Những vấn đề thường gặp khi phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp háng

Phục hồi chức sau sau thay khớp háng là một trong những bước quan trọng giúp tình trạng khớp háng của bệnh nhân được phục hồi nhanh chóng sau khi được phẫu thuật thay khớp háng.

Nguyên nhân dẫn đến phẫu thuật thay khớp háng là do tình trạng thoái hóa khớp háng đã trở nên nặng hơn. Viêm xương khớp, viêm khớp dạng thấp và viêm khớp sau chấn thương là những dạng thường gặp nhất gây nên thoái hóa khớp háng.

• Viêm xương khớp: đây là dạng viêm khớp do tuổi tác làm hao mòn, thường xảy ra ở người từ 50 tuổi trở lên và có tiền sử gia đình bị viêm khớp. Phần sụn khớp làm đệm lót cho các xương ở khớp háng bị bào mòn. Khi đó, các xương sẽ ma sát với nhau, gây đau và cứng khớp háng.
• Viêm khớp dạng thấp: đây là bệnh tự miễn trong đó màng hoạt dịch bị viêm và dày lên. Tình trạng viêm mãn tính này có thể làm tổn thương sụn khớp, từ đó gây đau và cứng khớp. Viêm khớp dạng thấp là dạng thường gặp nhất của nhóm rối loạn gọi là “viêm khớp”.
• Viêm khớp sau chấn thương: tình trạng này có thể xảy ra sau khi gãy hoặc tổn thương khớp háng nặng. Sụn khớp có thể bị hư tổn, gây đau và cứng khớp theo thời gian.
• Hoại tử vô mạch: là tình trạng chấn thương khớp háng, như trật khớp hoặc gãy khớp, có thể làm hạn chế việc cung cấp máu đến chỏm xương đùi.
• Bệnh khớp háng thời thơ ấu: một số trẻ sơ sinh và trẻ em có các vấn đề về khớp háng.

Khi khớp háng gặp phải các vấn đề nêu trên và bệnh ngày càng diễn tiến nặng hơn thì phẫu thuật thay khớp háng là giải pháp tối ưu và hiệu quả nhất.

Cách tập phục hồi chức năng khớp háng sau phẫu thuật được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa tùy thuộc vào tình trạng của bệnh nhân.

Ngày thứ 1 và 2 sau phẫu thuật thay khớp háng:

• Tập các bài tập vận động ở trên giường, thay đổi tư thế
• Khớp cổ chân: tập gấp duỗi và xoay khớp cổ chân, tập vài lần trong ngày, mỗi lần 5-10 phút. Bài tập được tiến hành bắt đầu sau khi phẫu thuật thay khớp háng cho đến khi khỏi bệnh.
• Khớp gối: Bệnh nhân nằm ở tư thế 2 chân duỗi thẳng, mũi chân thẳng lên trần nhà, tập gấp duỗi gối bằng cách nâng khớp gối lên thụ động hoặc chủ động 20 động tác mỗi lần. Ngày khoảng 2 lần. Chú ý: không xoay khớp gối.
• Co cơ mông: bệnh nhân nằm ngửa, co cơ mông trong 5 giây sau đó nghỉ 5 giây, tập mỗi lần 10 động tác và ngày tập 5 lần.
• Tập khớp háng: tập khép và dạng khớp háng. Bệnh nhân nằm ngửa 2 chân duỗi thẳng, dạng khớp háng cả 2 chân (cả khép). Chú ý không xoay khớp háng vào trong và luôn để ở tư thế hơi xoay ngoài.
• Tập co cơ tĩnh: bệnh nhân nằm với gối thẳng, co cơ tĩnh cả 2 chân, mỗi lần co 5 giây rồi nghỉ 5 giây nâng, tập 10 động tác trong 1 lần và 10 lần/ngày. Nằm nâng chân lên khỏi mặt giường giữ trong 5-10 giây.
• Tập mạnh sức cơ tứ đầu đùi: bệnh nhân nằm thẳng đặt 1 gối dưới kheo chân, giữ cho khớp gối gấp khoảng 30 độ - 40 độ. Giữ chặt đùi và đưa cẳng chân lên trên giữ trong khoảng 5 giây rồi từ từ đưa về vị trí cũ. Mỗi lần làm 10 động tác và 3-4 lần/ngày.

