Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa phải làm gì?

Đối với trẻ nhỏ (đặc biệt là trẻ em dưới 2 tuổi), do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện nên khi thay đổi một chế độ ăn uống không phù hợp, bé dễ bị rối loạn tiêu hóa. Để có phương án điều trị kịp thời, cha mẹ cần chú ý ngay khi bé có các biểu hiện rối loạn tiêu hóa như:

• Táo bón: Tình trạng táo bón thường xảy ra nếu trẻ ăn những thực phẩm khó tiêu như thức ăn cứng, ít chất xơ, các loại đạm khó tiêu,... Táo bón không chỉ gây đau đớn cho trẻ mà còn tạo ra nhiều tác động tâm lý tiêu cực khiến bé sợ đi vệ sinh, ăn kém, bỏ ăn,... và gây ảnh hưởng xấu tới đường ruột;
• Nôn trớ: Triệu chứng này thường xảy ra do trẻ chưa hoàn thiện hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, khi bé lớn lên, cấu trúc hệ tiêu hóa dần hoàn thiện thì triệu chứng nôn trớ cũng sẽ biến mất;
• Đi ngoài phân sống: Là triệu chứng xảy ra do sự mất cân bằng giữa các vi khuẩn có lợi và có hại trong đường ruột. Nếu tỷ lệ hại khuẩn trong cơ thể lớn bất thường có thể gây loạn khuẩn đường ruột, gây một số biểu hiện như đi ngoài phân sống, phân lỏng, đôi khi trong phân có lẫn chất nhầy,...;
• Đau bụng: Em bé bị rối loạn tiêu hóa có thể bị đau bụng với các cơn đau có hình thái, mức độ khác nhau, từ đau nhẹ tới đau quằn quại. Cơn đau thường xuất hiện ở vùng bụng dưới bên trái và đôi khi cũng có thể đau ở những vị trí khác;
• Đi ngoài phân nát: Là triệu chứng điển hình của tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ em. Khi hệ tiêu hóa gặp vấn đề, thức ăn sẽ không trải qua quá trình tiêu hóa đầy đủ mà nhanh chóng bị đẩy ra ngoài nên trẻ dễ bị mất nước;
• Đầy hơi: Do sự lên men của các vi sinh vật hoặc tình trạng rối loạn chuyển hóa tinh bột trong hệ tiêu hóa mà trẻ có thể gặp các triệu chứng như đầy hơi, đi kèm sình bụng, bụng trướng to;
• Triệu chứng khác: Ợ chua, đắng miệng, hôi miệng, buồn nôn và ói mửa,...

Trước khi tìm câu trả lời cho câu hỏi khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa phải làm gì, cha mẹ cần nắm được những nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng này. Theo đó, tiêu hóa là quá trình biến đổi thức ăn thành các chất có thể hấp thu qua thành ống tiêu hóa đi vào máu. Quá trình này bắt đầu từ miệng, đi đến trực tràng. Nếu có bất kỳ nguyên nhân nào làm đảo lộn quá trình tiêu hóa thức ăn này thì đều được gọi là rối loạn tiêu hóa.

Một số nguyên nhân phổ biến gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ em gồm:

• Sức đề kháng yếu: Hệ tiêu hóa của trẻ 0 - 6 tuổi còn non nớt, kết hợp với sức đề kháng yếu nên bé dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh liên quan tới đường tiêu hóa như virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng,...;
• Sử dụng nhiều thuốc kháng sinh: Khi thuốc kháng sinh đi vào cơ thể, bên cạnh tác dụng tiêu diệt vi khuẩn có hại thì nó cũng có thể đi kèm các tác dụng phụ như tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi. Từ đó, hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng, dẫn tới rối loạn tiêu hóa;
• Ăn uống, sinh hoạt: Trẻ sống trong môi trường bị ô nhiễm, ăn nguồn thực phẩm kém vệ sinh,... cũng dễ bị rối loạn tiêu hóa;
• Biến chứng từ một số bệnh: Khi mắc phải các bệnh như viêm tai giữa, viêm mũi họng cấp, viêm phổi, viêm phế quản,... trẻ thường tiết ra đờm chứa vi khuẩn. Thay vì khạc nhổ ra ngoài, trẻ lại nuốt đờm vào cơ thể, dẫn tới nhiễm khuẩn đường ruột và gây rối loạn tiêu hóa;
• Dinh dưỡng không hợp lý: Tiêu thụ quá nhiều các thực phẩm nhiều dầu mỡ, chất béo như xúc xích, bánh kẹo, lạp xưởng,... cũng là nguyên nhân gây các bệnh về đường tiêu hóa ở trẻ em.

