Sử dụng thuốc chống trầm cảm ba vòng trong điều trị hội chứng ruột kích thích

Bài được viết bởi Thạc sĩ - Bác sĩ Mai Viễn Phương - Trưởng Đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Các thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA) như amitriptyline và imipramine ban đầu được kê đơn cho bệnh nhân hội chứng ruột kích thích (IBS) bị trầm cảm nặng. Ngày nay, chúng thường được sử dụng để điều trị cho bệnh nhân có các triệu chứng IBS nặng hoặc khó chữa, có thể có tác dụng giảm đau và điều hòa thần kinh ngoài tác dụng hướng thần.

IBS được đặc trưng bởi những biểu hiện của đau bụng kết hợp với thói quen đi tiêu bất thường như táo bón, tiêu chảy hoặc cả hai. Bệnh nhân cũng thường xuyên báo cáo các triệu chứng khó chịu khác như đầy hơi và các tình huống khẩn cấp. Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA) là một nhóm chất điều hòa thần kinh; bao gồm amitriptyline, nortriptyline, imipramine và desipramine. Những chất này giúp cải thiện các tình trạng đau đớn như đau cơ xơ hóa, đau đầu mãn tính và bệnh thần kinh do tiểu đường.

TCA được cho là cải thiện đau nội tạng và đau trung tâm bằng cách tác động lên các thụ thể norepinephrine và dopaminergic, do đó, chúng có thể có tiềm năng để điều trị đau bụng liên quan đến IBS. TCA cũng có thể cải thiện tình trạng đau bụng vì tác dụng kháng cholinergic của chúng. Ở liều cao hơn, chúng cũng có thể làm chậm quá trình vận chuyển tiêu hoá, do đó, cải thiện các triệu chứng tiêu chảy ở một số bệnh nhân. Tình trạng đau khổ về mặt tâm lý ở bệnh nhân IBS cũng có thể được cải thiện do TCA tác động lên các thụ thể dopaminergic và norepinephrine.

12 nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng đánh giá hiệu quả và độ an toàn của TCA trong điều trị bệnh nhân IBS. Tổng số 787 bệnh nhân được đánh giá; 436 người được điều trị tích cực, trong khi 224 người được dùng giả dược. 6 loại TCA khác nhau đã được nghiên cứu (2 nghiên cứu cho desipramine, trimipramine, amitriptyline và doxepin; 3 nghiên cứu liên quan đến imipramine; 1 nghiên cứu đánh giá doxepin hoặc nortriptyline). 1 nghiên cứu chỉ thu nhận những bệnh nhân mắc IBS-D, 1 nghiên cứu liên quan đến tất cả các loại của IBS, 10 nghiên cứu khác không mô tả tỷ lệ các loại IBS cũng được tham gia vào nghiên cứu. Tỷ lệ bệnh nhân nữ dao động từ 42% đến 100%. 3 nghiên cứu được coi là có nguy cơ sai lệch thấp.

Bệnh nhân IBS được phân nhóm ngẫu nhiên theo TCA có nhiều khả năng ghi nhận sự cải thiện các triệu chứng IBS hơn so với những bệnh nhân ngẫu nhiên dùng giả dược. Trong số những bệnh nhân được điều trị tích cực, 42,7% không cải thiện so với 63,8% những người ngẫu nhiên dùng giả dược không cải thiện.

Một đánh giá hệ thống và phân tích tổng hợp gần đây đã đánh giá 7 nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng nhằm đánh giá tác dụng của liệu pháp chống trầm cảm đối với đau bụng. Theo đó, thuốc chống trầm cảm có nhiều khả năng cải thiện các triệu chứng đau bụng hơn giả dược. Vì vậy, các tác giả khuyến nghị nên dùng TCA để điều trị cho các bệnh nhân IBS.

Một phân tích tổng hợp của 6 nghiên cứu lâm sàng cho thấy rằng, tác dụng phụ xảy ra với tỷ lệ cao hơn đáng kể ở TCA so với giả dược. Trong đó, buồn ngủ và khô miệng xảy ra phổ biến nhất. Trong một phân tích tổng hợp của 5 nghiên cứu về IBS-D (1 nghiên cứu không báo cáo tác dụng phụ trong nhóm dùng giả dược), tỷ lệ khô miệng (36% so với 15%), mất ngủ (24% so với 13%), táo bón (23% so với 6%), đỏ bừng mặt (23% so với 5%), đánh trống ngực (9% so với 2%) và giảm cảm giác thèm ăn (8% so với 1%) cao hơn đáng kể ở TCA so với giả dược.

Rõ ràng là TCA có thể cải thiện các triệu chứng IBS. Dữ liệu từ các thử nghiệm không đưa ra khuyến nghị về một TCA cụ thể. Tuy nhiên, các tác giả khuyến nghị những bác sĩ lâm sàng làm quen với các loại TCA khác nhau để đánh giá được sự khác biệt về hiệu quả và tác dụng ngoại ý. Bệnh nhân nên được bắt đầu với liều thấp (ví dụ, 10 mg amitriptylin hoặc 10 mg desipramine) với liều dần dần tăng lên để đạt được mục đích điều trị là giảm các triệu chứng và giảm thiểu tác dụng phụ. Thông thường, bệnh nhân IBS-D có thể đáp ứng tốt hơn vì các đặc tính kháng cholinergic của TCA có thể cải thiện các triệu chứng cấp bách và tiêu chảy. Tuy nhiên, bệnh nhân cũng nên thận trọng với các tác dụng phụ tiềm ẩn, bao gồm khô miệng, khô mắt, bí tiểu, táo bón và rối loạn nhịp tim.

Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Nguồn tham khảo: journals.lww.com