Giới thiệu về u thần kinh nội tiết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc - Bác sĩ Nội tổng quát - Nội tiết - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

U thần kinh nội tiết là một cái tên khá lạ, nhiều người chưa bao giờ nghe tới. U thần kinh nội tiết là một vấn đề tương đối phức tạp, và bài viết dưới đây sẽ giúp có những cái nhìn tổng quan nhất về u thần kinh nội tiết.

U thần kinh nội tiết (neuroendocrine tumor - NET) bắt nguồn từ những tế bào chuyên biệt của hệ thần kinh nội tiết của cơ thể. Những tế bào này mang đặc điểm của cả những tế bào chế tiết nội tiết tố, lẫn những tế bào thần kinh. Tế bào thần kinh nội tiết được tìm thấy ở khắp các cơ quan trong cơ thể, giữ vai trò giúp kiểm soát nhiều hoạt động của cơ thể qua việc tiếp nhận tín hiệu từ hệ thần kinh và đáp ứng lại các tín hiệu đó bằng cách sản xuất và giải phóng nội tiết tố. Nội tiết tố là những chất hóa học được vận chuyển theo dòng máu để nhằm đạt những tác động nhất định lên hoạt động của các tế bào hoặc cơ quan trong cơ thể.

Các tế bào thần kinh nội tiết vì một lý do nào đó bị thay đổi và không còn phát triển, hoạt động như bình thường nữa. Những thay đổi này khiến các tế bào nhân lên quá mức, tạo thành khối bất thường là khối u (u thần kinh nội tiết).

Tất cả các u thần kinh nội tiết đều được nhận định là mang tính chất ác tính (ung thư). Đa số các loại u thần kinh nội tiết đều mất nhiều năm để phát triển, và to lên khá chậm. Tuy nhiên một số loại lại có diễn tiến rất nhanh. Có loại u thần kinh nội tiết sản xuất nhiều hormone (U thần kinh nội tiết chức năng), loại khác thì không sản xuất hormone hoặc sản xuất không đủ gây triệu chứng (U thần kinh nội tiết không chức năng)

Mỗi năm tại Hoa Kỳ có hơn 12000 người được chẩn đoán mắc u thần kinh nội tiết. Số người được chẩn đoán mắc mới u thần kinh nội tiết mỗi năm tăng hơn 5%, chủ yếu là do sự tiến bộ trong chẩn đoán u thần kinh nội tiết (phát hiện được các ca bệnh mà trước đây sẽ không chẩn đoán được), bao gồm cả sự phát triển của các phương pháp chẩn đoán hình ảnh và nội soi, và sự tăng lên về nhận thức đối với u thần kinh nội tiết.

U thần kinh nội tiết hiếm gặp và có thể xuất hiện ở bất cứ nơi nào trong cơ thể, hầu hết ở phổi, ruột thừa, ruột non, trực tràng và tụy

Tiên lượng đối với u thần kinh nội tiết phụ thuộc rất nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm loại u thần kinh nội tiết mắc phải, vị trí của khối u, u có sản xuất nhiều hormone hay không, mức độ tiến triển của u và lan sang các bộ phận khác của cơ thể, khả năng loại bỏ khối u bằng phẫu thuật, và nhiều yếu tố khác.

Cho đến hiện nay, nguyên nhân gây ra u thần kinh nội tiết vẫn chưa được biết rõ ràng, nhưng có một số yếu tố nguy cơ có thể làm gia tăng khả năng mắc bệnh. Mặc dù các yếu tố nguy cơ có tác động tới sự phát triển của khối u, nhưng chúng gần như không phải là nguyên nhân gây ra khối u. Thêm vào đó, một người có thể có nhiều yếu tố nguy cơ cùng lúc nhưng không bao giờ xuất hiện khối u, và ngược lại, có người không có bất kì yếu tố nguy cơ nào nhưng vẫn phát triển khối u.

