Quét canxi vành phát hiện sớm bệnh lý tim mạch

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Xuân Thiệp - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Quét canxi vành là một xét nghiệm X-quang chuyên dụng để cung cấp hình ảnh hệ thống động mạch trong tim. Từ đó, bác sĩ có thể phát hiện và đo mảng bám chứa canxi trong động mạch làm hạn chế lưu lượng máu đến các cơ tim. Bằng việc đo các mảng bám vôi hóa qua quét canxi vành, các bệnh lý trên động mạch vành có thể được phát hiện ngay trước khi xảy ra triệu chứng.

Xơ vữa động mạch là một tiến trình liên tục kéo dài hàng chục năm từ khi xuất hiện các yếu tố nguy cơ tim mạch, hình thành vệt mỡ rồi mảng xơ vữa để cuối cùng bị nứt vỡ thành lập huyết khối trong lòng mạch và tạo nên các biến cố mạch máu trên lâm sàng. Trong các mảng xơ vữa sẽ có canxi lắng đọng và chỉ xảy ra tại các động mạch bị xơ vữa và không hiện diện trong thành động mạch bình thường. Canxi xuất hiện ban đầu chỉ với lượng nhỏ nhưng sẽ được tìm thấy với lượng nhiều hơn trong những sang thương tiến triển khi tuổi cao hơn. Chính vì vậy, vôi hóa động mạch vành hầu như luôn luôn hiện diện ở những người mắc bệnh mạch vành và mức độ vôi hóa cũng được xem như “tuổi của động mạch vành”.

Dựa trên những đặc tính này, từ lâu y giới đã biết là có thể thấy vôi hóa động mạch vành khi soi X-quang ngực, tuy nhiên phương pháp này lại không thể định lượng được mức độ vôi hóa một cách khách quan. Kế tiếp đó, sự ra đời của máy chụp cắt lớp điện toán với chùm điện tử đã đánh dấu một bước ngoặt trong khảo sát vôi hóa động mạch vành. Máy đã quét được canxi vành bằng tia X như cách chụp cắt lớp thông thường bằng tia X với những lát cắt rất mỏng và vận tốc ghi hình nhanh để giảm sự nhiễu tín hiệu do cử động. Số lát cắt được thực hiện thường là từ 30 đến 40 lát suốt chiều dọc của tim.

Từ đó, hệ mạch vành đã được tái dựng hình và tính toán được độ vôi hóa mạch vành với thang điểm Agatston hoặc thang điểm thể tích. Tuy nhiên, điểm vôi hóa đo theo phương pháp diện tích – đậm độ của Agatston là phổ biến nhất và được nghiên cứu nhiều nhất và được chia làm 4 mức độ như sau:

• 0 điểm: không mảng vôi hóa
• 1 – 99 điểm: vôi hóa nhẹ (nguy cơ thấp, tỷ lệ tử vong hoặc nhồi máu cơ tim hàng năm dưới 1%)
• 100 – 399: vôi hóa trung bình (nguy cơ trung bình, tỷ lệ tử vong hoặc nhồi máu cơ tim hàng năm từ 1% đến 3%)
• Từ trên 400 điểm: vôi hóa nặng (nguy cơ cao, tỷ lệ tử vong hoặc nhồi máu cơ tim hàng năm trên 3%)

Bằng cách quét canxi vành, mức độ nặng của bệnh lý trên động mạch vành còn tùy thuộc vào vị trí vôi hóa. Theo đó, những tổn thương trên thân chung động mạch vành trái và đoạn gần của các động mạch vành nguy hiểm hơn đoạn giữa và đoạn xa. Đồng thời, các đốm vôi hóa nhỏ lại thường đi đôi với các mảng xơ vữa hỗn hợp gây hẹp lòng mạch vành đáng kể và có thể nguy hiểm hơn mảng vôi hóa lớn.

Ngoài ra khi điểm vôi hóa >400 điểm, bệnh nhân có chỉ đinh chụp DSA hệ động mạch vành hoặc trường hợp điểm vôi hóa <400 nhưng có vị trí vôi hóa nhiều tại 1 vị trí mà bệnh nhân có triệu chứng: ĐAu tức ngực, triệu chứng trên điện tim... => chỉ định chụp DSA động mạch vành.

Xơ vữa động mạch là bệnh lý viêm thành động mạch liên quan đến những thay đổi chuyển hóa và là nguyên nhân hàng đầu của bệnh tim mạch. Bệnh tim mạch do xơ vữa gồm các bệnh lý thiếu máu cơ tim, bệnh mạch máu não và bệnh động mạch ngoại biên. Đây là bệnh lý gây tử vong nhiều nhất tại các nước trên thế giới, bao gồm các nước đã phát triển lẫn đang phát triển. Vì vậy, vai trò phòng ngừa tiên phát bệnh tim mạch do xơ vữa là rất quan trọng. Trong đó, bước đầu tiên trong dự phòng tiên phát là đánh giá nguy cơ bệnh tim mạch do xơ vữa và từ khả năng mắc phải bệnh tim mạch do xơ vữa trong tương lai mà có mức độ điều trị phù hợp.

