Tuyến yên sản xuất một số hormone hoặc hóa chất được giải phóng vào máu để kiểm soát các tuyến khác trong cơ thể. Nếu tuyến yên không sản xuất hoặc không sản xuất đủ một hoặc nhiều hormone này sẽ dẫn đến suy tuyến yên. Vậy các triệu chứng điển hình của bệnh lý suy tuyến yên là gì?
1. Suy tuyến yên và u tuyến yên là gì?
Tuyến yên là một tuyến chính nhưng chỉ có kích thước bằng hạt đậu nằm ở đáy não. Nó chỉ đạo các quá trình nhất định và kích thích các tuyến khác sản xuất hormone, đồng thời giúp kiểm soát chức năng của hầu hết các tuyến nội tiết khác trong cơ thể.
Một số khối u cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng của tuyến yên; điều này bao gồm các khối u não, khối u tuyến yên và khối u vùng dưới đồi. Khi khối u lớn hơn, nó có thể chèn ép và làm hỏng mô tuyến yên, do đó cản trở quá trình sản xuất hormone. Nguyên nhân phổ biến nhất của suy tuyến yên là khối u tuyến yên, còn được gọi là u tuyến yên. Một khối u tuyến yên thông thường là lành tính, tuy nhiên, nó gây áp lực lên phần còn lại của tuyến yên. Bên cạnh đó cũng hạn chế hoặc thậm chí phá hủy khả năng sản xuất hormone thích hợp của tuyến yên.
Hoạt động kém của tuyến yên cũng có thể do tác động của phẫu thuật hoặc xạ trị được sử dụng để điều trị khối u. Ít gặp hơn, suy tuyến yên có thể do nhiễm trùng (chẳng hạn như viêm màng não) trong hoặc xung quanh não hoặc do mất máu nghiêm trọng, do chấn thương đầu hoặc do các bệnh hiếm gặp khác nhau như bệnh sacoit (một bệnh giống như bệnh lao).
2. Triệu chứng điển hình của bệnh lý suy tuyến yên
2.1. Triệu chứng thường gặp
Các triệu chứng suy tuyến yên đôi khi không rõ ràng và có thể bị bỏ qua. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng thường phụ thuộc vào lượng hormone tuyến yên nào thấp và mức độ thiếu hụt hormone. Một số dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của suy tuyến yên bao gồm:
- Mệt mỏi
- Giảm sự thèm ăn
- Giảm cân
- Nhạy cảm hoặc không thể chịu lạnh
- Giảm khả năng chịu đựng trong tập thể dục
- Giảm ham muốn tình dục
- Khô khan
- Bọng mắt
- Thiếu máu
- Cảm giác nóng ran
- Kinh nguyệt không đều hoặc không có
- Rụng lông mu
- Không có khả năng sản xuất sữa mẹ
- Giảm lông mặt hoặc cơ thể ở nam giới
- Giảm khối lượng cơ và mật độ khoáng xương
- Tầm vóc thấp ở trẻ em
- Hội chứng Sheehan
Hội chứng Sheehan còn được gọi là suy tuyến yên sau sinh và có thể xảy ra ở phụ nữ bị xuất huyết tử cung nghiêm trọng trong khi sinh.
Hậu quả là mất máu trầm trọng gây chết mô trong tuyến yên của cô ấy và dẫn đến suy tuyến yên sau khi sinh. Nếu tuyến yên của phụ nữ bị thiếu máu do chảy máu nghiêm trọng trong khi sinh, tuyến này có thể mất khả năng hoạt động bình thường.
Các tình trạng làm tăng nguy cơ xuất huyết sản khoa bao gồm đa thai (sinh đôi hoặc sinh ba) và bất thường của nhau thai.
Các xét nghiệm máu sẽ thiết lập mức độ hormone và quét để loại trừ những bất thường khác của tuyến yên, chẳng hạn như khối u.
- Viêm tế bào lympho
Một nguyên nhân khác của suy tuyến yên có thể liên quan đến thai kỳ là viêm tuyến yên lymphocytic. Điều này là do viêm trong tuyến yên gây ra bởi các tế bào miễn dịch. Những lý do tại sao điều này xảy ra không được hiểu một cách rõ ràng.
2.2. Các triệu chứng phụ thuộc vào loại hormone tuyến yên bị thiếu hụt
Mặc dù các triệu chứng đôi khi bắt đầu đột ngột nhưng chúng thường bắt đầu dần dần và có thể không được nhận ra trong một thời gian dài. Các triệu chứng phụ thuộc vào loại hormone tuyến yên nào bị thiếu hụt. Trong một số trường hợp, việc sản xuất một loại hormone duy nhất của tuyến yên giảm. Điển hình hơn, mức độ của một số hormone giảm cùng một lúc (panhypopituitarism). Việc sản xuất hormone tăng trưởng, hormone tạo hoàng thể và hormone kích thích nang trứng thường giảm trước hormone kích thích tuyến giáp và hormone vỏ thượng thận.
Thiếu hormone tăng trưởng
Ở trẻ em, thiếu hormone tăng trưởng thường dẫn đến tăng trưởng kém và chiều cao thấp. Ở người trưởng thành, thiếu hụt hormone tăng trưởng không ảnh hưởng đến chiều cao do xương đã phát triển xong. Người lớn có thể có các triệu chứng không đặc trưng cho sự thiếu hụt hormone tăng trưởng như năng lượng thấp, chất lượng cuộc sống kém, thay đổi thành phần cơ thể như nhiều mỡ hơn, ít cơ hơn, và thay đổi mức cholesterol. Thiếu tăng trưởng (chiều cao) ở trẻ em và thanh thiếu niên, tăng mỡ cơ thể, không đạt được khối lượng xương tối đa bình thường hoặc giảm khối lượng cơ và xương.
