Bệnh cơ tim chu sản

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh - Bác sĩ Cấp cứu - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Hiện nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây bệnh cơ tim chu sản. Đây là một loại bệnh cơ tim giãn vô căn, bắt đầu bằng chuỗi phản ứng viêm, khiến cơ tim bị tổn thương, giảm sức co bóp, từ đó dẫn đến suy tim, bệnh phần lớn xuất hiện ở phụ nữ sau sinh, tuy nhiên, bệnh cũng có thể gặp ở thai phụ trong những tháng cuối thai kỳ.

Bệnh cơ tim chu sản cho thấy tình trạng suy tim nhưng không rõ nguyên nhân và có liên quan đến hoạt động sinh sản ở phụ nữ. Đây là căn bệnh hiếm, phần lớn xuất hiện ở phụ nữ sau sinh, tuy nhiên, bệnh cũng có thể gặp ở thai phụ trong những tháng cuối thai kỳ.

Nhìn chung, phụ nữ mắc bệnh cơ tim chu sản gặp phải tình trạng suy tim với đặc điểm như sau:

• Thời điểm khởi phát bệnh: tháng cuối thai kỳ hoặc sau sinh khoảng 5 tháng.
• Nguyên nhân gây bệnh: Không xác định được.
• Tiền sử bệnh: Không có.

Hiện nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây bệnh cơ tim chu sản. Đây là một loại bệnh cơ tim giãn vô căn, bắt đầu bằng chuỗi phản ứng viêm, khiến cơ tim bị tổn thương, giảm sức co bóp, từ đó dẫn đến suy tim.

Mặc dù có nhiều giả thuyết được đưa ra, tuy nhiên, các bác sĩ cho rằng có 2 nguyên nhân chính liên quan đến bệnh cơ tim chu sản, đó là:

• Sự thay đổi hormone prolactin: Phụ nữ mang thai những tháng cuối và sau khi sinh có nồng độ hormone prolactin cao. Đây là hormone có vai trò quan trọng trong điều hòa hệ miễn dịch của cơ thể. Sự gia tăng sản xuất hormone này làm tăng khả năng đáp ứng miễn dịch và gây phản ứng, tác động đến tế bào cơ tim.
• Viêm cơ tim do virus: Viêm cơ tim do virus khiến cơ tim bị hoại tử, xơ hóa, chức năng tim bị suy giảm.

Ngoài ra, một số yếu tố sau được cho là làm tăng nguy cơ mắc bệnh cơ tim chu sản ở phụ nữ mang thai:

• Thai phụ lớn tuổi
• Đã từng mang thai nhiều lần hoặc mang thai đôi.
• Đã từng sinh mổ.
• Thai phụ bị suy dinh dưỡng, thiếu khoáng chất selenium hoặc quá lạm dụng cocain.
• Bị nhiễm trùng (Chlamydia hoặc enterovirus) hoặc nhiễm độc thai nghén nặng.
• Tiền sản giật

Một số triệu chứng bệnh cơ tim chu sản cũng tương tự như hội chứng suy tim như:

• Khó thở, đặc biệt khi hoạt động, vận động mạnh
• Phù mắt cá chân
• Rối loạn nhịp tim, tim đập nhanh
• Thuyên tắc mạch
• Bị ho khi nằm đầu thấp

Trong đó, các triệu chứng như khó thở, tim đập nhanh, phù mắt cá chân là những biểu hiện thường gặp ở thai phụ những tháng cuối, do đó gây khó khăn trong việc phát hiện và chẩn đoán bệnh. Nếu bệnh nhân suy tim sau sinh sẽ dễ chẩn đoán hơn.

4.1 Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh cơ tim chu sản

Để chẩn đoán bệnh cơ tim chu sản, các bác sĩ dựa vào những tiêu chuẩn sau:

• Suy tim xuất hiện vào tháng cuối cùng của thai kỳ hoặc sau khi sinh khoảng 5 tháng.
• Bệnh nhân không bị suy tim trước khi bệnh được phát hiện.
• Không xác định được nguyên nhân gây suy tim.

4.2 Phương pháp chẩn đoán bệnh cơ tim chu sản

• Siêu âm tim: Siêu âm được xem là phương pháp cận lâm sàng để chẩn đoán bệnh cơ tim chu sản, với kết quả hình ảnh là cơ tim dãn khi chỉ số phân suất tống máu (EF) nằm trong khoảng 20 - 30%, hoặc có thể dưới 20%. Đây cũng là phương pháp dùng để theo dõi điều trị bệnh.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) tim: Chụp MRI là phương pháp được sử dụng bổ sung để cung cấp kết quả chẩn đoán bệnh. Hình ảnh MRI có cản từ cho phép chẩn đoán cơ tim bị hoại tử do thiếu máu hay do viêm, với hình dạng tổn thương nội mạc hoặc xuyên thành. Trong khi đó, bệnh cơ tim chu sản cho kết quả hình ảnh MRI là những tổn thương cơ tim dạng nốt, hoặc dạng dải phía dưới thượng tâm mạc.
• Dấu ấn sinh học tim: Các chỉ số đo nồng độ BNP, NT-BNP, Troponin I, Troponin T tăng cao khi bị suy tim do sức căng thành thất tăng.
• Chẩn đoán loại trừ: Các bệnh lý tim mạch như nhồi máu cơ tim, tim bẩm sinh, van tim, viêm cơ tim, tăng áp động mạch phổi, ... cũng gây suy tim, tuy nhiên cần được loại trừ đối với bệnh cơ tim chu sản.