Từ ngày thứ 3-5 sau phẫu thuật thay khớp háng:

• Cho bệnh nhân ngồi dậy ở trên giường, tiếp tục tập các bài tập vận động ở trên giường: khớp gối, khớp háng.
• Đưa 2 chân ra khỏi thành giường, tập đung đưa 2 chân và tập tăng sức mạnh của cơ đùi. Bệnh nhân có thể tự di chuyển nhẹ nhàng ở trên giường.

Từ ngày 5 đến 4 tuần sau phẫu thuật thay khớp háng:

• Bệnh nhân tiếp tục các bài tập vận động khớp và tăng sức mạnh của cơ.
• Giai đoạn này có thể tập đứng và đi với nạng hoặc khung.
• Những lần đầu bệnh nhân có thể có người giữ sau đó tự đứng.
• Bệnh nhân đứng chịu trọng lực trên chân lành, 2 tay bám vào thành ghế. Nâng gối của chân kia lên giữ trong 2-3 giây sau đó đặt chân xuống. Động tác nữa là đứng chịu trọng lực trên chân lành giữ gối và háng bệnh trên 1 mặt phẳng rồi tập khép và dạng khớp háng bằng cách đưa chân vào trong và ra ngoài.
• Động tác tập gấp và duỗi khớp háng: đưa chân phẫu thuật ra trước và ra sau. Chú ý là không được gấp khớp háng trên 90 độ.
• Tập đi bộ, tập lên xuống cầu thang
• Tập mạnh sức cơ tư thế đứng bằng cách kéo chân bằng dây chun.

Từ 4-6 tuần sau phẫu thuật thay khớp háng:

• Bệnh nhân đi bộ với nạng hoặc gậy, lần đầu đi khoảng 5-10 phút trong 1 lần và đi 3-4 lần/ngày. Những lần sau có thể đi 20-30 phút và 2-3 lần/ngày.
• Tập đạp xe đạp tại chỗ và tập tham gia các hoạt động hàng ngày: rửa bát, giặt giũ.

Từ 6-12 tuần sau phẫu thuật thay khớp háng:

• Bệnh nhân có thể tập đi bằng cách bỏ nạng
• Tập lái xe

Sau 12 tuần thay khớp háng: Bệnh nhân có thể trở lại công việc, lái xe, chạy, đánh golf.

Lưu ý những điều nên làm và không nên làm:

• Không gấp khớp háng quá 90 độ và không xoay khớp háng vào trong.
• Không được ngồi xổm
• Không được ngồi trên ghế mà không có tay vịn
• Muốn đứng dậy từ ghế: đưa chân phẫu thuật ra trước sau đó từ từ đứng dậy
• Không được ngồi ghế hoặc toilet thấp.
• Không được xoay khớp gối khi đứng, ngồi, khi nằm và phải kê gối giữa 2 chân.

Sẽ có nguy cơ cao trật khớp háng trong ba tháng đầu tiên sau phẫu thuật thay khớp háng, sau đó nguy cơ này sẽ giảm dần nếu tiếp tục tăng cường sức mạnh cơ quanh vùng khớp háng và phải tránh các động tác có thể gây trật khớp háng.

Bằng cách tập phục hồi chức năng khớp háng sau phẫu thuật dưới sự hướng dẫn của các chuyên viên và bác sĩ thì tình trạng khớp háng sẽ được phục hồi một cách nhanh chóng, giúp bạn có thể trở lại với các hoạt động hàng ngày và làm việc một cách bình thường.