Tìm hiểu kháng insulin và béo phì

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Cố vấn chuyên môn, Thạc sĩ, Bác sĩ Đỗ Xuân Chiến - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Béo phì là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến cho bệnh nhân dễ dàng mắc bệnh tiểu đường do kháng insulin. Lượng mỡ trong cơ thể người béo phì quá nhiều làm việc chuyển hóa đường trở nên phức tạp và khó khăn hơn.

Kháng insulin được đánh giá là một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng, bởi nó làm tăng cao nguy cơ phát triển nhiều bệnh nguy hiểm bao gồm:

• Bệnh tiểu đường tuýp 2 (nguy cơ cao nhất)
• Bệnh tim mạch: Bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não...
• Gan nhiễm mỡ
• Hội chứng buồng trứng đa nang
• Một số bệnh ung thư

Riêng đối với những người đã mắc các bệnh lý kể trên thì tình trạng kháng insulin là nguyên nhân khiến cho bệnh ngày một nặng lên. Chẳng hạn như đối với người bệnh tiểu đường tuýp 2, kháng insulin là nguyên nhân chính làm cho đường huyết tăng cao và khó kiểm soát hơn theo thời gian.

Ở những người béo phì, khả năng tổng hợp insulin của tuyến tụy giảm trong kéo theo khả năng chuyển hóa glucose cũng giảm theo. Điều này khiến cho những người thừa cân béo phì có nguy cơ cao dư thừa lượng đường huyết, biến những đối tượng này thành nạn nhân của bệnh tiểu đường.

Béo phì không phải là nguyên nhân trực tiếp tạo ra bệnh, nhưng là một trong những nguy cơ rất lớn dẫn đến căn bệnh này.

Theo thống kê, hiện nay có đến 50% dân số Việt Nam mắc đái đường bị tình trạng thừa cân, béo phì. Còn theo các chuyên gia, thực chất có sự liên quan chặt chẽ giữa trọng lượng cơ thể và khả năng kháng insulin.

Năm 1962 James Neel đã giả thiết rằng sở dĩ bệnh đái tháo đường phát triển nhanh trên mức độ toàn cầu vì có những yếu tố trợ giúp trong môi trường vào yếu tố tiềm tàng có sẵn trong cơ thể; đó là yếu tố gen.

Điểm chính yếu của giả thuyết này là yếu tố về "Gen tiết kiệm". Ngày nay khi mà xã hội đạt tới mức xã hội hoá cao, lao động thể lực giảm xuống, tình trạng thừa mỡ, thừa năng lượng tăng lên thì yếu tố này cũng đã được xem là thủ phạm của cả bệnh béo phì và đái tháo đường type 2.

Trong thực tế nhiều bằng chứng khoa học chứng minh rằng giảm cân sẽ kéo theo tình trạng tăng nhạy cảm của insulin và ngược lại. Dr. Sims thấy nếu cân nặng tăng 20 - 25 phần trăm thì xuất hiện tình trạng tăng insulin máu và kháng insulin sẽ xuất hiện.

Bước vào độ tuổi trung niên cũng là giai đoạn cơ thể bắt đầu có dấu hiệu suy giảm về sức khỏe và khiến con người dễ mắc các bệnh về rối loạn chuyển hóa mỡ máu, tiểu đường, acid uric, các bệnh lý về tim mạch.

Nguyên nhân chủ quan là do chế độ ăn uống không hợp lý, cộng với thói quen ít vận động sinh ra béo phì, điều này khiến cho các bộ phận trong cơ thể bắt đầu có dấu hiệu thoái hóa và đặc biệt là xuất hiện hiện tượng rối loạn chuyển hóa các chất, đây chính là điều kiện thuận lợi nhất để bệnh đái tháo đường tìm đến.

Theo các thống kê từ những năm trở lại đây, tỷ lệ mắc bệnh ở người béo phì cao gấp 3 lần so với người gầy và tỉ lệ thường gặp nhất là ở độ tuổi từ 40 trở lên.

Ngày nay, bệnh đái đường đang ngày càng trẻ hóa, chủ yếu là do đời sống phát triển, kéo theo chế độ ăn uống thiếu kiểm soát, quá dư thừa chất dinh dưỡng.

Lời khuyên tốt nhất cho người béo phì mắc bệnh đó là cần thiết phải giảm cân. Việc này sẽ giúp giảm đi các tế bào mỡ, là chìa khóa để giảm thiểu hiện tượng kháng insulin, đồng thời giúp chuyển hóa đường tốt hơn.

Cũng theo tiến sĩ Anthony Komaroff, thông thường nếu bạn giảm được từ 5-10% trọng lượng cơ thể ban đầu, lúc này bạn sẽ kiểm soát được sự tăng đường huyết dễ dàng hơn.

Để ổn định đường huyết, giảm thiểu các khả năng biến chứng tiểu đường, những người béo phì phải cần tuân theo các quy tắc dưới đây:

• Đầu tiên cần hạn chế tình trạng tăng cân ngoài ý muốn, cách đơn giản là bằng hãy xây dựng một chế độ ăn cho người tiểu đường phù hợp.
• Nên sử dụng nhiều hơn trong bữa ăn các thực phẩm chứa nhiều chất xơ, các loại rau xanh, trái cây tươi, đồng thời cần tránh các thức ăn giàu ngọt giàu tinh bột và các chất kích thích như thuốc lá, rượu, bia,...
• Bên cạnh đó chế độ luyện tập cũng không được lơ là, bạn cần tích cực tập thể dục thể thao nhẹ như đạp xe, cầu lông, bơi lội... mục đích là để nhanh chóng có thể tiêu hao bớt đi lượng mỡ dư thừa.
• Tuân thủ nghiêm phác đồ hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường của bác sĩ.

Dù có thể chưa mắc tiểu đường, những những người béo phì vẫn thuộc nhóm người có nguy cơ mắc bệnh cao nhất với biểu hiện kháng insulin. Vì vậy, một kế hoạch ăn uống điều độ kết hợp luyện tập hợp lý là cách làm thông minh để điều chỉnh cân nặng, giảm thiểu khả năng bệnh xuống mức thấp nhất.