Diễn biến bệnh viêm màng não mô cầu

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Đoàn Ngọc Quỳnh - Bác sĩ Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Bệnh viêm màng não do não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền theo đường hô hấp và có nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau, thay đổi từ sốt nhẹ đến bệnh cảnh viêm màng não, viêm não – màng não, nhiễm khuẩn huyết hay tiên triển ác tính gây tử vong sau vài giờ kể từ khi khởi phát

Bệnh viêm màng não do não mô cầu là hiện tượng viêm của các màng bao bọc hệ thần kinh trung ương do vi khuẩn Neisseria meningitides gây ra, tại Mỹ tỷ lệ tử vong của bệnh lên tới 13%. Đây là loại vi khuẩn phổ biến thứ 2 gây viêm màng não mủ ở trẻ em.

Bệnh viêm màng não do não mô cầu lây truyền theo đường hô hấp và có nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau, thay đổi từ sốt nhẹ đến bệnh cảnh viêm màng não, viêm não – màng não, nhiễm khuẩn huyết hay tiên triển ác tính gây tử vong sau vài giờ kể từ khi khởi phát. Bệnh cảnh lâm sàng thường nặng nề và cấp tính, tỷ lệ tử vong và di chứng cao nếu không điều trị kịp thời, đặc biệt nếu có viêm màng não mủ.

Mặc dù là bệnh ít gặp với tỷ lệ 0,26 ca/100000 người (theo thống kê của Mỹ) nhưng bệnh do não mô cầu có tốc độ lây lan nhanh, khả năng phát triển thành dịch vì lây truyền dễ dàng qua đường hô hấp (giọt bắn), đặc biệt ở những nơi tập trung đông người. Bệnh phát triển mạnh về mùa đông và hay gặp ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên. Ngoài ra, bệnh hay xảy ra và lan rộng tại các tập thể đông đúc, ở thành thị hơn nông thôn.

Bệnh não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, diễn biến nhanh trong vòng 24 giờ, mặc dù bệnh ít gặp nhưng hậu quả để lại rất nặng nề.

Bệnh thường khởi phát đột ngột với những biểu hiện như sốt cao đột ngột 39 – 40 độ C (có khi đến 40 – 41 độ C), có thể có kèm rét run, ho, đau họng, mệt mỏi, đau cơ, nôn vọt, nhức đầu, co giật. Trong các trường hợp nặng, trẻ sẽ li bì, bỏ ăn, bỏ chơi hoặc co giật và cuối cùng là hôn mê.

Trong vòng 1 – 2 ngày sau khi sốt, trên da trẻ sẽ xuất hiện các ban hình sao. Tử ban (ban bị hoại tử và lan truyền rất nhanh) màu đỏ thẫm hoặc xanh tím, đường kính 1-5 mm, có thể gộp lại thành đám, đôi khi có vùng da hoại tử, bề mặt bằng phẳng, không gồ lên mặt da. Tử ban xuất hiện sớm và lan nhanh rộng khắp người nhưng thường tập trung nhiều ở vùng thân mình và 2 chi dưới. Lúc này, tình trạng của trẻ có thể đã rơi vào nhiễm trùng nhiễm độc, sốc nhiễm trùng nặng, suy đa tạng và có thể tử vong nhanh trong vòng 24 giờ.

Để phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu cần thực hiện tốt vệ sinh cá nhân và nơi ở của trẻ, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường. Đặc biệt, phòng tránh bệnh đường hô hấp cho trẻ để hạn chế nguy cơ lây nhiễm mầm bệnh viêm màng não qua đường hô hấp khi sức khỏe suy giảm. Các biến chứng về hô hấp cũng là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của bệnh viêm màng não mô cầu.

Cách phòng chống chủ động tốt là tiêm chủng vắc xin não mô cầu theo khuyến cáo. Hiện tại, Việt Nam đang có vắc xin phòng 5 type huyết thanh là A, B, C, Y, W-135 là vắc xin phòng não mô cầu ACYW-135 và vắc xin phòng não mô cầu BC. Trẻ nên tiêm cả 2 loại vắc xin để có được miễn dịch với cả 5 type huyết thanh thường gặp của não mô cầu. Vắc xin BC có thể tiêm cho trẻ từ đủ 6 tháng tuổi trở lên, vắc xin ACYW-135 có thể tiêm cho trẻ từ đủ 9 tháng tuổi trở lên. Tuy nhiên để đạt được miễn dịch đủ và lâu dài trẻ cần được tiêm đủ liều và nhắc lại theo hướng dẫn của bác sĩ.