Siêu âm xuyên thóp chẩn đoán giãn não thất ở trẻ em

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Minh Tuấn - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Siêu âm xuyên thóp là phương pháp đo kích thước não thất bên, não thất ba và ngã ba não thất, giúp chẩn đoán chính xác hiện tượng giãn não thất ở trẻ sơ sinh.

Bệnh giãn não thất ở trẻ sơ sinh là một trong những bệnh lý liên quan đến não được đánh giá là nguy hiểm nhất đối với trẻ sơ sinh, thường xuất phát từ trong giai đoạn thai kỳ của người mẹ. Theo đó, thời điểm trẻ bị giãn não thất thường rơi vào tam cá nguyệt thứ 2.

Bệnh giãn não thất bẩm sinh ở trẻ được xem là một trong những dị tật nguy hiểm, có khả năng dẫn đến rối loạn chức năng cơ quan trong cơ thể trẻ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trường hợp xấu nhất khi phát hiện thai nhi bị giãn não thất nặng, bác sĩ có thể tư vấn cho người mẹ thực hiện chấm dứt thai kỳ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của giãn não thất ở trẻ sơ sinh:

• Tăng kích thước vòng đầu: đầu lớn bất thường, sờ thấy có vùng phồng;
• Thường hay nôn ói;
• Ngủ nhiều;
• Co giật;
• Suy giảm trương lực cơ;
• Mắt hay nhìn về một hướng;
• Chậm phản xạ.

Giãn não thất ở trẻ sơ sinh có thể ảnh hưởng lớn đến sự phát triển bình thường về sau này của trẻ nếu không có phương án điều trị thích hợp. Những triệu chứng kể trên sẽ ngày càng tăng dần theo độ lớn của dịch não thất, có nguy cơ gây chèn ép não nặng nề.

Tuy nhiên, giãn não thất ở trẻ có thể thuyên giảm, thậm chí đảo ngược nếu được phát hiện, chẩn đoán phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Một trong những kỹ thuật giúp đánh giá chính xác tình trạng giãn não thất ở trẻ sơ sinh là siêu âm xuyên thóp.

Phương pháp siêu âm xuyên thóp (hay siêu âm xuyên sọ) sử dụng sóng âm phản xạ để ghi nhận lại hình ảnh của sọ và buồng chứa dịch não tủy bên trong (não thất). Phương pháp này thường được thực hiện nhiều ở đối tượng trẻ sơ sinh để đánh giá những biến chứng liên quan đến não bộ, đặc biệt là với các trẻ sinh non.

Mặt khác, sóng siêu âm không thể xuyên qua xương, nên siêu âm xuyên thóp không thể thực hiện khi xương sọ của bé đã hình thành và phát triển. Như vậy, siêu âm xuyên thóp chỉ thực hiện với trẻ sơ sinh, các bé dưới 18 tháng tuổi, trẻ còn bú mẹ (khi xương sọ chưa thật sự hoàn thiện) hay ở người lớn trước khi làm phẫu thuật não (khi xương sọ được mở ra). Đặc biệt, siêu âm xuyên thóp thường được thực hiện để đánh giá những vấn đề trong sọ và não thất ở trẻ em và trẻ sơ sinh, trong đó có giãn não thất.

Siêu âm xuyên thóp giúp đánh giá kích thước đầu của trẻ sơ sinh, đánh giá tình trạng giãn não thất bên, giãn não thất phải, giãn não thất bên trái. Ngoài ra, loại siêu âm này còn giúp phát hiện viêm nhiễm trong hay xung quanh hộp sọ (như viêm não hay viêm màng não), sàng lọc các vấn đề bẩm sinh về sọ (như tràn dịch não).

Ngoài chẩn đoán giãn não thất ở trẻ sơ sinh, siêu âm xuyên thóp còn dùng để:

• Đánh giá hiện tượng tràn dịch não;
• Phát hiện mô não hay não thất bị chảy máu;
• Chẩn đoán xác định xem có sự huỷ hoại tới chất trắng xung quanh não thất (tổn thương chất trắng) hay không;
• Phát hiện một số dị tật bẩm sinh;
• Định vị vị trí viêm nhiễm hay khối u.

Bác sĩ có thể nêu sơ qua các bước tiến hành cho phụ huynh hoặc cho trẻ trước khi thực hiện siêu âm xuyên thóp.

Đối với bệnh nhi đã tương đối lớn, khi thực hiện siêu âm có thể dễ bị đói. Trường hợp này có thể cho trẻ ăn để giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn và giữ yên trong lúc bác sĩ siêu âm.

Để chẩn đoán trẻ sơ sinh bị giãn não thất, bác sĩ sẽ yêu cầu phụ huynh giữ yên trẻ khi tiến hành siêu âm. Sau đó, kỹ thuật viên siêu âm sẽ bôi một lớp gel lên trên da đầu của bé ngay tại vùng thóp (nơi các xương sọ tiếp xúc với nhau, nhưng chưa khít lại hoàn toàn). Chức năng của gel này là giúp lan truyền sóng âm.

Tiếp theo, kỹ thuật viên siêu âm sẽ đặt lên đầu bé một đầu dò nhỏ có kết nối với hệ thống máy tính, rồi di chuyển đến nhiều vị trí trên lớp gel. Đầu dò này sẽ phát ra sóng âm cao tần vào não thất và dội ngược lại. Hệ thống máy tính sau đó sẽ ghi nhận lại các tín hiệu sóng âm và chuyển thành hình ảnh. Bác sĩ sẽ dựa vào hình ảnh này để phân tích và chẩn đoán cho trẻ bị giãn não thất.

Sau khi siêu âm, trẻ có thể trở về cuộc sống thường ngày. Bác sĩ sẽ dựa vào kết quả siêu âm để cân nhắc lựa chọn phương án chữa trị thích hợp, hoặc yêu cầu theo dõi và thực hiện các bài kiểm tra bổ sung thêm.

Có nhiều trường hợp giãn não thất ở trẻ sơ sinh mức độ nhẹ, cơ thể trẻ sẽ tự điều chỉnh để dịch não thất không tăng thêm hoặc thậm chí giảm đi. Do đó, phụ huynh khi nhận thấy trẻ bị giãn não thất thì không nên quá lo lắng mà nên lắng nghe lời khuyên và tư vấn cụ thể từ phía bác sĩ, tái khám định kỳ thường xuyên để theo dõi tình trạng giãn não thất , phát hiện nếu có triệu chứng sớm để điều trị ngoại khoa khi cần thiết.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.

Thạc sĩ. Bác sĩ. Nguyễn Minh Tuấn đã có trên 27 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nhi khoa. Bác sĩ nguyên là Phó khoa Nhi Tổng hợp - Bệnh viện Phụ sản nhi Đà Nẵng trước khi là Bác sĩ Nhi tại khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng như hiện nay