Nguyên tắc điều trị bệnh cơ tim chu sản cũng tương tự bệnh giãn cơ tim khác không do thiếu máu cục bộ gây ra. Phác đồ điều trị bệnh là:

• Hạn chế dịch và muối
• Tăng cường khả năng co bóp của cơ tim
• Giảm tiền tải và hậu tải
• Kiểm soát rối loạn nhịp tim
• Phòng ngừa thuyên tắc mạch

Tuy nhiên, tùy vào thời điểm phát hiện bệnh là trước sinh hay sau sinh sẽ sử dụng thuốc điều trị khác nhau để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.

5.1 Điều trị bệnh cơ tim chu sản đối với sản phụ trước sinh

Do xuất hiện vào những tháng cuối của thai kỳ nên điều trị bệnh cơ tim chu sản trong giai đoạn này cần phối hợp điều trị tim mạch và sản khoa. Bên cạnh đó, sản phụ được theo dõi và chăm sóc lúc chuyển dạ cũng như tư vấn phương pháp sinh nở phù hợp. Bệnh nhân được điều trị nội khoa như sau:

• Hạn chế nước < 2 lít/ngày.
• Hạn chế lượng muối 2 - 4 gram/ngày.
• Giảm tiền tải bằng thuốc lợi tiểu quai(Furosemide) vì an toàn với thai nhi. Tuy nhiên, thuốc này chỉ được dùng khi điều trị hạn chế dịch và muối không làm giảm các triệu chứng của bệnh cơ tim chu sản như phù ngoại biên.
• Sử dụng thêm thuốc giãn mạch (hydralazin hoặc nitrat) khi thuốc lợi tiểu không giúp giảm tiền tải.
• Tăng sức co bóp tim bằng thuốc Digoxin. Thuốc được chỉ định trong trường đã sử dụng các thuốc khác nhưng không làm thuyên giảm hoặc cải thiện triệu chứng suy tim.
• Điều trị suy tim do giãn cơ tim bằng thuốc chẹn beta, thuốc giúp làm giảm nhịp tim, kéo dài thời gian tâm trương, giúp làm tăng tưới máu cơ tim. Đây là thuốc không gây ra tác dụng đối với thai nhi nên sẽ được dùng trong trường hợp không chống chỉ định.
• Phòng ngừa thuyên tắc mạch trong điều trị bệnh cơ tim chu sản bằng Heparin trọng lượng phân tử thấp vì thuốc không đi qua nhau thai.
• Trước sinh, người bệnh cần được điều trị tối ưu tình trạng suy tim. Sinh thường qua đường âm đạo vẫn là phương pháp sinh tốt hơn so với sinh mổ để tránh các nguy cơ như mất máu, thuyên tắc phổi, viêm nội mạc tử cung. Tuy nhiên, sản phụ cần được gây tê vùng và giảm đau ngoài màng cứng để làm giảm các cơn đau lúc sinh. Bên cạnh đó, sản phụ cũng cần được điều trị các biến chứng cấp tính do suy tim gây ra như rối loạn nhịp tim, phù phổi cấp tính bằng các loại thuốc điều trị suy tim thường dùng.

5.2 Điều trị bệnh cơ tim chu sản đối với sản phụ sau sinh

Về cơ bản, sản phụ sau sinh cũng được điều trị bệnh cơ tim chu sản giống với trước sinh, cụ thể:

• Hạn chế dịch < 2 lít/ngày.
• Hạn chế lượng muối 2 - 4 gram/ngày.
• Điều hòa và cân bằng huyết áp, dịch ngoại bào bằng cách sử dụng thuốc ức chế men chuyển, chẹn thụ thể angiotensin II, cụ thể là Captopril và enalapril vì ít thuốc ít bài tiết qua sữa mẹ. Không sử dụng nhóm thuốc này trong điều trị bệnh cơ tim chu sản ở sản phụ trước sinh là do thuốc có thể gây thiếu ối, suy thai, thai nhi bị dị tật, ...
• Thuốc lợi tiểu kháng aldosteron(Spironolacton) được sử dụng đối với sản phụ có phân độ suy tim là III - IV theo Hội Tim mạch New York (NYHA) hoặc EF <40%. Nhóm thuốc này cũng không được dùng đối với sản phụ trước sinh.
• Phòng ngừa thuyên tắc mạch bằng Warfarin.

Bệnh cơ tim chu sản là bệnh hiếm gặp và ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi. Bệnh xuất hiện ở phụ nữ mang thai những tháng cuối với các triệu chứng thường gặp ở thai phụ nên người bệnh thường phát hiện muộn.