Đối với u thần kinh nội tiết, hiện chưa phát hiện được yếu tố nguy cơ nào có thể phòng tránh được. Những yếu tố nguy cơ sau có thể làm tăng khả năng xuất hiện u thần kinh nội tiết:

• Các hội chứng di truyền:
  • Đa u tuyến nội tiết type 1 (Multiple endocrine neoplasia type 1 - MEN 1): là một tình trạng di truyền liên quan tới gen MEN1, gen RET, hoặc gen CDKN1B, và đa u tuyến nội tiết typ 1 có liên hệ với một số loại u thần kinh nội tiết nhất định, bao gồm u thần kinh nội tiết tụy, u thần kinh nội tiết tuyến cận giáp, u thần kinh nội tiết tuyến yên, u thần kinh nội tiết phổi, u thần kinh nội tiết ống tiêu hóa.
  • Đa u tuyến nội tiết type 2 (Multiple endocrine neoplasia type 2 - MEN 2).
  • Hội chứng Von Hippel - Lindau: hội chứng Von Hippel - Lindau gây ra bởi sự đột biến của gen VHL, những người mắc hội chứng Von Hippel - Lindau có thể xuất hiện các khối u và nang ở các bộ phận khác nhau của cơ thể, bao gồm các u thần kinh nội tiết như u thần kinh nội tiết tụy, u thần kinh nội tiết tủy thượng thận.
  • U xơ thần kinh type 1 (neurofibromatosis type 1): u xơ thần kinh typ 1 do sự đột biến của gen NF1 gây ra, đột biến này có thể do thừa hưởng từ di truyền hoặc do đột biến ngẫu nhiên, và những người mắc u xơ thần kinh type 1 có nguy cơ cao xuất hiện u thần kinh nội tiết ống tiêu hóa, u thần kinh nội tiết tụy, u thần kinh nội tiết tủy thượng thận.
  • Xơ cứng củ phức tạp (tuberous sclerosis complex): những người mắc xơ cứng củ phức tạp có nguy cơ cao hơn xuất hiện u thần kinh nội tiết.
• Tiền sử gia đình có người mắc ung thư: nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tiền sử gia đình có người mắc bất kì loại ung thư nào (đặc biệt là những người có quan hệ huyết thống trực tiếp như cha mẹ, anh chị em ruột, con cái) cũng đều làm gia tăng nguy cơ xuất hiện u thần kinh nội tiết, tuy nhiên hiện vẫn chưa rõ việc gia tăng nguy cơ này là do các yếu tố về gen hay do lối sống tương tự nhau của các thành viên trong gia đình gây ra.
• Chủng tộc: thông thường u thần kinh nội tiết thường gặp ở người da trắng hơn người da đen, và yếu tố chủng tộc đã được xác định là một yếu tố nguy cơ.
• Giới tính: u thần kinh nội tiết hơi phổ biến hơn ở nữ giới so với nam giới, nhưng hiện vẫn chưa rõ lý do tại sao.

• Tuổi: u thần kinh nội tiết có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào, tuy nhiên trẻ em hiếm khi xuất hiện u thần kinh nội tiết. Độ tuổi thường gặp đối với u thần kinh nội tiết là từ 60 tuổi trở lên.
• Các yếu tố bệnh lý khác: một số bệnh lý nhất định có thể làm gia tăng nguy cơ xuất hiện một số loại u thần kinh nội tiết nhất định, chẳng hạn như những người mắc bệnh lý làm tổn thương dạ dày và gây giảm tiết acid đối mặt với nguy cơ cao hơn xuất hiện u thần kinh nội tiết ở dạ dày.
• Môi trường và chế độ ăn: hiện chưa có mối liên hệ nào giữa môi trường và chế độ dinh dưỡng, thức ăn với việc gia tăng nguy cơ xuất hiện u thần kinh nội tiết được biết tới.

Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc đã có hơn 10 năm học tập, nghiên cứu và làm việc trong lĩnh vực nội tiết. Bác sĩ Ngọc đã tốt nghiệp Thạc sĩ chuyên ngành Nội tổng quát tại trường Đại học Y Hà Nội và từng học Bác sĩ Nội trú tại Đại học Lyon (Pháp). Hiện tại bác sĩ Ngọc đang là bác sĩ điều trị tại khoa Khám bệnh và Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Bài viết tham khảo nguồn: cancer.net và webmd.com

XEM THÊM:

• Khi nào cần chụp cộng hưởng từ (MRI) toàn thân?
• Có mấy phương pháp xạ trị ung thư? Lựa chọn nào là hợp lý?
• Ung thư là gì? Sự khác biệt giữa tế bào ung thư và tế bào bình thường