Hình ảnh nang giả tụy trên siêu âm

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Nang giả là một tổn thương dạng nang nhưng thiếu các tế bào biểu mô hoặc nội mô. Nang giả có thể hình thành ở một số nơi, bao gồm cả tuyến tụy, bụng, tuyến thượng thận. mắt. Nang giả tụy được cấu tạo bởi dịch tụy có mô xơ hoặc hạt bao bọc. Nguyên nhân gây nang giả tụy là do:

• Nang giả tụy được hình thành phần lớn sau viêm tụy cấp hoặc mạn.
• Do sỏi mật gây kẹt ống mật tụy và uống nhiều rượu gây viêm tụy cấp hoặc mạn, từ đó hình thành nang giả tụy.
• Chấn thương và nhiễm trùng tuyến tụy
• Khối u ở tụy, bệnh lý xơ nang hoặc do di truyền
• Nồng độ canxi máu, nồng độ triglyceride máu quá cao
• Tổn thương tụy do thuốc hoặc các bệnh lý tự miễn

Nang giả tụy nếu không điều trị có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm và biến chứng sẽ gia tăng trong quá trình theo dõi bệnh. Những biến chứng của nang giả tụy có thể gây ra bao gồm:

• Nhiễm trùng: Khi bị nhiễm trùng, người bệnh sẽ đau bụng, sốt, bạch cầu cao. Trường hợp này cần được dẫn lưu để tránh lan rộng ra sau phúc mạc.
• Tắc tá tràng và ống mật chủ: Nguyên nhân do nang to nên chèn vào tá tràng hoặc ống mật chủ
• Chảy máu: Đây là biến chứng rất nguy hiểm. Nguyên nhân chảy máu xuất hiện thứ phát do hoại tử niêm mạc, rò ruột vào nang giả gây tổn thương trực tiếp mạch máu của tạng.
• Vỡ nang giả tụy: Khi nang giả tụy quá to, có thể vỡ vào đường tiêu hóa gây dò nang - tiêu hóa và làm giảm áp, xẹp nang tụy. Nang cũng có thể vỡ vào ổ phúc mạc, khoang màng phổi.

Siêu âm nang giả tụy là một xét nghiệm đơn giản và cho kết quả chính xác 90%. Hình ảnh nang giả tụy trên siêu âm sẽ cho bác sĩ thấy:

• Nang giả tụy trên siêu âm là một ổ tụ dịch trống âm
• Bên cạnh ổ tụ dịch trống âm, khi siêu âm nang giả tụy sẽ thấy tăng sáng phía sau.
• Hình ảnh nang giả tụy trên siêu âm có thành vỏ dày, bờ rõ.
• Nang giả tụy trong quá trình đang hình thành chứa dịch giảm âm có những mảnh vẩn âm hoặc giả vách do mô hoại tử hoặc chảy máu.

Nếu siêu âm không phân biệt rõ nang tụy và nang giả tụy thì có thể sử dụng thêm các phương pháp như sau:

• Chụp cộng hưởng từ và chụp đường mật cộng hưởng từ cũng là phương pháp hiệu quả để phát hiện nang giả tụy bởi có thể cung cấp độ tương phản tốt hơn, giúp thấy rõ đặc tính của chất dịch, các mảnh vụn và phát hiện tình trạng chảy máu.
• Nội soi qua siêu âm: Đây là xét nghiệm thứ cấp để đánh giá thêm các nang được tìm thấy trong các xét nghiệm khác và xác định có phải là nang giả không;
• Chẩn đoán lâm sàng: Các triệu chứng thường xuất hiện ở các nang giả lớn. Khi nang giả tụy lớn, người bệnh sẽ có triệu chứng đau bụng, buồn nôn và nôn, cảm giác đầy bụng, khó tiêu, bị nhiễm trùng, thoát vị hoặc tắc ruột.
• Cận lâm sàng: Ngoài siêu âm nang giả tụy, các xét nghiệm định lượng nồng độ men tụy trong máu, nước tiểu; xét nghiệm đánh giá tình trạng chuyển hóa bên trong cơ thể cũng được thực hiện để chẩn đoán nang giả tụy.