Nên làm gì khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa? Vì tình trạng này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau nên các phụ phụ huynh cần căn cứ vào nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ để có phương án điều trị phù hợp nhất.

3.1 Áp dụng một số mẹo trị rối loạn tiêu hóa

Sau đây là một số cách trị rối loạn tiêu hóa ở trẻ mà các bậc phụ huynh có thể thực hiện tại nhà:

• Ăn thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa: Ngay cả khi trẻ không bị rối loạn tiêu hóa thì cha mẹ cũng nên cho bé ăn những thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa như sữa chua để giúp bảo vệ lợi khuẩn đường ruột;
• Sử dụng lá ổi: Lá ổi có vị chát với thành phần chứa tanin, có chất làm săn se, có tác dụng trị tiêu chảy rất tốt. Vì vậy, nhiều phụ huynh sử dụng lá ổi để trị rối loạn tiêu hóa. Cách làm: Lấy vài búp ổi non, rửa sạch, nấu với nước. Mỗi lần, lấy 1 cốc nước nhỏ, cho trẻ uống từng ít một để tránh bị sặc. Nên uống 3 lần/ngày x 2 - 3 ngày, tình trạng tiêu chảy sẽ thuyên giảm rõ rệt;
• Uống trà bạc hà, hoa cúc: Là loại trà có chứa hoạt chất chống viêm, giảm đau, tốt cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa. Trà hoa cúc giúp tinh thần sảng khoái, giảm chướng bụng và buồn nôn. Lá bạc hà chứa tinh dầu và các chất chống co thắt dạ dày, giúp làm dịu triệu chứng bệnh hiệu quả;
• Uống nước chanh: Nước chanh tươi là loại nước giải khát, nâng cao sức đề kháng, có tác dụng làm giảm triệu chứng đầy bụng, khó tiêu. Mỗi ngày, cha mẹ cho bé uống 1 cốc nước chanh tươi - khoảng 1 thìa nước cốt chanh pha với nước ấm để cải thiện hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, cha mẹ chú ý không nên cho bé uống nước chanh lúc đói hoặc uống quá nhiều chanh vì có thể gây hại cho dạ dày (do lượng axit trong chanh tương đối lớn);
• Gừng: Từ lâu, gừng đã được biết đến với công dụng trị chướng bụng, đầy hơi, buồn nôn,... Vì vậy, cha mẹ có thể cho bé sử dụng gừng nếu bé đang gặp một số vấn đề về rối loạn tiêu hóa. Cách làm: Cạo vỏ gừng, rửa sạch, thái thành từng lát mỏng. Mỗi lần, cho 3 - 4g gừng tươi pha vào tách trà, uống nước. Lưu ý: Không uống quá nhiều gừng để tránh gây ợ chua, rát cổ họng;
• Chuối tiêu xanh: Các bậc phụ huynh có thể lấy chuối tiêu xanh, gọt bỏ phần vỏ mỏng bên ngoài, giữ lại lớp vỏ xanh bên trong rồi xay nhuyễn và đem nấu cháo cho bé ăn. Ăn 2 lần/ngày khoảng 3 ngày sẽ thấy tình trạng rối loạn tiêu hóa của trẻ thuyên giảm rõ rệt;
• Cam thảo: Theo Đông y, cam thảo có tác dụng chống viêm, chống co thắt đường tiêu hóa. Cam thảo cũng có tác dụng làm giảm đau bụng, khó tiêu, giúp điều trị hiệu quả chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ. Cách làm: Khi bé bị rối loạn tiêu hóa, cha mẹ có thể cho bé nhai một ít cam thảo hoặc lấy cam thảo pha với nước cho con uống. Tốt nhất nên uống nước cam thảo trước bữa ăn khoảng 30 phút hoặc uống sau khi ăn 1 tiếng để phát huy được công dụng;
• Ăn đu đủ chín: Trong đu đủ có chứa enzyme papain - có công dụng chuyển đổi protein trong cơ thể thành các axit amin. Nhờ hoạt động của papain, hệ tiêu hóa có thể hấp thu chất dinh dưỡng tốt hơn, ngăn ngừa các vấn đề khác của đường tiêu hóa. Đặc biệt, trẻ nhỏ bị táo bón nếu ăn đu đủ chín có thể cải thiện tình trạng này hiệu quả;
• Hồng xiêm xanh: Có vị chát, thường dùng trong các bài thuốc trị tiêu chảy, kiết lỵ. Cách làm: Thái hồng xiêm xanh thành từng lát mỏng, đem sao vàng, phơi khô dùng dần. Mỗi lần, lấy khoảng 10 lát hồng xiêm, sắc với nước để uống dần. Ngày uống 2 lần, liên tục vài ngày để trị chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ;
• Cà rốt: Mẹ lấy khoảng 500g cà rốt, cạo vỏ, rửa sạch, thái thành miếng nhỏ. Tiếp theo, đem cà rốt nấu với khoảng 2 lít nước tới khi cạn còn 1 lít thì tắt bếp. Sau đó, chắt lấy nước cho bé uống hoặc nấu cháo cà rốt cho trẻ ăn để giảm tiêu chảy.

