Thuốc kháng thể đơn dòng cho bệnh ung thư: Cách chúng hoạt động

Hiện nay, thuốc kháng thể đơn dòng là một liệu pháp miễn dịch được sử dụng phổ biến trong điều trị ung thư. Những loại thuốc này có thể được kết hợp sử dụng cùng những phương pháp điều trị ung thư khác, chẳng hạn như liệu pháp hormone hoặc hóa trị liệu. Trước khi quyết định sử dụng thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư, bạn cần cân nhắc kỹ về những lợi ích cũng như tác dụng phụ tiềm ẩn mà thuốc có thể mang lại.

Hệ thống miễn dịch của con người là một mạng lưới phức tạp, bao gồm protein, các tế bào đặc biệt, mô và cơ quan, có nhiệm vụ phát hiện cũng như tiêu diệt các tác nhân gây bệnh, chẳng hạn như vi rút hoặc vi khuẩn. Ngoài ra, hệ miễn dịch còn giúp loại bỏ các tế bào bị hư hại hoặc bất thường, trong đó bao gồm các tế bào gây ung thư.

Một trong những yếu tố quan trọng của hệ thống miễn dịch là các kháng thể. Một kháng thể sẽ tự liên kết với phân tử cụ thể (kháng nguyên) trên bề mặt của một tế bào có vấn đề. Khi đó, chúng sẽ hoạt động như một “lá cờ” nhằm thu hút các phân tử chống lại bệnh tật hoặc giữ vai trò kích hoạt, thúc đẩy sự phá huỷ tế bào bởi các quá trình khác trong hệ miễn dịch.

Tuy nhiên, các tế bào ung thư hoạt động vô cùng tinh vi, có thể vượt qua hệ thống miễn dịch mà không bị phát hiện hoặc thậm chí ngăn chặn sự hoạt động của hệ miễn dịch trong cơ thể.

Kháng thể đơn dòng là các phân tử được sản xuất trong ống nghiệm, có tác dụng như các kháng thể thay thế có thể khôi phục, tăng cường hoặc bắt chước cuộc tấn công của hệ thống miễn dịch đối với các tế bào ung thư. Các kháng thể đơn dòng được thiết kế để liên kết với kháng nguyên thường có nhiều trên bề mặt tế bào ung thư hơn so với tế bào khỏe mạnh.

Hiện nay, các kháng thể đơn dòng được sử dụng phổ biến trong việc điều trị khối u và rối loạn viêm. Những loại kháng thể đơn dòng hiện đang được áp dụng nhiều trong lâm sàng, bao gồm:

• Kháng thể đơn dòng Murine.
• Kháng thể đơn dòng thể khảm.
• Kháng thể đơn dòng từ người.
• Kháng thể đơn dòng hoàn toàn từ người.

Các loại thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư hoạt động theo nhiều cách khác nhau. Dưới đây là những vai trò quan trọng của thuốc kháng thể đơn dòng trong việc hỗ trợ hệ thống miễn dịch chống lại bệnh ung thư, bao gồm:

• Hỗ trợ xác định các tế bào ung thư: Một số tế bào của hệ thống miễn dịch phụ thuộc vào các kháng thể nhằm xác định được vị trí mục tiêu của “cuộc tấn công”. Các tế bào ung thư được bao phủ trong các kháng thể đơn dòng, giúp hệ thống miễn dịch dễ dàng phát hiện và nhắm mục tiêu tiêu diệt hơn.
• Kích hoạt sự phá huỷ màng tế bào: Một số thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư có thể kích hoạt phản ứng của hệ miễn dịch để phá huỷ thành ngoài (màng) của các tế bào ung thư.
• Ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư: Các loại thuốc điều trị ung thư như kháng thể đơn dòng có khả năng ngăn chặn sự kết nối của các tế bào ung thư với protein, thúc đẩy sự phát triển của chúng trong cơ thể. Sự liên kết này là một hoạt động quan trọng giúp các tế bào ung thư phát triển và duy trì sự tồn tại của khối u.
• Ngăn chặn sự phát triển của mạch máu: Để một khối u gây ung thư tồn tại và phát triển, chúng sẽ cần được cung cấp máu đầy đủ. Một số loại thuốc kháng thể đơn dòng được sử dụng trong điều trị nội ung bướu có thể ngăn chặn sự tương tác của tế bào ung thư và protein cần thiết cho sự phát triển của các mạch máu mới, nhờ đó có thể cắt đứt con đường cung cấp máu cho khối u.
• Ngăn chặn các chất ức chế hệ thống miễn dịch: Một số loại protein nhất định liên kết với các tế bào của hệ thống miễn dịch, hay còn được biết đến là các chất điều hoà, giúp ngăn chặn hệ thống miễn dịch của cơ thể hoạt động quá mức. Việc sử dụng một số thuốc điều trị ung thư như kháng thể đơn dòng có thể giúp chúng liên kết với các tế bào của hệ miễn dịch, từ đó tạo cơ hội cho những tế bào chống ung thư hoạt động mà ít bị kìm hãm hơn.
• Tấn công trực tiếp vào các tế bào ung thư: Một số loại thuốc kháng thể đơn dòng nhất định có thể tấn công trực tiếp vào các tế bào ung thư. Khi một số kháng thể đơn dòng gắn vào tế bào ung thư có thể khiến chúng tự phá huỷ.
• Hỗ trợ phương pháp xạ trị: Do khả năng kết nối mạnh mẽ của các kháng thể đơn dòng với tế bào ung thư đã giúp chúng trở thành một phương tiện vận chuyển hiệu quả cho các phương pháp điều trị ung thư khác. Khi một kháng thể đơn dòng được gắn vào một hạt phóng xạ nhỏ, nó sẽ vận chuyển phương pháp điều trị bức xạ trực tiếp đến các tế bào ung thư và làm giảm thiểu sự ảnh hưởng của xạ trị đối với các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể. Biến thể này còn được gọi là liệu pháp miễn dịch phóng xạ trong điều trị ung thư.
• Hỗ trợ hoá trị liệu: Thuốc kháng thể đơn dòng cũng có thể hỗ trợ một số loại thuốc hoá trị để tiêu diệt trực tiếp các tế bào gây ung thư và tránh làm ảnh hưởng đến những tế bào khỏe mạnh.
• Liên kết các tế bào ung thư và tế bào miễn dịch: Một số loại thuốc điều trị ung thư kết hợp hai kháng thể đơn dòng, một loại gắn vào tế bào ung thư và một loại gắn vào tế bào miễn dịch cụ thể. Sự liên kết này có thể thúc đẩy các cuộc tấn công của hệ thống miễn dịch vào tế bào gây ung thư.