Với những giá trị như trên, hình ảnh vôi hóa mảng xơ vữa được quan sát thấy trực tiếp trên mạch vành được tính toán thành điểm vôi hóa mạch vành càng ngày càng cho thấy các ưu điểm vượt trội trong nhận định bệnh nhân có nguy cơ cao tim mạch. Dù điểm vôi hóa mạch vành có nhiều khác biệt giữa giới, tuổi và các nhóm sắc tộc, quét canxi vành đang từng bước là công cụ thay thế hữu ích cho các phương tiện trước nay để đánh giá gánh nặng xơ vữa mạch máu trong tương lai. Như vậy, quét canxi vành phát hiện sớm bệnh lý tim mạch và điểm vôi hóa mạch vành càng cao sẽ là yếu tố tiên đoán càng mạnh cho bệnh mạch vành, đột quỵ và biến cố tim mạch xơ vữa mạch máu trong tương lai.

Khi lên lịch hẹn quét canxi vành, người bệnh thường không cần có sự chuẩn bị quá đặc biệt nào. Dù vậy, bạn vẫn có thể được yêu cầu tránh thực phẩm có chứa caffeine và hút thuốc trong ít nhất bốn giờ trước khi thực hiện. Ngoài ra, khi đến làm thủ tục, bạn cũng sẽ được yêu cầu cởi bỏ quần áo phía trên thắt lưng và mặc áo choàng chuyên dụng; đồng thời, bạn cũng sẽ cần phải tháo đồ trang sức quanh cổ hoặc gần ngực nhằm tránh tạo ra những hình ảnh nhiễu khi chụp.

Trước khi quét canxi vành bắt đầu, kỹ thuật viên sẽ gắn các cảm biến, được gọi là điện cực, vào ngực của bạn. Chúng kết nối với điện tâm đồ để ghi lại hoạt động của tim trong quá trình thực hiện và điều phối thời gian của hình ảnh X-quang giữa các nhịp tim. Suốt quá trình này, bạn vẫn hoàn toàn nằm ngửa trên một bàn di động, trượt tự động vào máy quét được điều khiển bởi kỹ thuật viên bên ngoài.

Bên cạnh đó, bạn có thể được chỉ định dùng thuốc làm chậm nhịp tim. Điều này giúp đảm bảo hình ảnh rõ ràng. Nếu bạn quá lo lắng hoặc căng thẳng trong môi trường bệnh viện, bạn có thể được cho dùng thêm thuốc an thần để giúp bạn giữ bình tĩnh hơn. Tuy vậy, điều tốt nhất để tránh những phản ứng bất lợi này là bạn cần nằm yên và nín thở trong vài giây trong khi các hình ảnh cắt lớp được chụp. Kỹ thuật viên vận hành máy quét canxi vành từ phòng bên cạnh nhưng có thể quan sát và nói chuyện với bạn trong toàn bộ thời gian thực hiện vào khoảng 10 đến 15 phút.

Sau khi quét canxi vành, bạn có thể ra về và tiếp tục các hoạt động hàng ngày mà không có lưu ý gì đặc biệt. Thời điểm trả kết quả sẽ được hẹn với bạn trong các ngày sau đó.

Kết quả của quét canxi vành thường được đưa ra dưới dạng điểm Agatston. Đây là những điểm số phản mật độ của canxi trong động mạch vành của bạn cũng như nguy cơ mắc phải biến cố tim mạch trong tương lai. Khi có sự hiện diện của canxi, bạn sẽ có điểm Agatston lớn hơn 0. Khi điểm càng cao, nguy cơ mắc bệnh tim sẽ là tỷ lệ thuận.

Lúc này, dựa trên kết quả của quét canxi vành, bác sĩ có thể lập kế hoạch theo dõi, điều trị dự phòng và đánh giá hiệu quả điều trị phòng ngừa bệnh lý tim mạch. Song song đó, ngoài chế độ dùng thuốc, bạn cũng cần xây dựng cho mình chế độ ăn uống, lối sống phù hợp để giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch nói chung.

Ths.Bs Lê Xuân Thiệp có thế mạnh trong thực hiện các kỹ thuật cộng hưởng từ, cắt lớp vi tính nâng cao và khó như: Chụp cắt lớp vi tính mạch vành, chức năng tim, Cộng hưởng từ mạch não, tưới máu não và các tạng,..

Nếu nhận thấy các vấn đề bất thường về sức khỏe bạn nên thăm khám và tư vấn với các bác sĩ chuyên khoa.

Video đề xuất:

Bệnh tim mạch: Cứ 2 giây lại có 1 người tử vong