Ghi điện cơ và tốc độ dẫn truyền của dây thần kinh

Ngày nay, để có thể nghiên cứu phản ứng điện của thần kinh, cơ và đánh giá sự mất phân bố thần kinh của cơ thì các bác sĩ có thể sử dụng phương pháp ghi điện cơ. Ngoài chức năng thăm dò, điện cơ còn có thể đo tốc độ dẫn truyền vận động và cảm giác, đặc biệt là chẩn đoán điện ở ngoại biên.

Ghi điện cơ (electromyography) và đo tốc độ dẫn truyền thần kinh (nerve conduction studies) là một kỹ thuật được sử dụng phổ biến trong thăm khám, chẩn đoán bệnh. Nó dùng để nghiên cứu phản ứng điện của thần kinh và cơ, cũng như đánh giá sự mất phân bố thần kinh của cơ. Hay nói một cách dễ hiểu thì khi các tế bào thần kinh vận động dẫn truyền các tín hiệu điện sẽ gây ra sự co cơ, và bản ghi điện cơ chính là sự phiên dịch các tín hiệu này thành âm thanh, biểu đồ hay các giá trị bằng số mà các chuyên gia sẽ đọc được.

Khi đo điện cơ, các bác sĩ sẽ sử dụng các thiết bị rất nhỏ gọn là các điện cực để dẫn truyền và phát hiện các tín hiệu điện này. Đồng thời, các điện cực bằng kim châm sẽ châm trực tiếp vào bắp cơ để ghi lại hoạt động của cơ đó. Kết quả ghi điện cơ có thể giúp bác sĩ nhận thấy các bất thường về thần kinh hay cơ hoặc dẫn truyền của nơi tiếp xúc thần kinh và cơ.

Khảo sát tốc độ dẫn truyền dây thần kinh chính là một phần khác của điện cơ, nó sử dụng các điện cực để gắn lên da giúp đo tốc độ và khoảng cách của các tín hiệu dẫn truyền giữa hai hay nhiều điểm.

Lợi ích của đo điện cơ là giúp đánh giá chức năng của các dây, rễ thần kinh ngoại vi, khớp thần kinh - cơ và các cơ. Đồng thời nó giúp bác sĩ chẩn đoán xác định, chẩn đoán phân biệt bản chất tổn thương sợi trục hay tổn thương phối hợp, tế bào thần kinh vận động, myelin và chẩn đoán định khu, tiên lượng bệnh để từ đó xác định nguyên nhân của bệnh và đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả nhất.

Ngoài ra, cũng không thể phủ nhận lợi ích của đo điện cơ trong việc chẩn đoán tình trạng bệnh ở các trường hợp bệnh nhân có biểu hiện của rối loạn thần kinh và cơ như:

• Đau cơ hay vọp bẻ;
• Một số kiểu đau chân tay;
• Cảm giác châm chích ở da;
• Cảm giác tê cứng;
• Yếu cơ.

Kết quả điện cơ giúp xác định chẩn đoán hoặc loại trừ một số bệnh như:

• Các rối loạn thần kinh ngoài tủy sống (thần kinh ngoại biên) như hội chứng ống cổ tay hoặc bệnh thần kinh ngoại biên;
• Các bệnh lý cơ như viêm đa cơ hoặc loạn dưỡng cơ;
• Các rối loạn ảnh hưởng đến tế bào thần kinh vận động của não hay tủy sống như xơ cứng cột bên teo cơ hoặc viêm tủy xám (polio);
• Bệnh thoát vị đĩa đệm và các rối loạn của rễ thần kinh

Tuân thủ nguyên tắc đo điện cơ đóng vai trò rất quan trọng, góp phần đảm bảo kết quả đo chính xác và không sai lệch. Thông thường, bệnh nhân sẽ được chỉ định đo điện cơ trong trường hợp:

• Định khu những tổn thương thần kinh cục bộ hoặc do chèn ép, bệnh đơn dây thần kinh, viêm dây thần kinh, bệnh rễ thần kinh, bệnh tế bào thần kinh vận động, bệnh lý đám rối thần kinh;
• Cần chẩn đoán các tổn thương cơ do thần kinh, do bệnh cơ hoặc các bệnh lý khác;
• Chẩn đoán hoặc khẳng định những nghi ngờ bệnh lý thần kinh ngoại biên;
• Chẩn đoán phân biệt những triệu chứng than phiền (ghi điện cơ chi trên, ghi điện cơ chi dưới...);
• Chẩn đoán và tiên lượng tổn thương dây thần kinh do chấn thương.

Trường hợp bệnh nhân đang điều trị bằng thuốc chống đông thì chống chỉ định đo điện cơ và khảo sát tốc độ dẫn truyền của dây thần kinh.

Để thực hiện phương pháp đo điện cơ, người bệnh cần phải vệ sinh tay chân thật sạch sẽ và được các bác sĩ giải thích về các bước tiến hành. Đối với trẻ em thì cần chuẩn bị trước tâm lý, hướng dẫn trẻ phối hợp trong quá trình đo điện cơ.

Quy trình ghi điện cơ đồ và đo tốc độ dẫn truyền của dây thần kinh diễn ra như sau:

Ghi điện cơ đồ bằng điện cực kim

• Bước 1: Người bệnh nằm ở tư thế giãn cơ.
• Bước 2: Nhân viên y tế tiến hành sát trùng vùng da cần khảo sát bằng điện cực kim.
• Bước 3: Tiến hành cắm điện cực kim xuyên qua da vào cơ, rồi đâm kim từng nấc một nhằm khảo sát các hoạt động điện do kim đâm gây ra. Để kim nằm im trong khi bắp cơ đang thư giãn hoàn toàn (không co cơ), nhằm tìm các hoạt động điện tự phát của cơ đó nếu có.

Tại thời điểm này, bác sĩ sẽ hướng dẫn người bệnh co cơ một cách nhẹ nhàng và để các đơn vị vận động phát xung rời rạc, khảo sát hình ảnh của từng điện thế của đơn vị vận động và yêu cầu người bệnh co cơ mạnh dần lên để khảo sát hiện tượng kết tập của các đơn vị vận động, cho tới mức người bệnh co cơ tối đa để xem hình ảnh giao thoa của các đơn vị vận động.

Đo tốc độ dẫn truyền của dây thần kinh vận động và cảm giác

• Bước 1: Đặt điện cực bề mặt đặt tại vị trí khối cơ có dây thần kinh thăm dò chi phối.
• Bước 2: Kích thích vào các điểm dọc theo đường đi của dây thần kinh.
• Bước 3: Tính tốc độ dẫn truyền của dây thần kinh.

Sau khi đo điện cơ, người bệnh có thể cảm thấy hơi tăng thân nhiệt hoặc có những vết bầm tím nơi châm kim, tuy nhiên, những vết bầm này sẽ mờ dần sau vài ngày. Dựa vào kết quả khảo sát, bác sĩ sẽ phân tích và đưa ra bản kết quả với người bệnh. Nếu có vấn đề bất thường thì có thể sẽ phải tiến hành thêm các xét nghiệm khác.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đang sử dụng phương pháp ghi điện cơ và tốc độ dẫn truyền của dây thần kinh trong chẩn đoán các bất thường về thần kinh và cơ. Kỹ thuật này được thực hiện bởi đội ngũ y bác sĩ Vinmec được đào tạo bài bản, giàu chuyên môn và kinh nghiệm; với sự hỗ trợ của trang thiết bị hiện đại, tiên tiến; chất lượng dịch vụ y tế chuyên nghiệp.