Bị gãy xương đòn có cần bó bột không?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Quang Minh - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Gãy xương đòn là chấn thương thường gặp nhất ở vùng vai gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Tùy từng trường hợp cụ thể mà phương pháp điều trị khác nhau có thể điều trị bảo tồn hoặc phẫu thuật.

Cơ thể có 2 xương đòn hay còn gọi là xương quai xanh nằm giữa xương ức và xương bả vai. Nguyên nhân gây gãy xương đòn thường do tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt như ngã đập vai, chống tay trong tư thế dạng vai, đập trực tiếp vào xương đòn gây gãy xương đòn.

Gãy xương đòn được chia thành các thể lâm sàng khác nhau dựa vào phần nào của xương đòn bị gãy và kiểu gãy.

• Gãy 1/3 trong: ít gặp và ít di lệch.
• Gãy 1/3 ngoài: ít di lệch nếu không đứt dây chằng quạ đòn, di lệch nhiều giống như trật khớp cùng đòn nếu đứt dây chằng này.
• Gãy 1 /3 giữa: Thường gặp nhất, di lệch nhiều, đường gãy có thể có mảnh thứ 3

Triệu chứng của gãy xương thường gặp như :

• Đau tại vùng xương đòn đau tăng lên khi cử động cánh tay.
• Sưng nề, bầm tím vùng chấn thương.
• Hạn chế vận động vùng vai.
• Có thể nghe thấy tiếng lạo xạo xương khi cử động vai.
• Xương đòn biến dạng có thể quan sát được ngoài da.

Biến chứng ở bệnh nhân gãy xương đòn có thể do chấn thương vào vị trí gãy xương và tổ chức phần mềm xung quanh, do phương pháp điều trị không đúng, phục hồi chức năng sai nguyên tắc. Các biến chứng có thể gặp trong gãy xương đòn như :

• Chậm liền xương rõ được trên phim chụp X-Quang. Sau 3 tháng, chụp phim X - quang mà xương chưa lành cần theo dõi tình trạng xương chậm liền.
• Xương không liền. Sau 6 tháng mà bệnh nhân vẫn còn đau, có cử động bất thường, phim X-Quang không có dấu hiệu xương liền.
• Xương liền bị lệch. Trong quá trình nắn chỉnh xương hay do các di lệch thứ phát sau khi nắn chỉnh, kết hợp xương. Sự liền lệch này làm giảm chức năng của tay, ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
• Đứt, dập mạch máu. Gãy xương đòn làm đứt các mạch máu xung quanh gây chảy máu nhiều.
• Tổn thương thần kinh. Chấn thương làm đứt rách dây thần kinh. Thần kinh bị đứt rất khó phục hồi sẽ làm giảm khả năng vận động, dinh dưỡng, cảm giác của chi thể sau này.

Hiện nay phương pháp bó bột điều trị gãy xương đòn không còn được áp dụng vì các lý do sau:

• Là gãy xương rất dễ liền xương. Tuy nhiên nếu cal lệch nhiều hay không có xương đòn, đai vai sẽ yếu.
• Do vị trí giải phẫu của xương đòn nằm ở trên lồng ngực do đó bó bột rất khó thực hiện và không thể bất động hoàn toàn, dễ bị di lệch can xương, hậu quả dẫn đến vai yếu, lệch vai,...
• Xương đòn có đặc điểm là rất dễ lành dù có di lệch, thậm chí đôi khi hai đầu xương lệch hẳn mà vẫn lành dù có thể can lệch sau khi lành. Vì nằm ngay dưới da nên khi được mổ nắn xương tỉ lệ lành xương lại thấp hơn và có nhiều biến chứng hơn là để tự lành.
• Không cần bó bột mà chỉ cần nắn chỉnh sau đó đeo đai, dán băng chun bất động là có thể tránh được di lệch
• Xương đòn khi gãy có di lệch sẽ nhô lên dưới da nhưng sau một thời gian sẽ tự lành.
• Hiện nay xu hướng phẫu thuật tránh can lệch xương và bệnh nhân có thể tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật.

Điều trị nhằm mục đích cố định chống di lệch. Có hai phương pháp điều trị chính là điều trị bảo tồn hay phẫu thuật. Mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm khác nhau, tùy từng trường hợp cụ thể mà có phương pháp điều trị thích hợp.

Các phương pháp điều trị bảo tồn gồm:

• Băng số 8: Dùng băng thun bản rộng 10-12cm hoặc dùng bột băng bắt chéo sau lưng như hình số 8 giữ 3-4 tuần.
• Nẹp vải xương đòn: giữ 3-4 tuần.
• Phương pháp Rieunau: Bệnh nhân nằm tư thế ngửa kê gối dưới vai liên tục trong 2 tuần. Nơi xương gãy chỉ cần băng chéo bằng hai đoạn băng dính bản lớn. Sau 2 tuần ngồi dậy băng treo tay và tập khớp vai.
• Dán băng keo thun: dùng băng thun dính băng 3-4 tuần.

Điều trị phẫu thuật:

• Chỉ định phẫu thuật trong một số trường hợp cần thiết như: gãy hở, gãy kèm theo biến chứng chèn ép thần kinh, mạch máu, đe dọa chọc thủng da, khớp giả, di lệch nhiều.
• Trong phẫu thuật gãy xương đòn bằng cách cố định xương gãy bằng kim Kirschner hoặc nẹp mỏng AO.

Bệnh nhân sau gãy xương đòn cần được hướng dẫn tập phục hồi chức năng giúp nhanh liền xương và tránh các biến chứng như teo cơ, cứng khớp, di lệch, chậm liền, khớp giả,...