Khi nào nên làm xét nghiệm u nang buồng trứng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Chí Quang, Khoa Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

U nang buồng trứng là một căn bệnh ở người phụ nữ trưởng thành, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe sinh sản. Xét nghiệm u nang buồng trứng sẽ giúp phát hiện sớm và việc điều trị sẽ đem lại hiệu quả cao.

Buồng trứng là một bộ phận của hệ thống sinh sản ở phụ nữ. Có hai buồng trứng sản xuất trứng cũng như sản xuất hormone progesterone và estrogen. Tuy nhiên, do sự phát triển bất thường ở buồng trứng và xuất hiện một túi chứa đầy dịch gọi là u nang buồng trứng.

Các dạng u nang buồng trứng bao gồm: u nang cơ nang và u nang thực thể.

U nang cơ năng: khối u phát triển do sự rối loạn hoạt động nội tiết của buồng trứng.

• Nang bọc noãn: khi chín nang trứng không vỡ, không rụng trứng mà vẫn tiếp tục lớn và tiết estrogen dẫn tới chậm kinh. Xuất hiện chảy máu trong ổ bụng, cần phải mổ cấp cứu khi nang vỡ đôi.
• Nang hoàng tuyến: thường gặp ở người bệnh chửa trứng, ung thư nguyên bào nuôi, đa thai hay người bệnh vô sinh.

U nang thực thể: là khối u có nguy cơ ung thư hóa do có sự biến đổi về tổ chức buồng trứng

• U nang nước buồng trứng: là dạng hay gặp và chiếm khoảng 40% các khối u nang buồng trứng. Trường hợp trên bề mặt khối u có các mạch máu tăng sinh, hoặc có các chồi nhú trên mặt hay trong lòng u có thể nghi ngờ ung thư hóa.
• U nang bì buồng trứng: có khoảng 25% trong các ca mắc phải, thường gặp u quái, cấu trúc u rất đặc biệt, thành khối u có cấu trúc giống như da, tuyến bã, lớp sừng,... thậm chí bên trong nang thường có chứa bã đậu, răng, tóc,...
• Lạc nội mạc tử cung dạng u nang: nội mạc tử cung phát triển trên bề mặt của buồng trứng gây phá hủy các tổ chức buồng trứng lành khác.

U nang buồng trứng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị như:

• Xoắn u nang: có thể xảy ra ở tất cả các loại u, trong đó u nhỏ với cuống dài, không dính là những u dễ bị xoắn hơn cả. Người bệnh sẽ có biểu hiện đau bụng liên tục, dữ dội có thể buồn nôn, nôn.
• Vỡ nang: người bệnh đau bụng một cách đột ngột, ấn đau vùng hạ vị hay hố chậu. Người bệnh có thể choáng do mất máu nếu vỡ nang gây chảy máu trong.
• Chèn ép các tạng xung quanh: biến chứng này thường xuất hiện muộn khi u có kích thước lớn và đã phát triển lâu. Khối u sẽ chèn ép lên bàng quang gây tiểu rắt, chèn ép trực tràng gây ra táo bón. Những khối u lớn có thể chèn ép cả tĩnh mạch chủ dưới gây phù chi dưới.

Để chẩn đoán u nang buồng trứng, bác sĩ cần dựa trên các triệu chứng lâm sàng như tuổi tác, tiền sử sinh đẻ, tiền sử gia đình, ngày kinh cuối và những triệu chứng cơ năng khác do người bệnh mô tả. Ngoài ra bác sĩ sẽ khám thực thể và chỉ định một số xét nghiệm u nang buồng trứng.

Các loại xét nghiệm u nang buồng trứng bao gồm:

• Thử thai: nhằm loại trừ khả năng mang thai và phân biệt với có thai ngoài tử cung. Do việc điều trị u nang buồng trứng ở phụ nữ có thai và không có là khác nhau.
• Siêu âm: đánh giá sơ bộ tình trạng khối u như kích thước, hình dạng, vị trí. Đồng thời cũng đánh giá tình trạng của ổ bụng, tử cung và các tổ chức khác thuộc phần phụ.
• Chụp cộng hưởng từ (chụp MRI): làm rõ kết quả siêu âm
• Chụp cắt lớp CT: chẩn đoán tình trạng lan rộng của khối u
• Kiểm tra nồng độ hormone: bao gồm nồng độ LH, FSH, testosterone, estradiol co trong cơ thể.
• Xét nghiệm huyết thanh CA-125: CA-125 là một loại protein là chất chỉ điểm ung thư, xuất hiện trong máu khi có sự hiện diện của tế bào u nang buồng trứng. Xét nghiệm thường được chỉ định trong trường hợp cần sàng lọc ung thư buồng trứng đối với những đối tượng có nguy cơ cao. Ngoài ra, xét nghiệm cũng được sử dụng để theo dõi điều trị ung thư hay kiểm tra ung thư tái phát.

U nang buồng trứng thường có những triệu chứng không rõ ràng như chậm kinh, rối loạn kinh nguyệt hay đau tức vùng bụng dưới, đau rát ở bộ phận sinh dục, đi vệ sinh khó khăn,... Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe bản thân thì việc đi khám càng sớm càng tốt. Đặc biệt là những phụ nữ ở độ tuổi sinh nở đã quan hệ tình dục.

Tuy nhiên, xét nghiệm u nang buồng trứng còn phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe hiện tại, hay có chỉ định của bác sĩ. Một số trường hợp có thể được áp dụng như:

• Đi khám sức khỏe định kỳ và có mong muốn kiểm tra tình trạng buồng trứng.
• Phụ nữ trước khi kết hôn muốn làm xét nghiệm để kiểm tra tình trạng buồng trứng có ảnh hưởng đến vấn đề sinh sản sau khi kết hôn.
• Khi có nghi ngờ mắc u nang buồng trứng, và dấu hiệu bất thường ở bộ phận sinh sản.

Siêu âm buồng trứng là biện pháp chẩn đoán được thực hiện dễ dàng, và phát hiện kịp thời khi có những dấu hiệu bất thường. Có thể đánh giá được sơ bộ buồng trứng, hình ảnh khối u, kích thước, hình dạng, và vị trí hiện tại của nó.

Việc phát hiện sớm u nang buồng trứng có thể giúp cho quá trình điều trị trở lên hiệu quả hơn, giảm thiểu được mức độ nguy hiểm và biến chứng mà khối u gây ra. Do đó, khi có những dấu hiệu bất thường về cơ quan sinh sản hay chậm kinh, rối loạn kinh nguyệt, đặc biệt là những người ở độ tuổi sinh sản đã quan hệ tình dục, cần đi khám và xét nghiệm u nang buồng trứng để đảm bảo sức khỏe và chức năng sinh sản ở phụ nữ.