Siêu âm Doppler màu mạch máu gan

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm Doppler mạch máu là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh rất có giá trị giúp đánh giá các tổn thương mạch máu về hình thái giải phẫu, thay đổi huyết động, từ đó giúp bác sĩ lâm sàng đưa ra chỉ định điều trị phù hợp.

Siêu âm Doppler màu đặc biệt cung cấp các thông tin quan trọng về khối u như: Khối u có tăng sinh mạch hay không, mạch máu quanh khối u như thế nào. Tuy nhiên với những khối ung thư nhỏ siêu âm góp phần chỉ đường để sinh thiết chẩn đoán. Ngoài ra, Siêu âm Doppler còn được sử dụng để kiểm soát sau điều trị bệnh lý gan, gồm cả ghép gan và nối tắt cửa-chủ trong gan qua đường tĩnh mạch cảnh (TIPS).

Chỉ định siêu âm Doppler gan trong các trường hợp sau:

• Các khối u gan.
• Nghi ngờ bất thường mạch máu gan
• Xơ gan
• Suy tim phải
• Theo dõi điều trị.

Xơ gan. Biểu hiện siêu âm Doppler của xơ gan tiến triển gồm có gan teo lại, bờ gan mấp mô dạng nốt, dòng chảy trong tĩnh mạch cửa chậm, và động mạch gan giãn hình xoắn ruột già.

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Siêu âm Doppler cho hình ảnh đảo chiều dòng chảy tĩnh mạch cửa. Đây là một dấu hiệu đặc trưng của tăng áp lực tĩnh mạch cửa và thường xuất hiện ở các bệnh nhân có bệnh gan tiến triển gặp trong xơ gan, u gan,...
• Tuần hoàn bàng hệ cửa - chủ. Biểu hiện siêu âm của tăng áp lực tĩnh mạch cửa gồm có lách to, đường kính tĩnh mạch cửa tăng, và nhìn thấy rõ các mạch máu bàng hệ cửa-chủ. Các tĩnh mạch giãn có thể gây ra các biến chứng lớn như xuất huyết dạ dày ruột và bệnh não do gan.

• Giãn các tĩnh mạch dạ dày - thực quản. Xác định giãn tĩnh mạch bàng hệ dạ dày - thực quản là quan trọng, vì đây là nguyên nhân gây xuất huyết ồ ạt, đe dọa tính mạng. Siêu âm Doppler phổ và màu dòng chảy tĩnh mạch cửa bên trong các tĩnh mạch đó giúp chẩn đoán xác định.
• Tĩnh mạch cạnh rốn thông. Tĩnh mạch cạnh rốn là một mạch máu bàng hệ cửa - chủ phổ biến, dễ phát hiện bằng siêu âm Doppler màu, đặc biệt trong các trường hợp xơ gan do rượu.
• Huyết khối tĩnh mạch cửa. Nguyên nhân huyết khối tĩnh mạch cửa:
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa, xơ gan, viêm ruột , viêm túi thừa, viêm ruột, viêm tụy, chấn thương gây nhiễm trùng ổ bụng gây ra xuất huyết
• Mất nước, viêm rốn là các yếu tố nguy cơ huyết khối tĩnh mạch cửa ở trẻ nhỏ.
• Ung thư biểu mô tế bào gan là nguyên nhân huyết khối ác tính phổ biến nhất. Ung thư biểu mô đường mật vùng rốn gan thường bao bọc tĩnh mạch cửa, nhưng ít gây huyết khối ác tính.

Hình ảnh siêu âm Doppler màu của huyết khối trong tĩnh mạch cửa là tổ chức sinh âm gây giãn lòng tĩnh mạch, có thể giảm âm hoặc trống âm và lòng mạch có khẩu kính bình thường, đặc biệt trong trường hợp huyết khối cấp tính, đơn thuần.

• Hội chứng Budd - Chiari. Hội chứng Budd-Chiari phát hiện khi siêu âm thang xám không nhìn thấy các tĩnh mạch gan. Ngoài ra còn có thành tĩnh mạch gan dày, khẩu kính các tĩnh mạch không đều, và tĩnh mạch bàng hệ ngoằn ngoèo.
• Đánh giá shunt cửa - chủ trong gan sau khi đặt stent qua tĩnh mạch cảnh. Siêu âm TIPS có thể gặp khó khăn do xơ gan, làm teo nhỏ nên stent nằm sâu trong gan. Rối loạn chức năng của TIPS phát hiện qua siêu âm Doppler màu mạch máu gan biểu hiện là giảm tốc độ trong thân tĩnh mạch cửa.