Cây, quả kha tử có tác dụng gì?

Cây kha tử là một loại dược liệu quý, chúng mọc hoang và được trồng nhiều ở một số tỉnh miền Nam nước ta. Theo dân gian, kha tử có tác dụng chữa một số bệnh, ví dụ như quả kha tử chữa ho, viêm họng, tiêu chảy, kiết lỵ,... Tham khảo bài viết này để biết thêm những thông tin hữu ích về loài cây này.

Cây kha tử còn được biết đến với tên gọi cây chiêu liêu, hạt chiêu liêu, kha lê hay kha lê lặc. Cây này có tên khoa học là Terminalia chebula, thuộc họ Bàng.

Cây kha tử là một cây thuốc quý, dạng cây gỗ cao từ 15 – 20m. Lá cây có cuống tương đối ngắn, mọc đối nhau. Hoa mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành, tràng hoa mùi thơm có màu trắng. Quả kha tử hình trứng, dài khoảng 3-5cm, đường kính 2,5-3 cm, 2 đầu nhọn và có 5 cạnh dọc. Vỏ quả có màu nâu nhạt. Hạt rất cứng, vị chua chát, thịt dày (khi khô chỉ còn 2 – 4mm). Cây này thường mọc ở các địa hình bằng phẳng ở ven sông suối, chân núi, dọc đường đi. Bên cạnh đó, cây kha tử mọc trên cả đất cát và đất pha sét. Cây kha tử có vỏ dày nên có thể chịu lạnh, khô và chịu lửa.

Cây kha tử mọc dại và được trồng ở một số tỉnh miền Nam nước ta như . Trên thế giới, loại cây này được trồng ở các nước Đông Nam Á (Lào, Thái Lan Campuchia, Miến Điện), Ấn Độ. Trước đây, Trung Quốc phải nhập Kha tử ở Việt Nam và Ấn Độ, hiện nay đã trồng được ở các tỉnh Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông.

Thời gian thu hoạch quả kha tử chín từ tháng 6 đến tháng 8. Nên chọn các quả già chín, vỏ ngoài có màu vàng ngà, thịt chắc phơi khô. Những quả còn non, ốp lép thì loại bỏ. Để sử dụng được quả Kha tử, trước tiên phải rửa sạch, phơi khô hoặc sấy khô. Dược liệu khô thu được bảo quản trong túi, chai, lọ, túi kín, để nơi khô ráo, tránh những nơi ẩm mốc. Trước khi dùng hãy rửa sạch lại, để ráo nước rồi sao khô lại, loại bỏ hạt, lấy phần thịt quả.

Kha tử là loại dược liệu có tính ôn, vị cay, đắng và se. Với những đặc tính này, quả kha tử có nhiều hiệu quả trong việc chỉ tả sáp tràng, chỉ khái, liễm phế. Loại dược liệu này không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc Đông y, mà còn dùng để bào chế nhiều loại thuốc chữa bệnh ngày nay. Các nhà khoa học đã chứng minh được những tác dụng của kha tử đối với sức khỏe thông qua các nghiên cứu lâm sàng. Trong kha tử có chứa một số hoạt chất quý hiếm sau:

• Tanin - hợp chất này có hàm lượng cao hiếm có (chiếm 24 – 26%) gồm axit galic, chebulic, egalic, luteolic,,... có khả năng kháng sinh tự nhiên.
• Chebutin, terchebin - các hoạt chất này có tác dụng chống co thắt cơ trơn.
• Đường glucose, fructose, arabinose, acid amin,...
• Tinh chất dầu vàng với thành phần chủ yếu là các acid béo như acid palmitic, oleic, linoleic,...

Nhờ chứa một số hợp chất trên mà kha tử có các tác dụng sau đây:

• Tiêu diệt các loại virus như virus adenovirus, HPV, virus cúm epstein – barr (EBV),... từ đó giúp điều trị khản tiếng, viêm họng, ho, cảm cúm.
• Ức chế hoạt động của nhiều loại virus ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và một số loại vi khuẩn gồm trực khuẩn bạch hầu, liên cầu khuẩn, trực khuẩn mủ xanh, tụ cầu vàng, Salmonella typhi, Pseudomonas aeruginosa.
• Giúp điều trị kiết lỵ kinh niên, tiêu chảy, chống co thắt cơ dạ dày, ruột, trợ tim.
• Trị chứng đổ mồ hôi trộm, trĩ nội, xích bạch đới,...
• Kha tử còn có tác dụng trong làm đẹp, được ứng dụng trong một số loại kem dưỡng da, trị mụn,...

Quả kha tử có thể được sử dụng để điều trị hiệu quả nhiều bệnh khác nhau. Tuy vậy, với mỗi trường hợp bệnh cụ thể sẽ cần phải kết hợp cùng các thảo dược khác theo tỷ lệ nhất định. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ kha tử hiệu quả.

3.1 Bài thuốc trị ho, viêm họng, khản tiếng

• Chuẩn bị: 4 quả kha tử, 4g cam thảo, 10g cát cánh.
• Rửa sạch dược liệu, sắc kỹ cùng 150ml đồng tiện nước tinh khiết, 150ml nước tinh khiết. Đun nhỏ lửa đến khi nước còn một nửa thì chắt lấy để uống. Uống liên tục trong vòng 10 ngày, bạn sẽ thấy các triệu chứng thuyên giảm đáng kể.

