Y học hạt nhân là gì?

Hiện nay, việc ứng dụng y học hạt nhân trong chẩn đoán và điều trị các loại bệnh, đặc biệt là bệnh ung thư đang ngày càng trở nên phổ biến. Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là sự chính xác, an toàn và đem lại hiệu quả điều trị cao cho người bệnh.

Y học hạt nhân là một chuyên ngành y tế sử dụng các đồng vị phóng xạ, hoặc các dược phẩm phóng xạ để chẩn đoán, quản lý, điều trị và nghiên cứu một số căn bệnh như cường giáp, ung thư tuyến giáp, u lympho và đau xương.

Y học hạt nhân cũng được gọi là “X-quang được thực hiện từ bên trong” “phương thức hình ảnh sinh lý” hoặc “endo radiology” bởi vì nó có khả năng ghi lại bức xạ được phát ra từ bên trong cơ thể chứ không phải là bức xạ được tạo ra bởi các nguồn bên ngoài.

Hai phương thức chụp ảnh phổ biến nhất trong y học hạt nhân, bao gồm:

• Chụp cắt lớp phát xạ đơn photon (SPECT)
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET)

Với bước tiến vượt bậc của ngành y học, hiện nay y học hạt nhân đã được ứng dụng rất nhiều vào việc chẩn đoán và điều trị các loại bệnh lý khác nhau như: Chẩn đoán trong ung thư tuyến giáp hoặc chẩn đoán và đánh giá chức năng của thận, tiêu hóa, tim mạch, thần kinh, bệnh lý xương khớp, nội tiết thậm chí là trong nhi khoa.

Những trường hợp bị ung thư tuyến giáp biệt hóa sau khi phẫu thuật, bị đau di căn do ung thư xương, bệnh basedow cũng có thể ứng dụng y học hạt nhân để điều trị bệnh. Và hơn hết, phương pháp điều trị này đã mang lại kết quả rất đáng khích lệ với mức độ an toàn cao.

3.1 Sử dụng các đồng vị phóng xạ

Tùy thuộc vào từng loại tình trạng y tế mà các đồng vị phóng xạ hoặc các dược phẩm phóng xạ được đưa vào trong cơ thể con người bằng nhiều đường khác nhau, ví dụ như uống hoặc tiêm. Các chất đồng vị phóng xạ có thể là tự nhiên hoặc nhân tạo, khi được đưa vào cơ thể sẽ đi theo dòng tuần hoàn đến từng cơ quan, tế bào của người bệnh dưới các dạng như rắn, lỏng, khí, dịch,...

Bên cạnh đó, việc lựa chọn loại đồng vị phóng xạ hoặc một dược phẩm phóng xạ thích hợp còn phụ thuộc vào từng loại bệnh. Từ đó, giúp tập trung chính xác vào nơi bị tổn thương của cơ thể. Nhờ vào phương pháp này mà các bác sĩ có thể chẩn đoán sớm và chính xác bệnh lý của một cơ quan cụ thể trong cơ thể, đồng thời điều trị tập trung chính vào một vị trí mà không làm ảnh hưởng nhiều tới các tổ chức xung quanh.

Ứng dụng y học hạt nhân vào việc chẩn đoán và điều trị bệnh là một phương pháp điều trị có chọn lọc, điều trị trúng đích nên thường mang lại kết quả cao và an toàn đối với người bệnh.

Ưu điểm vượt trội của y học hạt nhân là các tia bức xạ có quãng chạy và khả năng đâm xuyên trong tổ chức rất ngắn cho nên các tế bào ác tính hay các tế bào gây ra bệnh sẽ bị tiêu diệt một cách nhanh chóng và có chọn lọc, không gây ảnh hưởng tới các khu vực lân cận. Nhờ vào ưu thế vượt trội này mà nó thường được áp dụng nhiều trong việc điều trị ung thư, điển hình là ung thư di căn đa ổ, nhỏ, rải rác vào phổi hoặc xương...Ngoài ra, những phần phóng xạ không được hấp thụ hết sẽ được đào thải ra ngoài cơ thể thông qua đường nước tiểu và phân.

3.2 Sử dụng các nguồn bức xạ chiếu ngoài

Bên cạnh việc sử dụng các đồng vị phóng xạ nguồn hở để chẩn đoán và điều trị các loại bệnh thì việc sử dụng các nguồn bức xạ chiếu ngoài, chẳng hạn như máy gia tốc cũng được ứng dụng phổ biến. Nhờ vào việc ứng dụng máy xạ trị gia tốc tuyến tính trong điều trị ung thư mà các bệnh nhân có thể cải thiện đáng kể thời gian sống của mình.

Ví dụ như những bệnh nhân bị ung thư thực quản hoặc có các khối u ác tính ở vùng trung thất đều gặp nhiều khó khăn trong việc điều trị bằng xạ trị, bởi vì nhiều cơ quan lân cận có thể bị ảnh hưởng bởi bức xạ khi tiến hành xạ trị. Vì vậy xạ trị bằng máy gia tốc tuyến tính với kỹ thuật điều biến liều IMRT là một lựa chọn thích hợp cho các bệnh nhân ung thư nói chung.

Các bác sĩ sẽ sử dụng hình ảnh PET/CT để giúp xác định được chính xác khu vực có khối u ác tính, từ đó đưa ra kế hoạch xạ trị chính xác. Bởi vì nhiều trường hợp, chụp CT và MRI không phát hiện được các khối u, tuy nhiên có thể nhìn thấy rõ chúng trên hình ảnh PET. Vì vậy, ứng dụng kỹ thuật này sẽ đem lại hiệu quả điều trị cao hơn, chính xác hơn và an toàn hơn cho bệnh nhân.

Những phụ nữ đang trong thời kỳ mang thai hoặc đang cho con bú không nên lựa chọn phương pháp điều trị bằng y học hạt nhân. Bởi vì khi điều trị, nồng độ phóng xạ của các chất phóng xạ được đào thải qua sữa hoặc qua đường khác có thể làm ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của trẻ.

Ngoài ra, những bệnh nhân đã điều trị i-ốt 131 cho ung thư tuyến giáp thì sau khi điều trị ít nhất 12 tháng mới nên có thai để không làm ảnh hưởng tới những biến đổi về mặt di truyền cũng như tránh các tác dụng phụ cho cả mẹ và bé.

Nếu sử dụng đúng tất cả các kỹ thuật y học hạt nhân thì sẽ không gây ra bất cứ mối nguy hiểm nào tới sức khỏe cho người bệnh. Các phản ứng dị ứng ở thuốc liên quan tới phóng xạ còn thấp hơn nhiều so với các loại thuốc thông thường. Nếu bạn còn băn khoăn về mức độ rủi ro của phương pháp điều trị này thì bạn nên đến gặp bác sĩ y học hạt nhân để được tư vấn và tìm hiểu kỹ hơn về việc ứng dụng y học hạt nhân trong điều trị bệnh.

Vì vậy, bạn nên lựa chọn điều trị bằng y học hạt nhân tại các cơ sở y tế lớn, có uy tín không chỉ trong hệ thống các bệnh viện nói chung mà còn phải nổi bật, đi đầu trong lĩnh vực chẩn đoán, điều trị ung thư.

Bài viết tham khảo nguồn: hopkinsmedicine.org, cdc.gov