3.2 Thăm khám bác sĩ và sử dụng thuốc

Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa phải làm gì? Trong trường hợp bé bị rối loạn tiêu hóa kéo dài, không thuyên giảm dù đã áp dụng các biện pháp trên, cha mẹ nên đưa trẻ đi thăm khám với bác sĩ để được xác định nguyên nhân và tư vấn phương án điều trị thích hợp.

Cha mẹ có thể cho bé sử dụng một số loại thuốc kháng sinh đúng liều để tránh nguy cơ viêm nhiễm đường tiêu hóa. Tuy nhiên, phụ huynh cần tuân thủ việc cho trẻ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để tránh tình trạng rối loạn tiêu hóa diễn biến nghiêm trọng hơn.

Bên cạnh đó, nếu trẻ có những biểu hiện như đi ngoài ra máu, sốt cao, tiêu chảy mất nước,... thì cha mẹ nên đưa trẻ nhập viện ngay để được điều trị kịp thời, tránh được nguy cơ gặp phải những biến chứng nguy hiểm.

Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa phải làm gì, ăn gì và kiêng gì? Sau đây là một số gợi ý cho các bậc phụ huynh:

4.1 Thực phẩm tốt cho trẻ rối loạn tiêu hóa

Một số thực phẩm trẻ rối loạn tiêu hóa nên ăn gồm:

• Chuối: Là loại quả giúp hỗ trợ các chức năng của dạ dày vì nó có chứa pectin - 1 chất giúp quá trình tiêu hóa, đại tiện trở nên thuận lợi hơn. Bên cạnh đó, chuối rất giàu kali - một chất điện giải cần thiết cho cơ thể, đặc biệt là khi trẻ bị mất nước do tiêu chảy, nôn mửa. Ngoài ra, chuối còn giúp bổ sung cho trẻ 11 loại khoáng chất, 6 loại vitamin thiết yếu;
• Sốt táo: Trong táo có chứa lượng pectin dồi dào, giúp làm giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa. Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa, cha mẹ nên cho bé ăn sốt táo thay vì táo tươi vì táo đã được nấu chín dễ tiêu hóa hơn, cung cấp nhiều calo hơn. Bên cạnh đó, táo còn chứa nhiều chất xơ, tốt cho việc cải thiện triệu chứng rối loạn tiêu hóa như táo bón;
• Thức ăn từ gạo: Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa, cha mẹ có thể cho bé ăn các món từ gạo như cơm trắng, cháo xay, cháo hạt,... vì đây là thực phẩm dễ tiêu, không gây áp lực lên hệ tiêu hóa của bé, giúp kiểm soát tình trạng tiêu chảy hiệu quả;
• Rau xanh: Với trẻ bị rối loạn tiêu hóa, cha mẹ có thể tăng khẩu phần rau của bé để bổ sung thêm vitamin và khoáng chất cần thiết, giúp tiêu hóa các chất béo không lành mạnh - một nguyên nhân gây khó tiêu, rối loạn tiêu hóa;
• Thịt gà: Đây là loại thực phẩm có hàm lượng chất béo bão hòa khá thấp. Khi được chế biến đúng cách, thịt gà trở thành nguồn thực phẩm dễ tiêu hóa và có hàm lượng dinh dưỡng cao. Các enzyme trong thịt gà có thể làm dịu tình trạng khó chịu ở dạ dày của trẻ;
• Sữa chua: Là thực phẩm giúp trẻ tiêu hóa tốt hơn vì có chứa các vi khuẩn có lợi, cải thiện tình trạng rối loạn đường ruột, hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý khi sử dụng sữa chua cho những trẻ gặp tình trạng bất dung nạp lactose;
• Ngũ cốc nguyên hạt: Là nguồn thực phẩm cung cấp nhiều chất đạm và chứa các loại dầu thực vật tự nhiên, thúc đẩy hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

