Chụp cắt lớp vi tính sọ não không tiêm thuốc đối quang chẩn đoán u não trong trục

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Chụp cắt lớp vi tính sọ não không tiêm thuốc đối quang là kỹ thuật hình ảnh được áp dụng rộng rãi trong chẩn đoán các bệnh lý thần kinh. Chụp cắt lớp vi tính sọ não được chỉ định để thăm khám các bệnh lý nội sọ, xương sọ hiệu quả trong đó có u não trong trục.

U não có rất nhiều triệu chứng tiềm tàng, một số biểu hiện điển hình sau đây có thể nghi ngờ u não mà chúng ta không thể chủ quan:

• Đau đầu: Khoảng 50% bệnh nhân u não có triệu chứng này, các cơn đau đầu không giống nhau, có thể đau dai dẳng, đau hơn vào buổi sáng, người bệnh có cảm giác cảm giác buồn nôn kèm theo và các triệu chứng thần kinh khu trú khác, đau tăng khi ho, tập thể dục..., thuốc giảm đau thông thường không có tác dụng dịu bớt cơn đau đầu.
• Động kinh: Các khối u chèn ép đẩy vào các tế bào thần kinh não, người bệnh u não có biểu hiện động kinh ít nhất một lần.
• Sự thay đổi về tính cách tâm trạng: Các khối u phá hủy chức năng của não, ảnh hưởng đến tính cách và hành vi của người bệnh, có sự thay đổi nhất định trong tính cách, tâm trạng mà chúng ta ít để ý đến.
• Trí nhớ kém, lẫn lộn: Các khối u ở thùy trán, thùy thái dương gây ảnh hưởng đến khả năng nhớ, lập luận và đưa ra quyết định của người bệnh, với các biểu hiện cụ thể như khó tập trung, dễ lẫn lộn, không thể phối hợp suy nghĩ, làm nhiều việc một lúc, trí nhớ ngắn hạn...
• Mệt mỏi, buồn nôn, nôn: Có thể biểu hiện ở giai đoạn sớm của bệnh thường không được chú ý, điều này do khối u gây nên sự mất cân bằng hormone.
• Trầm cảm: Người bệnh u não thường có cảm giác buồn chán kéo dài hơn mức bình thường; mất hứng thú với những thứ mà bạn từng thích thú; thiếu năng lượng, khó ngủ, mất ngủ; có ý nghĩ tự làm hại mình hoặc tự tử; cảm giác tội lỗi hoặc vô dụng....
• Yếu liệt và tê bì: Là triệu chứng thường gặp ở người bệnh u não

Các triệu chứng của u não biểu hiện khác nhau ở mỗi người bệnh, không phải bệnh nhân u não nào cũng có tất cả các triệu chứng trên. Tùy vào vị trí khối u, loại u, kích thước và tốc độ phát triển mà người bệnh sẽ có biểu hiện cụ thể.

2.1 Chỉ định

• Các trường hợp bệnh nhân chấn thương sọ não nghi ngờ có tổn thương chảy máu nội sọ, dị vật, lún sọ...
• Bệnh nhân có nghi ngờ các bệnh lý nội sọ như u não trong trục, ngoài trục
• Bệnh nhân viêm não, áp xe não
• Dị dạng mạch máu não, thông động tĩnh mạch cảnh xoang hang...
• Dị dạng bẩm sinh: Lạc chỗ chất xám, bệnh não chẻ..
• Người bệnh động kinh
• Đột quỵ: Nhồi máu não, chảy máu não các giai đoạn (chảy máu nhu mô, chảy máu dưới nhện, chảy máu não thất...), nhồi máu động mạch, nhồi máu tĩnh mạch
• Bệnh nhân cần theo dõi sau điều trị, theo dõi tiến triển của máu tụ...

2.2 Chống chỉ định

• Người bệnh quá kích thích, không nằm yên
• Trong vùng thăm khám (sọ não) có nhiều kim loại gây nhiễu ảnh
• Người bệnh có thai
• Các trường hợp này chống chỉ định tương đối với chụp cắt lớp vi tính nội sọ không thuốc cản quang.

3.1 Chuẩn bị

Các phương tiện máy chụp cắt lớp vi tính, phim, cát xét, hệ thống lưu trữ hình ảnh, phiếu chỉ định chụp cắt lớp vi tính cần được chuẩn bị hoạt động tốt. Bác sĩ chuyên khoa và kỹ thuật viên điện quang sẽ thực hiện chụp cắt lớp vi tính sọ não không tiêm thuốc đối quang.

Đối với người bệnh cần được giải thích đầy đủ về thủ thuật, tháo bỏ khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc... trước khi chụp.

3.2 Các bước tiến hành

Người bệnh được nằm ngửa trên bàn chụp, đầu vào trước

Di chuyển bàn chụp vào trong máy với định vị tia sáng cho vùng thăm khám.

Chụp định vị:

• Đặt chương trình chụp sọ não theo hai trình trên lều và dưới lều (độ dày trên lều 7-8mm, dưới lều 2-3mm)
• Tiến hành cho phát tia và xử trí hình ảnh thu được trên màn hình trạm làm việc, lựa chọn các ảnh cần thiết bộc lộ bệnh lý để in phim.

Bác sĩ đọc tổn thương, mô tả trên máy tính kết nối nội bộ và in kết quả.

3.3 Nhận định kết quả

• Các lớp cắt cân xứng: Độ tương phản hình ảnh tốt, phù hợp: Phân biệt được chất trắng, chất xám
• Hiển thị được các thay đổi bất thường về tỉ trọng, hình thái của não, màng não, xương, xoang và phần mềm

3.4 Tai biến và xử trí

• Sợ hãi, kích động: Bác sĩ cần động viên, an ủi người bệnh sau thực hiện
• Bệnh nhân quá lo lắng, sợ hãi có thể sử dụng thuốc an thần với sự theo dõi của bác sĩ gây mê.

Khi nhận thấy có các triệu chứng bất thường nói trên, người bệnh nên thăm khám chuyên khoa thần kinh để được tư vấn, chỉ định chẩn đoán chính xác tình trạng.