Microarray – Xét nghiệm gen bước đầu cho trẻ tự kỷ

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Thị Phương Hoa - Bác sĩ Tư vấn di truyền - Viện nghiên cứu Tế bào gốc và Công nghệ gen Vinmec

Kỹ thuật microarray (còn được gọi là CMA) phát hiện những bất thường cấu trúc nhiễm sắc thể. Theo đó, loại xét nghiệm gen này được nhận định là xét nghiệm bước đầu cho trẻ tự kỷ.

Trẻ bị rối loạn phát triển thần kinh, bao gồm chậm phát triển, thiểu năng trí tuệ, rối loạn phổ tự kỷ (ASD) hoặc dị tật bẩm sinh có thể có các bất thường di truyền mà theo truyền thống được phát hiện bằng cách sử dụng phân tích karyotype G-band. Karyotyping xác định các bất thường di truyền liên quan đến lâm sàng ở khoảng 5% trẻ em mắc các chứng rối loạn này. Tuy nhiên, Karyotyping hiện đã được thay thế bằng phân tích microarray (CMA). Vậy microarray là gì? Đây là phát hiện các bất thường nhiễm sắc thể không cân bằng như karotyping băng G nhưng cũng phát hiện các bất thường nhiễm sắc thể nhỏ hơn, ngày càng tăng hiệu quả chẩn đoán cho khoảng 20% ​​bệnh nhân. Do độ nhạy cao hơn, các xét nghiệm CMA nên được xem xét để đánh giá một đứa trẻ bị chậm phát triển không rõ nguyên nhân, khuyết tật trí tuệ, ASD hoặc dị tật bẩm sinh.

CMA hiện là xét nghiệm gen đầu tiên được khuyến nghị cho trẻ em bị rối loạn phát triển thần kinh, bao gồm ASD, bất kể có dị tật bẩm sinh đồng thời hay không. Thông tin chính xác về bộ gen từ xét nghiệm CMA có thể phát hiện nguyên nhân di truyền đối với biểu hiện lâm sàng của trẻ và có thể giúp điều chỉnh các đánh giá sâu hơn, nhắm tới mục tiêu quản lý lâm sàng.

Ví dụ: những người mắc hội chứng xóa 22q11.2 có thể biểu hiện các đặc điểm lâm sàng bao gồm khuyết tật phát triển hoặc học tập, ASD, dị tật tim, bất thường khuôn mặt, khuyết tật vòm miệng, suy giảm miễn dịch, hạ calci huyết và tâm thần. Một khi hội chứng này được chẩn đoán, các đánh giá y tế cụ thể cho trẻ em và người lớn như đánh giá miễn dịch (≤5 tuổi) và theo dõi nồng độ canxi trong suốt cuộc đời đã được xác định để giúp quản lý chăm sóc lâm sàng.

Ngoài ra, vì bệnh nhân xóa 22q11.2 có nguy cơ tâm thần phân liệt từ 25% đến 30% trong suốt cuộc đời, nên có các hướng dẫn cụ thể để theo dõi sự thay đổi so với các triệu chứng ban đầu, từ đó có điều trị hiệu quả.

Các hạn chế của CMA bao gồm không có khả năng phát hiện vị trí chuyển đổi cân bằng hiếm gặp, nơi điểm đứt gãy có thể phá vỡ vùng mã hóa của gen và làm bất hoạt nó. CMA không thể xác định chính xác cơ chế lặp hoặc mất đoạn, điều này có thể ảnh hưởng đến nguy cơ tái phát liên quan đến việc tư vấn trong tương lai cho cùng một chứng rối loạn CNV ở các thành viên khác trong gia đình.

Ngoài ra, hầu hết các microarrays được sử dụng cho CMA lâm sàng thông thường không thể phát hiện sự xóa hoặc sao chép ở cấp độ gen trừ khi gen được thiết kế nghiên cứu đặc biệt. Tuy nhiên, việc tiếp tục phát triển các phân tích dựa trên giải trình tự gen (toàn bộ exome – genome) và các thuật toán mới để xác định các đa hình số lượng bản sao từ dữ liệu này có thể sẽ khắc phục được những hạn chế này.