Các phương pháp điều trị ung thư bằng thuốc kháng thể đơn dòng đã được áp dụng cho một số loại ung thư nhất định, bao gồm:

• Ung thư vú.
• Ung thư đại trực tràng.
• Ung thư não.
• Bệnh bạch cầu lymphocytic mãn tính.
• Ung thư đầu và cổ.
• Ung thư phổi.
• Ung thư gan.
• U ác tính.
• Bệnh u lympho không hodgkin.
• Ung thư dạ dày.
• Ung thư tuyến tiền liệt.

Thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư thường được truyền qua tĩnh mạch (tiêm tĩnh mạch). Tần suất điều trị bằng kháng thể đơn dòng sẽ tùy thuộc vào loại ung thư cũng như thuốc mà bạn đang sử dụng. Một số loại thuốc kháng thể đơn dòng có thể được sử dụng kết hợp với các phương pháp điều trị ung thư khác, chẳng hạn như liệu pháp hormone và hoá trị liệu.

Nhìn chung, các phương pháp điều trị ung thư bằng kháng thể đơn dòng có xu hướng ít mang lại tác dụng phụ hơn so với các phương pháp điều trị bằng hoá trị liệu truyền thống. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư khi gây ra các tác dụng phụ có thể rất nghiệm trọng.

Các tác dụng phụ thường gặp của thuốc kháng thể đơn dòng gồm:

• Phản ứng dị ứng, chẳng hạn như ngứa ngáy hoặc phát ban trên da.
• Có các triệu chứng giống như bệnh cúm, bao gồm mệt mỏi, sốt, ớn lạnh và đau nhức cơ bắp.
• Tiêu chảy.
• Cảm thấy buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Huyết áp thấp.
• Viêm da.

Tác dụng phụ nghiêm trọng (hiếm gặp) của thuốc kháng thể đơn dòng gồm:

• Các phản ứng truyền dịch: Xảy ra giống như tình trạng dị ứng nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong. Bệnh nhân ung thư có thể được sử dụng thuốc để ngăn chặn phản ứng dị ứng trước khi bắt đầu điều trị bằng kháng thể đơn dòng. Phản ứng truyền dịch thường xảy ra trong khi điều trị đang được thực hiện hoặc ngay sau đó, vì vậy bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để kịp thời xử lý khi phản ứng xảy ra.
• Số lượng tế bào máu thấp: Các kháng thể đơn dòng cung cấp các loại hạt phóng xạ hoặc thuốc hoá trị có thể làm giảm trầm trọng số lượng tế bào máu.
• Các vấn đề về phổi và tim mạch: Một số loại thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi và tim mạch (đau tim, cao huyết áp hoặc suy tim sung huyết).
• Các vấn đề về da: Thuốc có thể dẫn đến nhiễm trùng các vết loét hoặc phát ban trên da trong một số trường hợp hiếm gặp.
• Tăng nguy cơ chảy máu: Các loại thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết nội nghiêm trọng.

Trước khi quyết định sử dụng thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư, bạn cần trao đổi kỹ lưỡng với bác sĩ khoa nội ung bướu nhằm cân nhắc giữa những lợi ích cũng như rủi ro mà phương pháp điều trị này có thể mang lại cho bản thân. Một số câu hỏi mà bạn có thể thảo luận với bác sĩ về phương pháp điều trị ung thư bằng thuốc kháng thể đơn dòng, bao gồm:

• Liệu khối u của tôi có phù hợp với phương pháp điều trị bằng thuốc kháng thể đơn dòng hay không?
• Thuốc kháng thể đơn dòng có thực sự giúp làm chậm sự phát triển của ung thư không? Nó có làm giảm kích thước của khối u không?
• Thuốc kháng thể đơn dòng là phương pháp điều trị đầu tiên hay là phương pháp điều trị sau khi những biện pháp khác không đem lại hiệu quả?
• Các tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư? Liệu các tác dụng tiềm ẩn đó có mâu thuẫn với những lợi ích mà thuốc mang lại hay không?
• Chi phí điều trị bằng thuốc kháng thể đơn dòng là bao nhiêu?
• Điều trị ung thư bằng thuốc kháng thể đơn dòng có sẵn trong thử nghiệm lâm sàng không?

Tóm lại, thuốc kháng thể đơn dòng là một liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư. Trước khi quyết định sử dụng thuốc kháng thể đơn dòng điều trị ung thư, bạn cần cân nhắc kỹ về những lợi ích cũng như tác dụng phụ tiềm ẩn mà thuốc có thể mang lại.

Nguồn tham khảo: Mayoclinic.org