Thiếu hụt gonadotropin (hormone kích thích nang trứng và hormone tạo hoàng thể)
Ở phụ nữ tiền mãn kinh, sự thiếu hụt các hormone này gây ra hiện tượng ngừng kinh nguyệt ( vô kinh ), vô sinh, khô âm đạo và mất một số đặc điểm sinh dục nữ.
Ở nam giới, sự thiếu hụt các hormone này dẫn đến teo (teo) tinh hoàn, giảm sản xuất tinh trùng và hậu quả là vô sinh, rối loạn cương dương và mất một số đặc điểm sinh dục nam.
Ở trẻ em, sự thiếu hụt các hormone này dẫn đến dậy thì muộn. Sự thiếu hụt hormone tạo hoàng thể và hormone kích thích nang trứng cũng có thể xảy ra trong hội chứng Kallmann, trong đó mọi người cũng có thể bị sứt môi hoặc hở hàm ếch, mù màu và không thể cảm nhận được mùi.
Thiếu hormone kích thích tuyến giáp
Thiếu hormone kích thích tuyến giáp dẫn đến tuyến giáp hoạt động kém ( suy giáp ), dẫn đến các triệu chứng như lú lẫn, không chịu được lạnh, tăng cân, táo bón và khô da. Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp suy giáp là do một vấn đề bắt nguồn từ chính tuyến giáp chứ không phải do nồng độ hormone tuyến yên thấp.
Thiếu hormone vỏ thượng thận
Sự thiếu hụt hormone vỏ thượng thận (ACTH) dẫn đến tuyến thượng thận hoạt động kém (bệnh Addison) gây mệt mỏi, huyết áp thấp, lượng đường (glucose) trong máu thấp và khả năng chịu đựng căng thẳng kém. Đây là tình trạng thiếu hụt hormone tuyến yên nghiêm trọng nhất. Nếu cơ thể không thể tạo ra bất kỳ ACTH nào thì người đó có thể chết.
Thiếu prolactin
Sự thiếu hụt prolactin làm giảm hoặc loại bỏ khả năng sản xuất sữa mẹ sau khi sinh con. Một nguyên nhân gây ra mức độ prolactin thấp và thiếu hụt các hormone tuyến yên khác là hội chứng Sheehan, một biến chứng hiếm gặp khi sinh con. Hội chứng Sheehan thường phát triển do mất máu quá nhiều và sốc khi sinh, dẫn đến phá hủy một phần tuyến yên. Các triệu chứng bao gồm mệt mỏi, rụng lông mu, lông nách, và không có khả năng sản xuất sữa mẹ. Sự thiếu hụt prolactin không có tác dụng phụ ở nam giới.
Thiếu hụt vùng dưới đồi
Vùng dưới đồi là một vùng nhỏ của não gần tuyến yên. Nó tạo ra các kích thích tố và các xung thần kinh kiểm soát tuyến yên. Do đó, các khối u ảnh hưởng đến vùng dưới đồi có thể gây ra sự thiếu hụt hormone tuyến yên. Chúng cũng có thể làm rối loạn các trung tâm kiểm soát sự thèm ăn, dẫn đến béo phì.
Thiếu hormone chống bài niệu (vasopressin).
Biểu hiện: Đi tiểu nhiều lần cả ngày lẫn đêm, nước tiểu loãng và khát nước nhiều.
Áp xe tuyến yên
Nghẽn tuyến yên là một nhóm các triệu chứng gây ra khi dòng máu đến tuyến yên bị tắc nghẽn, dẫn đến phá hủy mô và chảy máu. Thông thường, apoplexy tuyến yên xảy ra ở người có khối u tuyến yên. Các triệu chứng bao gồm đau đầu dữ dội, cứng cổ, sốt, khiếm khuyết thị trường và các vấn đề về cử động mắt. Chảy máu gây sưng tuyến yên, đè lên vùng dưới đồi, dẫn đến buồn ngủ hoặc hôn mê. Tuyến yên có thể đột ngột ngừng sản xuất hormone, đặc biệt là ACTH dẫn đến huyết áp thấp và lượng đường trong máu thấp.
Mất dần sự tiết hormone tuyến yên thường là một quá trình chậm. Nó có thể xảy ra trong khoảng thời gian vài tháng hoặc vài năm. Tuy nhiên, đôi khi suy tuyến yên bắt đầu đột ngột với các triệu chứng xuất hiện nhanh chóng.
Tựu chung lại, hormone tăng trưởng bị mất đầu tiên. Sau đó, sự thiếu hụt hormone luteinizing xảy ra. Việc mất hormone kích thích nang trứng, hormone kích thích tuyến giáp, hormone adrenocorticotropin và prolactin thường diễn ra muộn hơn nhiều.
Trên đây là những thông tin khá đầy đủ cung cấp cho độc giả hiểu về những triệu chứng của suy tuyến yên giúp người bệnh có thể theo dõi và cung cấp đầy đủ thông tin về triệu chứng cho bác sĩ điều trị, giúp ích cho quá trình điều trị đạt được kết quả như mong muốn.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: draxe.com, merckmanuals.com