3.1. Mục đích điều trị nang giả tụy

Nang giả tụy khi có triệu chứng lâm sàng chỉ có thể điều trị bằng phương pháp phẫu thuật để loại trừ nang giả, dẫn lưu trong hoặc dẫn lưu ra ngoài. Tuy nhiên, dựa vào kích thước, vị trí và sự xâm lấn vào các cơ quan khác sẽ là yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn kỹ thuật cho từng trường hợp như sau:

• Nang giả tụy mãn tính: Cần lựa chọn phương pháp dẫn lưu ngay, việc dẫn lưu dựa trên chẩn đoán và tìm chỗ thành của nang ổn định, có thể khâu được để làm dẫn lư­u trong.
• Nang giả nhiễm trùng: Lựa chọn phương pháp dẫn lưu ra ngoài nhanh chóng.
• Nang giả cấp tính: Nếu phẫu thuật tiến hành quá sớm thì thành nang sẽ bở không thể nối được. Vì vậy, 4 - 6 tuần là thời gian phù hợp để thành nang phát triển ổn định và thực hiện phẫu thuật.

3.2. Phương pháp điều trị

Dẫn lưu ngoài:

Mặc dù tỷ lệ tử vong và tái phát của ph­ương pháp dẫn lưu ngoài cao so với các can thiệp ngoại khoa khác nhưng đó là phẫu thuật nhằm cứu sống bệnh nhân và tiến hành đơn giản. Chỉ định dẫn lưu ngoài khi:

• Nang giả chảy máu
• Nhiễm trùng nang giả tụy
• Vỡ nang giả tự do
• Nang giả có thành mềm khiến việc khâu nối không thực hiện được.

Dẫn lư­u nội soi:

• Nang giả mãn tính: Nếu nang giả mãn tính có tiếp xúc với dạ dày hoặc tá tràng có thể dẫn lưu qua nội soi bằng cách tạo đường dò nang - tiêu hóa đường kính của lỗ dẫn lưu 1 - 2 cm.
• Nang giả cấp tính: Không thể thực hiện bằng ph­ương pháp này vì khó xác định việc nang đã dính vào các tạng chư­a. Vì vậy, dẫn l­ưu tụy là phư­ơng pháp đư­ợc sử dụng vì tỷ lệ biến chứng và tử vong thấp hơn so với dẫn lư­u ngoài.

Dẫn lưu trong:

Trong các trường hợp thành nang giả ổn định, dẫn lưu trong là phương pháp ngoại khoa tốt nhất. Tỷ lệ tử vong và tái phát thấp, việc lựa chọn thủ thuật ngoại khoa phụ thuộc vị trí của nang giả và tình hình tại vị trí. Cụ thể như sau:

• Nang dính vào dạ dày: Trường hợp nang giả tụy dính vào dạ dày cần tiến hành dẫn lưu nang – dạ dày bằng dẫn lưu nội soi.
• Nối nang giả với tá tràng: Sử dụng phương pháp này khi nang giả ở đầu tụy có chèn ép vào tá tràng.
• Nối nang giả với hỗng tràng: Phương pháp này thường được lựa chọn. Trường hợp nhất định có thể nối theo kiểu Omega có bổ sung miệng nối Braun.

Cắt bỏ tụy đầu ngoại biên:

• Chỉ định khi nang giả thân và đuôi tụy có liên quan với lách, không dính vào đại tràng góc lách thì cắt tụy ngoại biên.
• Phương pháp ERCP giúp để xác định mức cắt bỏ, tỷ lệ tái phát sau phẫu thuật thấp.
• Trường hợp ống tụy chính bóng Valter và cơ Oddi bị cản trở thì lựa chọn phương pháp nối nang giả với hỗng tràng để tránh biến chứng rò tụy.

Tóm lại, nang giả tụy là một túi chứa dịch tụy khi đã bị rò rỉ ra ngoài. Tình trạng này có thể không có biểu hiện gì nhưng đôi khi cũng gây ra các vấn đề nghiêm trọng, có khi còn hơn cả tình trạng viêm tụy cấp nếu giải phóng ồ ạt men tụy vào trong phúc mạc. Chính vì thế, việc phát hiện sớm sự hiện diện của nang giả tụy sau biến cố viêm tụy cấp và chủ động can thiệp là điều cần thiết, giúp phòng ngừa biến chứng nặng nề về sau.