4.2 Thực phẩm nên kiêng cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa

Một số thực phẩm các bé đang bị rối loạn tiêu hóa nên tránh:

• Đồ ăn nhanh khó tiêu: Thịt hộp, xúc xích, pizza, thịt xông khói, hamburger,...;
• Trẻ bị tiêu chảy: Nên kiêng thực phẩm chứa nhiều đường như kẹo, bánh, nước ngọt,... và chất xơ như các loại đậu;
• Trẻ bị táo bón: Nên kiêng thực phẩm giàu tinh bột như đậu, bắp và thức ăn giàu chất béo vì chúng sẽ khiến phân khô hơn, bé khó đi tiêu hơn;
• Trẻ bị rối loạn tiêu hóa do bất dung nạp lactose trong sữa: Mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đổi sang sử dụng loại sữa có hàm lượng lactose thấp hơn, phù hợp cho trẻ.

Rối loạn tiêu hóa gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của bé. Vì vậy, để tránh phải đối diện với tình trạng khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa phải làm gì, tốt nhất cha mẹ nên tìm biện pháp phòng ngừa bệnh sớm bằng cách:

• Cho trẻ bú mẹ: Trẻ sơ sinh nên được bú mẹ hoàn toàn trong vòng 6 tháng đầu đời, duy trì bú mẹ càng lâu càng tốt. Bú mẹ chính là cách tốt nhất để tăng cường sức đề kháng đường ruột, giúp bảo vệ trẻ khỏi các tác nhân gây bệnh về đường tiêu hóa và nhiều bệnh lý khác;
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng: Bữa ăn của trẻ cần cung cấp đủ các thành phần dinh dưỡng quan trọng với tỷ lệ cân bằng. Mỗi bữa ăn cho trẻ nên có đủ 4 nhóm dưỡng chất là tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Cha mẹ không nên cho bé ăn quá nhiều hoặc quá ít một loại dưỡng chất để tránh tình trạng mất cân bằng dinh dưỡng, gây ảnh hưởng tới hệ tiêu hóa của trẻ;
• Đảm bảo vệ sinh thực phẩm: Thực phẩm cho bé ăn cần phải tươi ngon, sạch sẽ, không chứa hóa chất. Khi chế biến đồ ăn cho bé, các bậc phụ huynh nên dùng nguồn nước sạch, cho bé ăn chín, uống sôi;
• Vệ sinh nhà cửa và đồ chơi của trẻ: Ngoài việc giữ vệ sinh trong ăn uống, cha mẹ cần vệ sinh cá nhân sạch sẽ cho trẻ. Đồng thời, nên thường xuyên lau rửa nhà cửa, vệ sinh đồ dùng và đồ chơi của bé để tránh lây nhiễm vi khuẩn từ đồ vật sang trẻ;
• Luyện tập cho bé thói quen ăn chậm, nhai kỹ: Khi thực phẩm được nhai kỹ, chúng sẽ được nghiền nhỏ, hòa trộn tốt hơn với enzyme tiêu hóa. khi đi xuống dạ dày, thức ăn cũng được tiêu hóa nhanh hơn. Do đó, trẻ sẽ có cảm giác ăn uống ngon miệng hơn, cải thiện các triệu chứng rối loạn tiêu hóa;
• Khuyến khích trẻ vận động: Cha mẹ nên khuyến khích bé tập luyện với các bài tập phù hợp với độ tuổi như đá bóng, đạp xe, chơi bóng rổ, đánh cầu lông, bơi lội,... Các bài tập này vừa kích thích trẻ phát triển chiều cao vừa tăng cường sự trao đổi chất, giúp bé ăn ngon, tiêu hóa tốt, tăng cân đều và khỏe mạnh hơn;
• Lưu ý khác: Bổ sung men vi sinh hoặc lợi khuẩn cho trẻ, rèn luyện cho bé thói quen đi vệ sinh khoa học (mỗi ngày đi đại tiện 1 lần vào cùng 1 thời điểm).

Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa phải làm gì? Tốt nhất cha mẹ nên đưa bé đi đến các cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra, chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh và đưa ra phương án điều trị phù hợp. Đồng thời, phụ huynh cần chú ý tới chế độ dinh dưỡng hằng ngày, cải thiện sức đề kháng để trẻ ít ốm vặt hoặc các vấn đề về tiêu hóa.