc một số trường hợp trục thai nhi lệch với cơ thể mẹ một góc 45 độ, nói chung nó có thể xiên và không ổn định và đầu thai nhi có thể ở bên phải hay bên trái.

Ngôi ngang loại ngôi thai nguy hiểm cho cả mẹ và con. Thai phụ khi được chẩn đoán ngôi thai kiểu này cần được theo dõi tích cực ở 3 tháng cuối thai kỳ và cần nghỉ ngơi ở tháng cuối tránh trường hợp vỡ ối non gây nguy hiểm cho thai nhi.

Việc xác định ngôi thai như thế nào rất quan trọng trong việc chăm sóc, tiên lượng và là yếu tố quyết định việc sinh đẻ như thế nào. Những ý nghĩa của việc xác định ngôi bao gồm:

• Lựa chọn phương pháp sinh phù hợp, sinh thường hay sinh mổ có rất nhiều yếu tố quyết định, trong đó ngôi thai là một yếu tố quan trọng.
• Nếu sản phụ có ngôi chỏm và các yếu tố khác thuận lợi thì việc sinh thường được chỉ định.
• Ngôi mông hiện nay ít có chỉ định sinh thường,nếu có thì phải có đầy đủ các yếu tố thuận lợi khác.
• Chỉ định sinh mổ khi: Các ngôi bất thường như ngôi trán, ngôi mặt, ngôi ngang.
• Đặc biệt ở ngôi ngang: Mặc dù không hay gặp nhưng lại rất nguy hiểm, cần phải được theo dõi thường xuyên để tránh tình trạng suy thai khi chuyển dạ.
• Tiên lượng một cuộc đẻ: Từ ngôi thai và một số yếu khác từ mẹ, thai nhi bác sĩ sẽ từ đó đưa ra tiên lượng cho một cuộc đẻ, dự phòng những yếu tố nguy cơ cho mẹ và thai nhi. Một trong những nguyên nhân gây suy thai là do ngôi thai bất thường. Ngôi thai bất thường làm cho quá trình chuyển dạ kéo dài, thai có thể bị ngạt do thiếu cung cấp oxy. Suy thai rất nguy hiểm, nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời thì thai nhi có thể gây ra những biến chứng về não hoặc có thể tử vong.
• Theo dõi trong khi chuyển dạ: Đã xác định được ngôi thai rồi nhưng trong quá trình chuyển dạ nhận thấy ngôi thai không có sự tiến triển, nếu ngôi thai không lọt hoặc không tiến triển khi đã xóa mở hết cổ tử cung thì có chỉ định phẫu thuật.

Ngôi thai được xác định khi siêu âm thai và thăm khám. Việc xác định ngôi thai rất quan trọng vào cuối thai kỳ. Nên khám thai và siêu âm thường xuyên vào cuối thai kỳ để được xác định ngôi thai, theo dõi sự phát triển của thai nhi từ đó bác sĩ sẽ đưa ra lời khuyên và những yếu tố cân nhắc giữa sinh thường, sinh mổ.

Để bảo vệ sức khỏe, an toàn của cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ, sản phụ nên sử dụng các dịch vụ thai sản trọn gói tại các cơ sở uy tín. Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện có dịch vụ thai sản trọn gói như một giải pháp giúp mẹ bầu an tâm vì đã có sự đồng hành của đội ngũ y bác sĩ trong suốt thai kỳ. Khi lựa chọn Thai sản trọn gói, thai phụ được:

• Quá trình mang thai được theo dõi bởi đội ngũ bác sĩ có trình độ chuyên môn cao
• Thăm khám đều đặn, phát hiện sớm các vấn đề bất thường
• Thai sản trọn gói giúp thuận tiện cho quá trình sinh đẻ
• Trẻ sơ sinh được chăm sóc toàn diện

Bác sĩ chuyên khoa I Lê Hồng Liên là bác sĩ siêu âm sản tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park từ tháng 11/2016. Bác sĩ Liên đã có trên 10 năm kinh nghiệm là bác sĩ chẩn đoán hình ảnh khoa Siêu âm tại bệnh viện sản phụ khoa phía Nam - bệnh viện Từ Dũ.