3.2 Bài thuốc trị ho hen do phế hư, ho mãn tính cùng khàn giọng

• Chuẩn bị: 10g kha tử, 5g hạnh nhân, 5g cam thảo.
• Dược liệu được rửa sạch với nước muối rồi sắc cùng với 600ml nước đến khi cô cạn còn lại 1/2 thì chắt lấy nước. Uống 3 lần/ngày, mỗi ngày 1 thang và liên tục uống trong 7 – 10 ngày, sẽ có những dấu hiệu chuyển biến tích cực.

3.3 Cách ngâm quả kha tử với mật ong trị chứng viêm họng, ho

• Chuẩn bị: Kha tử, mật ong
• Rửa sạch kha tử với nước muối loãng, để ráo nước.
• Bỏ kha tử vào lọ thủy tinh, đổ mật ong ngập lên trên, đậy kín nắp trong khoảng từ 2 – 3 tháng là dùng được.
• Ngậm dược liệu trong miệng, nhai phần thịt quả, ngày nên thực hiện từ 2 – 3 lần. Có thể chắt phần nước hòa cùng nước ấm, cho trẻ nhỏ uống 2 lần/ngày. Hãy kiên trì sử dụng đều đặn hàng ngày đến khi chấm dứt ho.

3.4 Bài thuốc trị chứng tiêu chảy, lỵ mãn tính, trĩ nội

Với những bệnh nhân mắc các bệnh trên cùng chứng nhiệt thì hãy tham khảo bài thuốc sau:

• Chuẩn bị: 10g kha tử, 5g hoàng liên, 5g mộc hương.
• Kha tử được rửa sạch với nước muối loãng, rồi phơi khô dưới bóng râm đến khi khô hoàn toàn.
• Tán dược liệu thành bột mịn. Khi sử dụng, lấy 3 – 6g bột kha tử cùng các dược liệu trên pha cùng với 200ml nước ấm. Uống 3 lần/ngày.

Nếu người bệnh mắc trĩ nội, tiêu chảy mãn tính, lỵ mãn tính kèm với hội chứng suy yến, hàn thì có thể sử dụng bài thuốc dưới đây:

• Chuẩn bị: 10g kha tử, 5g anh túc xác, 5g can khương.
• Các dược liệu được rửa sạch cùng với nước muối, phơi trong bóng râm rồi nghiền thành bột mịn. Pha 3 – 6g dược liệu cùng với 600ml nước ấm, uống 2-3 lần/ngày, sau một thời gian sẽ mang đến những chuyển biến tích cực.

3.5 Bài thuốc trị ngộ độc do thức ăn bị nhiễm khuẩn

• Chuẩn bị: Kha tử đã nướng chín bỏ hạt, 5g hoàng tiễn, 5g mộc hương
• Hoàng tiễn, mộc hương được rửa sạch với nước muối, phơi khô rồi nghiền tất cả dược liệu thành bột mịn.
• Bột dược liệu thu được chia thành 3 lần uống trong ngày, pha cùng với 200ml nước. Nên uống kiên trì từ 7-10 ngày.

3.6 Bài thuốc chữa xích bạch lỵ

• Chuẩn bị: 12 quả kha tử rửa sạch với nước muối, 6 quả để nguyên, 6 quả nướng đến khi thơm.
• Dùng nước sắc cam thảo là chính nếu người bệnh lỵ kèm mùi khó chịu, dùng nước sắc cam thảo để chiêu thuốc trường hợp lỵ kèm máu.

3.7 Bài thuốc trị vết thương lõm, sâu quảng

Chuẩn bị: 20 hạt kha tử, 20 quả ngũ bội tử cùng thanh đại, giáng hương mỗi vị 4g.

• Tán các dược liệu thành bột mịn, trộn hỗn hợp với lượng dầu mè vừa đủ rồi bôi vào vùng bị tổn thương. Bôi 2-3 lần/ngày cho đến khi khỏi hẳn.

Trước khi sử dụng các vị thuốc kha tử để điều trị bệnh,người dùng cần lưu ý những vấn đề sau để tránh gây hại đến sức khỏe.

• Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ các bài thuốc nào vì các thông tin về tác dụng, cách dùng thảo dược kha tử đều mang tính chất tham khảo.
• Không sử dụng dược liệu kha tử đối với những trường hợp người bệnh mắc hội chứng ngoại cảnh hoặc tích tụ nhiệt thấp.
• Những người mới táo bón, cảm ngoại tà tuyệt đối không dùng dược liệu kha tử.
• Phụ nữ mang thai, cho con bú, trẻ em cần hết sức thận trọng khi sử dụng dược liệu này vì chưa có nghiên cứu chứng minh có tác dụng phụ gì đối với bà bầu và trẻ nhỏ không? Để bảo đảm an toàn cho mẹ và bé hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Vị thuốc kha tử có thể bị giảm tác dụng khi dùng chung với thuốc tây. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi uống để có liệu trình điều trị tốt nhất
• Khi uống kha tử mà thấy các dấu hiệu bất thường như dị ứng, buồn nôn, đau đầu,...ngay lập tức ngưng sử dụng dược liệu và đến ngay cơ sở y tế uy tín để được hỗ trợ, điều trị kịp thời.

Trên đây là những thông tin hữu ích về cây kha tử. Bạn có thể tham khảo một số bài thuốc từ quả kha tử trên để trị một số bệnh như ho, viêm họng, kiết lỵ,...Tuy nhiên, trước khi sử dụng dược liệu này, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có thể đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.