Loãng xương và đái tháo đường

Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Võ Khắc Khôi Nguyên - Bác sĩ chấn thương chỉnh hình, Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Loãng xương là một rối loạn đặc trưng bởi sức mạnh bộ xương bị suy giảm dẫn đến tăng nguy cơ gãy xương. Các gãy xương này có liên quan đến tỷ lệ tử vong đáng kể. Ngoài ra, trong những năm gần đây, người ta đã thấy rõ cả bệnh đái tháo đường type 1 và đái tháo đường type 2 có liên quan đến việc tăng nguy cơ gãy xương liên quan đến loãng xương.

Bệnh đái tháo đường là bệnh chuyển hóa được đặc trưng bởi tăng đường huyết do khiếm khuyết trong việc tiết insulin, đề kháng insulin hoặc cả hai.

Tăng đường huyết mãn tính của bệnh đái tháo đường gây ra rối loạn chức năng các cơ quan khác. Đái tháo đường là bệnh lý của xã hội hiện đại đang ngày càng phổ biến trên thế giới.

Trên toàn cầu, bệnh đái tháo đường ảnh hưởng đến khoảng 415 triệu người. Đến năm 2035, con số này sẽ tăng lên 592 triệu, và tiếp tục tăng lên 640 triệu vào năm 2040. Cứ sáu giây lại có một người chết vì bệnh tiểu đường.

Các biến chứng muộn của đái tháo đường là bệnh mạch máu nhỏ (bao gồm bệnh thận, bệnh võng mạc, bệnh thần kinh) và bệnh mạch máu lớn như hội chứng mạch vành cấp, đột quỵ.

Tuy nhiên, bệnh tiểu đường còn gây những biến đổi lên hệ xương. Qua nhiều cơ chế tác động, nó ảnh hưởng đến sức mạnh của bộ xương. Nghiêm trọng hơn, các tổn thương trên xương lại diễn ra âm thầm nên dễ bị bỏ qua. Mối liên quan giữa sức khỏe hệ xương và bệnh đái tháo đường là một lĩnh vực mới nổi đối với các bác sĩ lâm sàng.

Bệnh đái tháo đường làm tăng nguy cơ gãy xương. Dù đái tháo đường type 2 thường được đặc trưng bởi mật độ khoáng xương bình thường hoặc cao. Do đó, đái tháo đường có thể liên quan đến việc giảm sức mạnh của xương, điều này không được phản ánh trong phép đo mật độ khoáng xương.

Loãng xương là một bệnh lý quan trọng của cả hai dạng bệnh đái tháo đường và được đặc trưng bởi những thay đổi vi cấu ​​trúc làm giảm chất lượng xương dẫn đến tăng nguy cơ gãy xương.

Đái tháo đường type 2 làm tăng nguy cơ gãy xương hông ở nam giới lên gấp 2.8 lần và phụ nữ lên gấp 2.1 lần. Kết quả phù hợp giữa các nghiên cứu được thực hiện ở Hoa Kỳ và Châu Âu. Đặc biệt, nguy cơ này còn cao hơn gấp 6.3 lần ở người đái tháo đường type 1. Kết quả các nghiên cứu này nhấn mạnh vai trò cần thiết của các chiến lược phòng ngừa gãy xương ở tất cả các bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường.

Cơ chế bệnh sinh của loãng xương trong đái tháo đường type 1 liên quan đến việc giảm khối lượng xương đỉnh ở người trưởng thành do thiếu hụt insulin và các yếu tố tăng trưởng giống như insulin. Hậu quả dẫn đến ức chế sự phát triển của tế bào tạo xương, làm bất hoạt protein p27 chịu trách nhiệm cho quá trình tạo xương.

Sự đa hình gen của gen collagen loại 1 alpha 1 (COL1A1) và vitamin D là những yếu tố khác làm giảm mật độ xương trong đái tháo đường type 1. Bên cạnh đó, đái tháo đường type 1 còn liên quan đến các tình trạng bệnh lý khác như bệnh Graves, bệnh celiac, vô kinh, dậy thì muộn và rối loạn ăn uống. Các bệnh này ảnh hưởng đến việc hấp thu các chất dinh dưỡng cần thiết cho việc tạo xương.

Ở đái tháo đường type 2, cơ chế sinh lý bệnh gây tổn thương hệ xương phức tạp hơn. Các tác động trực tiếp làm suy yếu bộ xương thông qua con đường chuyển hóa. Trong khi cơ chế tác động gián tiếp gồm: rối loạn chuyển hóa xương do thuốc trị đái tháo đường, bệnh lý võng mạc và bệnh lý thần kinh liên quan đến nguy cơ té ngã gãy xương.

Sự thay đổi cấu trúc xương có liên quan đến béo phì và tăng glucose máu kích hoạt interleukin-6 (IL-6) làm tăng chu chuyển xương, tích lũy các sản phẩm cuối glycation tiên tiến trên collagen, giảm liên kết chéo của collagen và glycosuria, dẫn đến tăng đào thải calci ra khỏi cơ thể. Osteoprotegerin huyết thanh, liên kết với yếu tố RANKL tăng ở bệnh nhân tiểu đường, do đó dẫn đến ức chế tái tạo xương, làm giảm khối lượng xương.

Trong số các loại thuốc viên hạ đường huyết uống, thiazolidinediones (TZDs) làm tăng nguy cơ gãy xương. TZDs kích hoạt thụ thể hạt nhân peroxisome (PPARγ), làm các tế bào gốc trung mô biệt hóa thành tế bào mỡ chứ không thành tế bào tạo xương, và làm tăng quá trình hủy xương.

Tóm lại, nguy cơ gãy xương gia tăng nghiêm trọng ở bệnh nhân đái tháo đường, đặc biệt là ở người lớn tuổi. Cả 2 type đái tháo đường có nhiều cơ chế tác động lên bộ xương nhưng hậu quả cuối cùng đều ảnh hưởng tiêu cực đến sức mạnh của xương. Đái tháo đường là bệnh lý rối loạn chuyển hóa đã đạt trở thành “đại dịch” trên toàn thế giới và ngày càng được công nhận là yếu tố nguy cơ của gãy xương.

Hiện nay, phòng khám cơ xương khớp của bệnh viện đa khoa quốc tế Vinmec Central Park có thực hiện dịch vụ tầm soát loãng xương ở người đái tháo đường. Chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời sẽ giúp giảm nguy cơ gãy xương do loãng xương.

Với ngũ y bác sĩ thực hiện tại Vinmec có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm; thiết bị y tế được trang bị đầy đủ, hiện đại, trong đó có máy đo độ loãng xương DEXA giúp phát hiện và đánh giá chính xác tình trạng bệnh, sử dụng liều tia X ít hơn so với chụp X quang, do đó an toàn hơn cho bệnh nhân.